Podstawy pielęgniarstwa Tom 2

AUTORZY V
WSTĘP IX

PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI PIELĘGNIARSKIEJ NA RZECZ PACJENTA W SYSTEMIE OPIEKI ZDROWOTNEJ 1

1. Kierowanie procesem kształtowania umiejętności pielęgniarskich – Violetta Mianowana 3
1.1. Uwarunkowania procesu kształtowania umiejętności pielęgniarskich 3
1.2. Znaczenie samokształcenia w procesie kształcenia praktycznego 6
1.3. Ewaluacja efektów kształcenia 11
Piśmiennictwo 14

2. Wdrażanie dowodów naukowych do praktyki pielęgniarskiej – Barbara Ślusarska, Danuta Zarzycka 16
2.1. Kliniczne studium przypadku 16
2.2. Etapy praktyki opartej na dowodach 20
2.3. Znaczenie praktyki opartej na dowodach w pielęgniarstwie 29
Piśmiennictwo 31

POMIAR I OCENA PARAMETRÓW FUNKCJI ORGANIZMU – Zofia Sienkiewicz, Józefa Czarnecka 33

3. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 35
3.1. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki 35
3.2. Trendy praktyki oparte na dowodach 35
3.3. Uwarunkowania kulturowe 36

4. Temperatura ciała 38
4.1. Metody pomiaru i zakresy interpretacji wyników 38
4.2. Rodzaje termometrów pomiarowych 40

5. Oddech 46
5.1. Zakres oceny i interpretacji wyników 46
5.2. Sposób pomiaru oddechów 50

6. Tętno 53
6.1. Cechy tętna 53
6.2. Metody i miejsca badania tętna 56
6.3. Interpretacja wyników pomiaru tętna 56

7. Ciśnienie tętnicze krwi 60
7.1. Metody pomiaru ciśnienia tętniczego krwi 60
7.2. Rodzaje ciśnieniomierzy 62
7.3. Interpretacja wyników pomiarów ciśnienia tętniczego krwi 63

8. Pomiary antropometryczne i obliczanie wskaźników 69
8.1. Pomiary antropometryczne – podział 69
8.2. Techniki pomiarów podstawowych cech antropometrycznych 70
8.3. Metody badań antropometrycznych 71

9. Diureza 78
9.1. Ocena diurezy 78
9.2. Zaburzenia diurezy 79
9.3. Dobowa zbiórka moczu, diureza godzinowa 80

10. Saturacja krwi 85
10.1. Ocena saturacji krwi 85
10.2. Interpretacja wyników saturacji krwi 85
10.3. Pulsoksymetria 86

11. O środkowe ciśnienie żylne 89
11.1. Metody pomiaru 89
11.2. Interpretacja wyniku pomiaru OCŻ 90

12. Szczytowy przepływ wydechowy (PEF) 94
12.1. Istota i zasady pomiaru PEF 94
12.2. Obliczanie wartości należnych PEFR 95
12.3. Postępowanie w przypadku nieprawidłowych wyników 97
Piśmiennictwo 101

KONTROLA ZAKAŻEŃ 103

13. Postępowanie higieniczne – Agnieszka Gniadek 105
13.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 105
13.2. Higiena rąk 107
13.3. Postępowanie aseptyczne i antyseptyczne 114
13.4. Dekontaminacja płynów zakaźnych 121
13.5. Postępowanie z niebezpiecznymi ostrymi narzędziami 123
Piśmiennictwo 126

14. Sterylne techniki – Lucyna Ścisło 128
14.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 128
14.2. Przygotowanie pielęgniarki do instrumentowania 129
14.3. Chirurgiczne mycie rąk 137
14.4. Zakładanie rękawic jednorazowych jałowych (sterylnych) 142
14.5. Zakładanie fartucha chirurgicznego i innych elementów stroju operacyjnego 147
Piśmiennictwo 153

AKTYWNOŚĆ I PRZEMIESZCZANIE PACJENTA 155

15. Bezpieczne przemieszczanie pacjenta – Beata Haor, Mariola Rybka 157
15.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 157
15.2. Deficyt w przemieszczaniu się pacjenta 159
15.3. Metody i techniki przemieszczania pacjentów 159
15.4. Ręczne przemieszczanie pacjentów a obciążenia układu mięśniowo‑szkieletowego pielęgniarek 160
15.5. Sprzęt stosowany w przemieszczaniu/przenoszeniu pacjentów 160
15.6. Ogólne zasady dotyczące przemieszczania/przenoszenia pacjentów 164
15.7. Pomaganie pacjentowi przy wstawaniu i pionizacji 167
15.8. Przemieszczanie/przenoszenie pacjenta bez użycia sprzętu 167
15.9. Przemieszczanie/przenoszenie pacjenta za pomocą sprzętu 174
15.10. Transport/transfer pacjenta 181
Piśmiennictwo 192

16. Aktywność pacjenta – Teresa Stawińska, Gustaw Wójcik 193
16.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 193
16.2. Rehabilitacja przyłóżkowa 197
16.3. Kinezyterapia miejscowa 206
16.4. Usprawnianie ruchowe – pionizacja 211
16.5. Zaopatrzenie ortopedyczne wykorzystywane w pionizacji i lokomocji 214
16.6. