Res iudicata w postępowaniu administracyjnym
W publikacji szeroko omówiono zagadnienia dotyczące powagi rzeczy osądzonej w postępowaniu administracyjnym, a także problematykę nieważności decyzji administracyjnej, m.in.: wskazano, jakie skutki praktyczne powoduje ostateczność i prawomocność decyzji administracyjnej, a także jakie skutki wywołuje naruszenie zasady ochrony powagi rzeczy osądzonej w prawie administracyjnym, porównano instytucje rei iudicatae w prawie administracyjnym w wybranych państwach Europy, przedstawiono historyczne studium rozwoju tej instytucji w Polsce oraz wyniki badań naukowych teoretyka z długoletnim doświadczeniem w prowadzeniu postępowań administracyjnych, dokonano przeglądu orzecznictwa sądów administracyjnych z zakresu prawomocności i ostateczności decyzji administracyjnej oraz postępowania w sprawie nieważności decyzji administracyjnej, udzielono odpowiedzi na wszystkie nurtujące pytania związane z instytucją rei iudicatae w postępowaniu administracyjnym i jej znaczeniem w praktyce.
Wykaz skrótów 13
Słowo wstępne 19
Rozdział 1 Geneza i rozwój instytucji rei iudicatae w postępowaniu administracyjnym jako przyczyny stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej 25
1.1. Powstanie i kształtowanie się pojęcia i instytucji rei iudicatae (ujęcie metaprawne) 25
1.1.1. Praźródła instytucji rei iudicatae 25
1.1.2. Res iudicata w prawie rzymskim jako przejaw prawomocności materialnej wyroków sądowych 27
1.1.3. Powstanie instytucji rei iudicatae w systemach anglosaskich 31
1.1.4. Res iudicata w historii prawa polskiego 32
1.2. Pojęcie i rozwój instytucji sprawy uprzednio rozstrzygniętej ostateczną decyzją w polskim postępowaniu administracyjnym ogólnym 33
1.2.1. Powaga sprawy ostatecznie rozpatrzonej na gruncie przepisów rozporządzenia o postępowaniu administracyjnem 33
1.2.1.1. Unormowania dotyczące ostateczności i prawomocności decyzji administracyjnej 33
1.2.1.2. Zasada domniemania ważności decyzji administracyjnej 39
1.2.1.3. Instytucja uchylenia decyzji jako nieważnej 40
1.2.1.4. Możliwość stwierdzenia nieważności decyzji rozstrzygającej sprawę już poprzednio rozstrzygniętą decyzją ostateczną 41
1.2.2. Powaga sprawy ostatecznie rozstrzygniętej w kodeksie postępowania administracyjnego z 1960 r. (do nowelizacji z 1980 r.) 44
1.2.2.1. Prace nad projektem kodeksu postępowania administracyjnego - wydanie decyzji w sprawie uprzednio rozstrzygniętej inną decyzją administracyjną jako nowa przyczyna stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej 44
1.2.2.2. Rozważania ujęte w doktrynie na tle art. 137 k.p.a. 45
Rozdział 2 Istota i uzasadnienie aksjologiczne sprawy uprzednio rozstrzygniętej ostateczną decyzją jako przyczyny stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej 47
2.1. Pojęcie i istota stanu powagi sprawy rozstrzygniętej 47
2.1.1. Pojęcie i istota stanu powagi sprawy rozstrzygniętej - rozważania wstępne 47
2.1.2. Pojęcie decyzji administracyjnej 49
2.1.3. Ostateczność decyzji 52
2.1.3.1. Definicja legalna decyzji ostatecznej 52
2.1.3.2. Rodzaje decyzji ostatecznych 57
2.1.4. Ostateczność a prawomocność decyzji administracyjnej 61
2.1.4.1. Związek pomiędzy ostatecznością i prawomocnością - skuteczność prawna decyzji kasacyjnej a prowadzenie postępowania sądowoadministracyjnego 61
2.1.4.2. Pojęcie prawomocności decyzji administracyjnej 65
2.1.4.3. Niewzruszalność decyzji administracyjnej (prawomocność materialna) 68
2.1.4.4. Niezaskarżalność decyzji administracyjnej (prawomocność formalna) 70
2.1.4.5. Ostateczność decyzji a zasada ne bis in idem w postępowaniu administracyjnym 71
2.2. Funkcja gwarancyjna instytucji sprawy ostatecznie rozstrzygniętej a zasada trwałości decyzji 73
2.2.1. Zasada ogólna trwałości decyzji ostatecznej 73
2.2.1.1. Geneza zasady trwałości decyzji administracyjnych w polskim prawie administracyjnym 73
2.2.1.2. Istota zasady ogólnej trwałości decyzji administracyjnych 76
2.2.1.3. Ostateczne rozpatrzenie sprawy administracyjnej (res iudicata) jako gwarancja zasady ogólnej trwałości decyzji ostatecznych 81
2.3. Zasada pewności prawa i ochrony praw nabytych jako uzasadnienie aksjologiczne sprawy ostatecznie rozstrzygniętej stanowiącej przyczynę stwierdzenia nieważności decyzji 83
2.4. Istota instytucji stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej 86
2.4.1. Materialnoprawny charakter nieważności 86
2.4.2. Instytucja stwierdzenia nieważności a instytucja wznowienia postępowania 89
2.4.3. Wadliwość decyzji administracyjnej 93
2.4.3.1. Wada prawna kwalifikowana 93
2.4.3.2. Decyzja nieistniejąca i teoria nieaktu oraz aktu bezwzględnie nieważnego 98
2.4.3.3. Moment zaistnienia nieważności 102
2.4.3.4. Skuteczność prawna a wykonalność decyzji administracyjnej 104
2.4.3.5. Skutki prawne decyzji wadliwej i konsekwencje stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej 106
2.5. Przeszkody w stwierdzeniu nieważności 108
2.5.1. Przesłanki negatywne ogólne 108
2.5.2. Przesłanki negatywne szczególne 109
2.5.3. Niedopuszczalność stwierdzenia nieważności decyzji prawomocnej 111
Rozdział 3 Tożsamość sprawy administracyjnej jako trzon instytucji stanu sprawy administracyjnej ostatecznie rozstrzygniętej co do meritum (rei deliberatae) 113
3.1. Istota tożsamości sprawy administracyjnej 113
3.1.1. Kryteria tożsamości sprawy administracyjnej - wprowadzenie 113
3.1.2. Pojęcie i koncepcje sprawy administracyjnej 115
3.2. Tożsamość podmiotowa 125
3.2.1. Tożsamość podmiotowa w zakresie stron postępowania 125
3.2.2. Następstwo prawne stron 132
3.2.3. Tożsamość organu administracji publicznej 140
3.2.4. Następstwo prawne organów administracji publicznej 145
3.2.5. Udział w postępowaniu podmiotów na prawach strony 149
3.3. Tożsamość przedmiotowa 151
3.3.1. Pojęcie przedmiotu sprawy administracyjnej 151
3.3.2. Identyczność interesu prawnego 154
3.3.3. Tożsamość podstawy prawnej 156
3.3.4. Tożsamość stanu faktycznego 162
Rozdział 4 Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wydanej w sprawie uprzednio rozstrzygniętej ostateczną decyzją administracyjną 165
4.1. Charakter i rola postępowania 165
4.2. Przedmiot postępowania 166
4.2.1. Materialne ujęcie przedmiotu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności 166
4.2.2. Proceduralne ujęcie przedmiotu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności 169
4.2.2.1. Klasyfikacja przedmiotów postępowania 169
4.2.2.2. Dopuszczalność objęcia jedną decyzją stwierdzenia nieważności decyzji organu odwoławczego i decyzji wydanej w pierwszej instancji 179
4.2.2.3. Akty i czynności pozostające poza zakresem przedmiotu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji 184
4.3. Właściwość organu 188
4.3.1. Bezwzględna dewolucja kompetencji 188
4.3.2. Właściwość rzeczowa 188
4.4. Wszczęcie postępowania i jego przebieg 189
4.4.1. Wszczęcie postępowania z urzędu 189
4.4.2. Wszczęcie postępowania na żądanie strony 190
4.4.3. Etapy postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji 191
4.5. Charakter i rodzaje decyzji wydanych w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji 196
4.5.1. Deklaratoryjny a konstytutywny charakter decyzji o stwierdzeniu nieważności 196
4.5.2. Decyzja wydana w postępowaniu o stwierdzenie nieważności jako decyzja nieostateczna 199
4.5.3. Rodzaje decyzji wydanych w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji dotkniętej wadą rei iudicatae 200
4.5.3.1. Decyzja rozstrzygająca sprawę, w której decyzją ostateczną umorzono postępowanie 200
4.5.3.2. Decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie rozstrzygniętej co do istoty inną uprzednią decyzją administracyjną 202
4.6. Zakres stwierdzenia nieważności 203
4.6.1. Stwierdzenie nieważności decyzji w części dotkniętej wadą rei iudicatae 203
4.6.2. Stwierdzenie nieważności więcej niż jednej decyzji wydanej w tej samej sprawie i o tożsamej dacie doręczenia 204
4.7. Możliwość wszczęcia postępowania w sprawie ostatecznie rozstrzygniętej a zakaz ne bis in idem 206
Rozdział 5 Instytucja powagi sprawy uprzednio rozstrzygniętej decyzją ostateczną w ogólnych postępowaniach administracyjnych wybranych państw europejskich 211
5.1. Uwagi ogólne 211
5.2. Austria 212
5.2.1. Uwagi ogólne o austriackim systemie prawnym z zakresu postępowania administracyjnego 212
5.2.2. Powaga rzeczy osądzonej jako przesłanka odrzucenia wniosku o zmianę decyzji ostatecznej 214
5.3. Niemcy 215
5.4. Czechy 222
5.4.1. Nieważność decyzji 222
5.4.2. Stan rei administratae - materialna moc prawna decyzji 223
5.5. Słowacja 224
5.6. Chorwacja 226
5.7. Hiszpania 227
5.8. Estonia 229
5.9. Litwa 231
Zakończenie 233
Bibliografia 239