Metodyka sporządzania umów gospodarczych
Publikacja zawiera przystępne omówienie wielu rodzajów umów, z jakimi można się spotkać w praktyce obrotu. Wzory klauzul umownych przedstawiono w sposób praktyczny, z objaśnieniem i wskazaniem wariantów stosowanych w określonych sytuacjach. W opracowaniu autorki zawarły: zwięzłe omówienie istotnych zagadnień stosunku zobowiązaniowego i oświadczenia woli oraz wiele konkretnych przykładów obrazujących konsekwencje stosowania przedstawionych rozwiązań. W 6. wydaniu dodano nowe przykłady umów: świadczenia usług serwisowania, poręczenia za dług przyszły, potrącenia wzajemnych wierzytelności, najmu okazjonalnego, o prowadzenie rachunku powierniczego i depozytu adwokackiego, określającej sposób korzystania z nieruchomości (umowa quoad usum), a także porozumienia w sprawie spłaty zadłużenia. Książka jest przeznaczona w szczególności dla aplikantów, którzy podczas odbywania aplikacji powinni zdobyć podstawową wiedzę o technice sporządzania umów, aby później doskonalić się w tej materii. Opracowanie zainteresuje również prawników praktyków mających do czynienia z obrotem gospodarczym, którzy będą mogli ulepszyć wypracowane już techniki lub zwrócić uwagę na te elementy, które dotychczas były pomijane. Wzory pism zawarte w publikacji dostępne są w wersji elektronicznej do pobrania ze strony: www.umowy-gospodarcze-wzory-6.wolterskluwer.pl – po wpisaniu zamieszczonego w książce kodu aktywacyjnego. Wzory można modyfikować i dostosowywać do indywidualnych potrzeb.
WYKAZ SKRÓTÓW 13
WPROWADZENIE 15
ROZDZIAŁ 1. OGÓLNE REGULACJE DOTYCZĄCE ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH ................ 17
1. Wstęp ................ 17
2. Oświadczenia woli ................ 19
2.1. Pojęcie oświadczeń woli ................ 19
2.2. Wykładnia oświadczeń woli ................ 23
2.3. Wykładnia umowy ................ 25
2.4. Problematyka wad oświadczeń woli ................ 31
2.4.1. Brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli ................ 32
2.4.2. Pozorność ................ 35
2.4.3. Błąd ................ 38
2.4.4. Groźba ................ 41
2.5. Problematyka uchylania się od skutków oświadczenia woli ................ 42
3. Pojęcie i struktura stosunku zobowiązaniowego ................ 45
3.1. Pojęcie stosunku zobowiązaniowego ................ 45
3.2. Struktura stosunku zobowiązaniowego ................ 50
3.3. Umowa jako stosunek zobowiązaniowy ................ 52
3.3.1. Zawarcie umowy ................ 53
3.3.2. Uchylenie się od zawarcia umowy ................ 54
3.3.3. Zmiana umowy ................ 56
3.3.4. Wygaśnięcie umowy ................ 58
4. Pojęcie i zakres zasady swobody umów ................ 60
4.1. Pozytywna strona zasady swobody umów ................ 61
4.2. Wyznaczanie granic swobody umów ................ 62
4.3. Skutki przekroczenia zakresu swobody umów ................ 66
4.3.1. Wyzysk ................ 66
4.3.2. Niemożliwość świadczenia ................ 67
4.3.3. Szczególne przypadki ograniczenia zasady swobody umów ................ 67
5. Szczególne zasady i klauzule wyznaczające treść zawieranej umowy ................ 68
5.1. Zasada trwałości umów ................ 68
5.2. Zasada współdziałania ................ 69
5.3. Zasada dobrej wiary (dobrych obyczajów) ................ 71
5.4. Zasada uczciwego obrotu (uczciwości kupieckiej) ................ 71
5.5. Klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa ................ 72
5.6. Klauzula zwyczaju ................ 72
6. Zawieranie umów w obrocie konsumenckim ................ 73
6.1. Pojęcie wzorców umownych ................ 75
6.2. Charakter prawny wzorców ................ 76
6.3. Zawarcie umowy przy użyciu wzorca ................ 77
6.4. Niedozwolone postanowienia umowne w umowach konsumenckich ................ 79
6.5. Umowy zawierane z konsumentem poza lokalem przedsiębiorstwa ................ 80
6.6. Umowy z konsumentem zawierane na odległość ................ 81
6.7. Zagadnienia szczególne związane z umowami z udziałem konsumenta ................ 83
6.8. Wzorce umów w handlu elektronicznym ................ 85
7. Forma umowy ................ 86
7.1. Rodzaje formy czynności prawnej ................ 86
7.2. Elementy konstrukcyjne zwykłej formy pisemnej ................ 87
7.3. Elementy konstrukcyjne kwalifikowanej formy pisemnej................ 93
7.3.1. Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu ................ 93
7.3.2. Forma aktu notarialnego ................ 95
7.3.3. Forma pisemna z datą pewną ................ 99
7.4. Pactum de forma ................ 100
7.5. Skutki niezachowania formy zastrzeżonej ................ 102
7.5.1. Forma pisemna zastrzeżona ad probationem ................ 102
7.5.2. Forma pisemna zastrzeżona ad solemnitatem ................ 105
7.5.3. Forma ad eventum ................ 108
7.6. Forma następczych czynności prawnych ................ 108
8. Systematyka wadliwych czynności prawnych ................ 110
8.1. Nieważność umowy ................ 110
8.1.1. Sprzeczność umowy z prawem jako przesłanka jej nieważności ................ 113
8.1.2. Sprzeczność umowy z właściwością stosunku ................ 114
8.1.3. Sprzeczność umowy z zasadami współżycia społecznego ................ 115
8.1.4. Konsekwencje nieważnych zapisów umownych ................ 117
8.2. Bezskuteczność czynności prawnej ................ 121
8.2.1. Bezskuteczność zawieszona ................ 121
8.2.2. Bezskuteczność względna ................ 125
9. Wykonanie zobowiązań wynikających z kontraktu ................ 127
9.1. Wykonanie zobowiązania ................ 127
9.1.1. Wykonanie zobowiązania w całości lub części ................ 128
9.1.2. Jakość świadczenia ................ 128
9.1.3. Zarachowanie świadczenia na poczet kilku długów ................ 129
9.2. Osobisty charakter świadczenia dłużnika ................ 130
9.3. Zasada współdziałania wierzyciela ................ 133
9.4. Miernik staranności ................ 134
9.5. Miejsce i czas wykonania zobowiązania ................ 136
9.5.1. Miejsce wykonania zobowiązania ................ 136
9.5.2. Termin wykonania zobowiązania ................ 138
9.6. Wykonanie zobowiązania o charakterze wzajemnym ................ 141
9.7. Prawo zatrzymania ................ 142
10. Przesłanki i zasady odpowiedzialności kontraktowej ................ 145
10.1. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej ................ 145
10.1.1. Uwagi ogólne ................ 145
10.1.2. Odpowiedzialność za culpa in contrahendo ................ 150
10.2. Zasady odpowiedzialności kontraktowej ................ 152
10.3. Umowna modyfikacja zasad odpowiedzialności kontraktowej ................ 154
10.4. Następcza niemożliwość świadczenia ................ 157
10.5. Opóźnienie a zwłoka dłużnika ................ 160
10.6. Zwłoka wierzyciela ................ 163
10.7. Odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umów wzajemnych ................ 165
10.8. Zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej ................ 169
ROZDZIAŁ 2. KOMPARYCJA UMOWY ................ 173
1. Pojęcie komparycji umowy ................ 173
2. Zdolność kontraktowa ................ 173
3. Struktura komparycji umowy ................ 174
3.1. Nazwa umowy ................ 174
3.2. Data i miejsce zawarcia umowy ................ 175
3.3. Preambuła ................ 176
3.3.1. Uwagi ogólne ................ 176
3.3.2. Przykładowe propozycje preambuły ................ 176
3.4. Strony umowy ................ 177
3.4.1. Osoba fizyczna ................ 177
3.4.1.1. Indywidualizacja osoby fizycznej ................ 178
3.4.1.2. Konsumenci ................ 178
3.4.1.3. Przedsiębiorcy ................ 179
3.4.1.4. Firma jako oznaczenie przedsiębiorcy ................ 181
3.4.1.5. Zawarcie umowy przez osobę pozostającą w związku małżeńskim ................ 186
3.4.2. Osoby prawne ................ 189
3.4.2.1. Uwagi ogólne ................ 189
3.4.2.2. Skarb Państwa ................ 191
3.4.2.3. Państwowe osoby prawne ................ 192
3.4.2.4. Jednostki samorządu terytorialnego ................ 195
3.4.3. Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej ................ 197
3.4.4. Kościelne osoby prawne ................ 197
3.4.4.1. Kościół katolicki ................ 197
3.4.4.2. Pozostałe kościoły i związki wyznaniowe ................ 199
3.5. Reprezentacja podmiotów przy zawieraniu umowy ................ 199
3.5.1. Spółka cywilna ................ 200
3.5.2. Spółka jawna ................ 202
3.5.3. Spółka partnerska ................ 204
3.5.4. Spółka komandytowa ................ 206
3.5.5. Spółka komandytowo-akcyjna ................ 207
3.5.6. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ................ 208
3.5.7. Spółka akcyjna ................ 210
3.5.8. Prosta spółka akcyjna ................ 213
3.5.9. Spółdzielnia ................ 216
3.5.10. Wspólnota mieszkaniowa ................ 217
3.5.11. Fundacja ................ 218
3.5.12. Stowarzyszenie ................ 219
3.5.13. Skarb Państwa ................ 222
3.5.14. Jednostki samorządu terytorialnego ................ 223
3.6. Pełnomocnictwo ................ 225
3.6.1. Uwagi ogólne ................ 225
3.6.2. Zawarcie umowy z osobą do tego nieupoważnioną ................ 227
3.7. Prokura ................ 229
4. Wzory komparycji z praktycznymi wyjaśnieniami ................ 231
4.1. Skarb Państwa – minister ................ 231
4.2. Wojewoda ................ 232
4.3. Urząd wojewódzki ................ 232
4.4. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe ................ 233
4.5. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad ................ 233
4.6. Przedsiębiorstwo państwowe ................ 234
4.7. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa ................ 234
4.8. Agencja Mienia Wojskowego ................ 235
4.9. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ................ 237
4.10. Sądy powszechne ................ 238
4.11. Prokuratura ................ 239
4.12. Policja ................ 239
4.13. Straż miejska ................ 240
4.14. Państwowa Straż Pożarna ................ 241
4.15. Urząd skarbowy ................ 242
4.16. Izba administracji skarbowej ................ 242
4.17. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) ................ 243
4.18. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ................ 243
4.19. Gmina ................ 244
4.20. Jednostka organizacyjna gminy ................ 246
4.20.1. Ogród zoologiczny ................ 246
4.20.2. Przedszkole ................ 246
4.20.3. Szkoła podstawowa ................ 246
4.21. Miasto stołeczne Warszawa ................ 247
4.22. Powiat ................ 247
4.23. Województwo ................ 249
4.24. Muzeum ................ 250
4.25. Teatr ................ 251
4.26. Stowarzyszenie ................ 251
4.26.1. Ochotnicza straż pożarna ................ 252
4.26.2. Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR) ................ 253
4.26.3. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (WOPR) ................ 253
4.26.4. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) ................ 254
4.27. Uczelnia ................ 254
4.28. Fundacja ................ 255
4.29. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej ................ 255
4.30. Spółdzielnia ................ 256
4.31. Wspólnota mieszkaniowa ................ 257
4.32. Związki zawodowe ................ 258
4.33. Instytut badawczy ................ 259
4.34. Spółka cywilna ................ 260
4.35. Spółka jawna ................ 261
4.36. Spółka partnerska ................ 262
4.37. Spółka komandytowa ................ 263
4.38. Spółka komandytowo-akcyjna ................ 264
4.39. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ................ 266
4.40. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji ................ 268
4.41. Prosta spółka akcyjna ................ 268
4.42. Spółka akcyjna ................ 269
4.43. Spółka akcyjna w organizacji ................ 270
4.44. Syndyk ................ 271
4.45. Sądowy zarządca nieruchomości ................ 272
4.46. Towarzystwo budownictwa społecznego (TBS) ................ 273
4.47. Kościelne osoby prawne ................ 274
ROZDZIAŁ 3. PODSTAWOWE POSTANOWIENIA UMOWNE ................ 276
1. Proces formułowania postanowień umownych ................ 276
1.1. Oferta ................ 277
1.1.1. Uwagi ogólne ................ 277
1.1.2. Oferta w postaci elektronicznej ................ 281
1.2. Negocjacje ................ 283
1.3. List intencyjny ................ 283
1.4. Przetarg i aukcja ................ 284
2. Elementy treści umowy ................ 288
2.1. Uwagi ogólne ................ 288
2.2. Preambuła ................ 288
2.3. Słownik pojęć umowy ................ 291
2.4. Postanowienia wstępne ................ 293
2.5. Przedmiot umowy ................ 294
2.5.1. Uwagi ogólne ................ 294
2.5.2. Świadczenia jednorazowe, okresowe, ciągłe ................ 296
2.5.3. Świadczenia podzielne i niepodzielne ................ 297
2.5.4. Świadczenia oznaczone indywidualnie i rodzajowo ................ 299
2.5.5. Świadczenie pieniężne i odsetki ................ 299
2.5.6. Umowy odnoszące się do osób trzecich ................ 301
2.5.6.1. Uwagi ogólne ................ 301
2.5.6.2. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią – art. 391 k.c. ................ 301
2.5.6.3. Umowa o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia – art. 392 k.c. ................ 303
2.5.6.4. Umowa na rzecz osoby trzeciej – art. 393 k.c. ................ 305
2.6. Postanowienia dotyczące wymagalności świadczeń ................ 308
2.7. Miejsce wykonania umowy ................ 309
2.8. Podstawowe obowiązki stron ................ 310
2.9. Sposób spełnienia świadczenia ................ 313
2.10. Terminy spełnienia świadczeń ................ 314
2.11. Materiały i siła robocza ................ 315
2.12. Wartość umowy ................ 315
2.13. Sposób rozliczenia i płatności ................ 316
2.14. Odpowiedzialność za szkody ................ 316
2.15. Czas zawarcia umowy ................ 317
2.16. Dodatkowe zabezpieczenia ................ 317
2.17. Postanowienia końcowe ................ 318
2.18. Omówienie skreśleń i pomyłek ................ 319
2.19. Podpis ................ 319
2.20. Załączniki do umowy ................ 320
ROZDZIAŁ 4. KLAUZULE UMOWNE ................ 321
1. Klauzula dotycząca przejścia korzyści i ciężarów oraz niebezpieczeństwa ................ 321
2. Klauzula miejsca wykonania umowy ................ 324
3. Wynagrodzenie kosztorysowe ................ 326
4. Wynagrodzenie ryczałtowe ................ 332
5. Wykonanie zastępcze ................ 336
6. Klauzula dotycząca podwykonawców ................ 339
7. Zadatek ................ 343
8. Zaliczka ................ 349
9. Klauzula przejścia majątkowych praw autorskich ................ 352
10. Klauzula dotycząca udzielenia licencji ................ 363
11. Odsetki ................ 370
12. Kara umowna ................ 378
13. Warunek ................ 389
14. Termin ................ 395
15. Klauzula rebus sic stantibus ................ 399
16. Siła wyższa ................ 405
17. Gwarancja ................ 409
