Publikacja stanowi kompendium wiedzy o gospodarce, które dogłębnie omawia podstawowe formy instytucjonalnej aktywności państwa. Założeniem autorów podręcznika jest popularyzacja dwóch dziedzin – ekonomii i prawa, które są ściśle skorelowane we współczesnej gospodarce rynkowej.
Autorzy szczegółowo objaśniają zagadnienia z zakresu polityki monetarnej, walutowej, fiskalnej, budżetowej i handlu międzynarodowego, a także kwestie dotyczące ochrony środowiska i klimatu oraz polityki właścicielskiej państwa. Najnowsze wydanie podręcznika uwzględnia zmiany, do których doszło w światowej i polskiej gospodarce, w tym pandemii covid-19, pełnoskalowej rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie oraz globalnego impulsu inflacyjnego. Ponadto zostało również rozszerzone o nowy rozdział dotyczący ochrony klimatu.
W podręczniku czytelnik znajdzie przydatne informacje dotyczące m.in.:
prawidłowości i praw ekonomicznych,
instrumentów polityki gospodarczej,
klasyfikacji podmiotów gospodarczych i ich funkcji,
rodzajów systemów gospodarczych,
teorii równowagi konsumenta,
mierników dochodu narodowego,
mechanizmu kreacji pieniądza,
inflacji i jej przyczyn,
unii walutowych i podstaw funkcjonowania strefy euro,
wpływu zmian klimatycznych na gospodarkę i instrumentów ochrony klimatu.
Autorzy książki są pracownikami Katedry Publicznego Prawa Gospodarczego i Polityki Gospodarczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego i osobami zaprzyjaźnionymi z Katedrą.
Podręcznik jest przeznaczony zarówno dla studentów, jak i wszystkich osób zainteresowanych poznaniem zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej oraz roli, jaką odgrywa w niej państwo i sektor publiczny.
Wykaz skrótów ............................................................................................................ 11 Słowo wstępne do wydania pierwszego z 2011 r. .................................................. 15 Słowo wstępne do wydania czwartego z 2023 r. ................................................... 17 Rozdział pierwszy Pojęcia ........................................................................................................................... 19 Początki ekonomii (Marcin Smaga) ................................................................ 19 Definicja ekonomii (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) .............................. 21 Prawidłowości i prawa ekonomiczne (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) .................................................................................................... 22 Ekonomia a inne nauki (Tadeusz Włudyka) .................................................. 25 Definicja polityki gospodarczej (Tadeusz Włudyka) .................................... 26 Uwarunkowania polityki gospodarczej (Marcin Smaga) ............................. 28 Cele polityki gospodarczej (Tadeusz Włudyka) ............................................ 30 Instrumenty polityki gospodarczej (Marcin Smaga) .................................... 33 Dziedziny polityki gospodarczej (Marcin Smaga) ......................................... 34 Literatura .................................................................................................................. 36 Rozdział drugi Historia ......................................................................................................................... 37 Starożytność i średniowiecze (Tadeusz Włudyka) ........................................ 37 Merkantylizm (Tadeusz Włudyka) .................................................................. 39 Fizjokratyzm (Tadeusz Włudyka) .................................................................... 41 Nowe stosunki produkcji w Europie Zachodniej (Tadeusz Włudyka) ....... 43 Rozwój przemysłu i handlu w Stanach Zjednoczonych (Tadeusz Włudyka) ............................................................................................ 46 Rewolucja przemysłowa w Europie Środkowo-Wschodniej (Tadeusz Włudyka) ............................................................................................ 48 Rozwój gospodarczy w krajach azjatyckich (Tadeusz Włudyka) ................ 48 Szkoła klasyczna w ekonomii (Tadeusz Włudyka) ........................................ 49 Szkoła historyczna (Tadeusz Włudyka) .......................................................... 546 Szkoła subiektywistyczno-marginalna (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) .................................................................................................... 55 Szkoła lozańska (Tadeusz Włudyka) ............................................................. 58 Szkoła neoklasyczna (Tadeusz Włudyka) ..................................................... 62 Szkoła krakowska (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) ............................. 63 Instytucjonalizm (Tadeusz Włudyka) .......................................................... 72 Keynesizm (Maciej Matuszewski, Marcin Smaga) ...................................... 76 Monetaryzm (Tadeusz Włudyka) .................................................................. 77 Trzecia droga w doktrynach ekonomicznych (Tadeusz Włudyka) ............. 80 Teoria racjonalnych oczekiwań (Tadeusz Włudyka) .................................. 82 Literatura .................................................................................................................. 84 Rozdział trzeci Gospodarowanie (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) ....................................... 85 Własność .............................................................................................................. 85 Dobro .................................................................................................................... 87 Potrzeba ............................................................................................................... 90 Proces gospodarowania ..................................................................................... 93 Wybór ekonomiczny .......................................................................................... 97 Stan równowagi .................................................................................................. 99 Koszt alternatywny ............................................................................................. 102 Podmioty gospodarcze ...................................................................................... 105 Literatura .................................................................................................................. 111 Rozdział czwarty Państwo ......................................................................................................................... 113 Systemy gospodarcze (Marcin Smaga) ............................................................ 113 Ordoliberalizm (Tadeusz Włudyka) ................................................................ 118 Interwencja państwa w gospodarkę (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) .................................................................................................... 122 Funkcje państwa (Krzysztof Oplustil) ............................................................. 130 Literatura .................................................................................................................. 137 Rozdział piąty Konsument (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) ................................................. 139 Literatura .................................................................................................................. 147 Rozdział szósty Przedsiębiorstwo (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) ....................................... 149 Literatura .................................................................................................................. 160 Rozdział siódmy Rynek (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) ........................................................... 161 Rodzaje rynków .................................................................................................. 161 Wartość a cena .................................................................................................... 162 Struktury rynkowe ............................................................................................. 164 Popyt i podaż ....................................................................................................... 168 Polityka cenowa .................................................................................................. 175 Rozdział ósmy Dochód narodowy ...................................................................................................... 181 Mierniki (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga) ................................................ 181 Podział dochodu narodowego (Tadeusz Włudyka) ....................................... 188 Równowaga ekonomiczna (Tadeusz Włudyka) ............................................. 189 Literatura .................................................................................................................. 190 Rozdział dziewiąty Cykl koniunkturalny ................................................................................................. 191 Wzrost gospodarczy (Marcin Smaga) .............................................................. 191 Czynniki wzrostu gospodarczego (Marcin Smaga) ...................................... 194 Modele wzrostu (Marcin Smaga) ..................................................................... 198 Bariery wzrostu gospodarczego (Marcin Smaga) .......................................... 199 Rodzaje wahań gospodarczych (Marcin Smaga) ........................................... 200 Cykl koniunkturalny (Marcin Smaga) ............................................................ 202 Teorie cyklu koniunkturalnego (Marcin Smaga) .......................................... 205 Narzędzia polityki antycyklicznej państwa (Marcin Smaga) ...................... 208 Kryzys 2008 r. (Tadeusz Włudyka) .................................................................. 209 Literatura .................................................................................................................. 212 Rozdział dziesiąty Budżet i podatki (Krzysztof Oplustil, Paweł Woroniecki) ................................. 213 Polityka fiskalna .................................................................................................. 213 System podatkowy jako instrument polityki fiskalnej ................................. 218 Zarys prawnych uwarunkowań polityki fiskalnej państwa ......................... 227 Literatura .................................................................................................................. 252 Rozdział jedenasty Pieniądz (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki) .................................................... 255 Ramy prawne i instytucjonalne polityki pieniężnej ...................................... 255 Pieniądz jako przedmiot polityki pieniężnej .................................................. 259 Inflacja i deflacja ................................................................................................. 271 Funkcje banku centralnego. Narodowy Bank Polski jako kreator polityki pieniężnej w PolsceFunkcje banku centralnego. Narodowy Bank Polski jako kreator... ....................................................................................................... 281 Strategie i instrumenty polityki pieniężnej .................................................... 286 Literatura .................................................................................................................. 298 Rozdział dwunasty Waluta (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki) ....................................................... 299 Pojęcie kursu walutowego. Cele polityki walutowej ...................................... 299 Systemy kursu walutowego ............................................................................... 301 Ewolucja międzynarodowego systemu walutowego ...................................... 308 Unie walutowe ..................................................................................................... 313 Literatura .................................................................................................................. 316 Rozdział trzynasty Unia walutowa w Europie (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki) ..................... 317 Historia integracji walutowej w Europie ......................................................... 317 Prawne i instytucjonalne podstawy Unii Gospodarczej i Walutowej ........ 320 Derogacja i warunki przyjęcia euro ................................................................. 324 Perspektywa przyjęcia euro przez Polskę ....................................................... 329 Kryzys strefy euro od 2010 r. ............................................................................ 335 Literatura .................................................................................................................. 350 Rozdział czternasty Rynek pracy (Krzysztof Oplustil) ............................................................................ 353 Pojęcie i funkcje rynku pracy ........................................................................... 353 Rynek pracy jako przedmiot oddziaływania polityki zatrudnienia ........... 355 Bezrobocie i jego rodzaje ................................................................................... 359 Instytucjonalne czynniki wpływające na poziom zatrudnienia i bezrobocia .......................................................................................................... 365 Instrumenty polityki zatrudnienia .................................................................. 370 Główne problemy polskiego rynku pracy ....................................................... 376 Dialog społeczny ................................................................................................. 379 Literatura .................................................................................................................. 382 Rozdział piętnasty Rynek finansowy i kapitałowy ................................................................................. 383 Charakterystyka rynku finansowego (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki, Paweł Woroniecki) ............................................................... 383 Funkcje rynku finansowego (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki, Paweł Woroniecki) ............................................................................................. 385 Podział rynku finansowego i kapitałowego (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki, Paweł Woroniecki) ............................................................... 388 Rodzaje instrumentów finansowych (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki, Paweł Woroniecki) ............................................................... 392 Kryptoaktywa (Ariel Mucha) ........................................................................... 399 Uczestnicy rynku finansowego (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki, Paweł Woroniecki) ............................................................................................. 404 Nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce i Unii Europejskiej (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki, Paweł Woroniecki) ........................... 416 Literatura .................................................................................................................. 427 Rozdział szesnasty Polityka właścicielska państwa i prywatyzacja (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki) .......................................................................................................... 429 Pojęcie i cele polityki właścicielskiej i prywatyzacji ...................................... 429 Rodzaje polityki prywatyzacyjnej .................................................................... 432 Ryzyka i bariery prywatyzacji .......................................................................... 435 Prywatyzacja w Polsce po 1989 r. ..................................................................... 438 Działalność gospodarcza państwa w sferze dominium ................................. 445 Zarządzanie mieniem państwowym i nadzór właścicielski w spółkach z udziałem Skarbu Państwa .............................................................................. 448 Sposoby zabezpieczania wpływu państwa na spółki działające w tzw. strategicznych sektorach gospodarki .................................................. 457 Literatura .................................................................................................................. 463 Rozdział siedemnasty Handel międzynarodowy (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki) ..................... 465 Pojęcie i rodzaje .................................................................................................. 465 Przyczyny istnienia międzynarodowej wymiany handlowej – teorie handlu zagranicznego ........................................................................................ 467 Bilans płatniczy państwa ................................................................................... 473 Protekcjonistyczna polityka handlowa ........................................................... 474 Tendencje liberalizacyjne w handlu międzynarodowym ............................. 481 Integracja w ramach Unii Europejskiej ........................................................... 490 Literatura .................................................................................................................. 495 Rozdział osiemnasty Ochrona środowiska (Maciej Matuszewski, Wojciech Matuszewski) ............. 497 Znaczenie społeczno-gospodarcze środowiska .............................................. 497 Wpływ gospodarowania na środowisko ......................................................... 499 Polityka ochrony środowiska ............................................................................ 500 Cechy polityki ochrony środowiska ................................................................ 50310 Polityka ochrony środowiska w Polsce ............................................................ 507 Wpływ integracji polityczno-gospodarczej na politykę ekologiczną Polski .................................................................................................................... 515 Literatura .................................................................................................................. 536 Rozdział dziewiętnasty Ochrona klimatu (Ewa Całus) .................................................................................. 537 Zmiana klimatu. Podstawowe zagadnienia .................................................... 537 Ochrona środowiska a zmiana klimatu .......................................................... 544 Międzynarodowe prawo ochrony klimatu ..................................................... 549 Prawo ochrony klimatu w Polsce ..................................................................... 560 Znaczenie zmiany klimatu dla gospodarki .................................................... 569 Koncepcje ekonomiczne odpowiadające na zmianę klimatu ...................... 576 Literatura .................................................................................................................. 584 Rozdział dwudziesty Trzy dekady transformacji (Tadeusz Włudyka) ................................................... 585 Literatura .................................................................................................................. 602 Wykaz aktów prawnych ............................................................................................. 603 Spis tabel i ilustracji w tekście .................................................................................. 611 Indeks osób .................................................................................................................. 613 Indeks rzeczowy .......................................................................................................... 621 O Autorach ................................................................................................................... 637