18. Zabezpieczenie wekslowe ................ 417
19. Przewłaszczenie na zabezpieczenie ................ 422
20. Hipoteka ................ 427
21. Zastaw ................ 433
22. Klauzula czynności z samym sobą ................ 438
23. Klauzula zakazu konkurencji ................ 444
23.1. Uwagi ogólne ................ 444
23.2. Zakaz konkurencji w umowie agencyjnej ................ 448
23.3. Zakaz konkurencji w umowie zawieranej z pracownikiem ................ 449
23.4. Modyfikacje, przykłady, orzecznictwo ................ 452
24. Klauzula poufności ................ 457
25. Klauzula waloryzacyjna ................ 464
26. Klauzula umownego prawa odstąpienia ................ 468
27. Odstępne ................ 475
28. Zapis na sąd polubowny ................ 478
29. Klauzula prorogacyjna ................ 483
30. Klauzula dotycząca jurysdykcji ................ 486
31. Klauzula salwatoryjna ................ 490
32. Klauzula języka ................ 492
33. Koszty związane z zawarciem umowy ................ 495
34. Zmiana umowy ................ 496
ROZDZIAŁ 5. UMOWY PODSTAWOWE ................ 502
1. List intencyjny ................ 502
2. Umowa przedwstępna ................ 507
3. Umowa ramowa ................ 517
4. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią (art. 391 k.c.) ................ 533
5. Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią z obowiązku świadczenia (art. 392 k.c.) a umowa o przejęcie długu (art. 519 k.c.) ......... 538
ROZDZIAŁ 6. PRZYKŁADOWE UMOWY ................ 548
1. Umowa cesji wierzytelności ................ 548
2. Umowa czarterowa ................ 552
3. Umowa o dzieło (umowa o wykonanie projektu architektonicznego) ................ 556
4. Umowa zlecenia ................ 575
5. Umowa o świadczenie usług serwisowych ................ 582
6. Umowa sprzedaży ................ 588
7. Umowa zastawu na udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ................ 605
8. Umowa zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ................ 611
9. Umowa spółki cywilnej ................ 620
10. Umowa o roboty budowlane ................ 637
11. Umowa konsorcjum ................ 651
12. Umowa spółki jawnej ................ 661
13. Umowa spółki partnerskiej ................ 672
14. Umowa spółki komandytowej ................ 682
15. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ................ 691
16. Porozumienie wekslowe ................ 712
17. Umowa faktoringu niewłaściwego ................ 715
18. Umowa faktoringu właściwego ................ 720
19. Umowa o prawo dostępu do strony internetowej (hostingowa) ................ 723
20. Umowa leasingu operacyjnego ................ 727
21. Umowa leasingu finansowego ................ 735
22. Umowa merchandisingu reklamowego ................ 740
23. Umowa najmu okazjonalnego ................ 742
24. Umowa najmu wirtualnego biura ................ 752
25. Umowa poddzierżawy nieruchomości ................ 757
26. Umowa określająca sposób korzystania z nieruchomości (umowa quoad usum) ................ 761
27. Umowa zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa ................ 766
28. Umowa o nadzór autorski nad inwestycją ................ 778
29. Umowa poręczenia spłaty pożyczki ................ 781
30. Umowa poręczenia za dług przyszły ................ 784
31. Umowa pożyczki udziałowca do spółki ................ 788
32. Umowa potrącenia wzajemnych wierzytelności ................ 792
33. Umowa barteru ................ 796
34. Umowa franchisingu ................ 799
35. Umowa upoważnienia inkaso ................ 806
36. Umowa o prowadzenie rachunku powierniczego i depozytu adwokackiego ................ 811
37. Porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia ................ 815
38. Umowa o zachowaniu poufności ................ 818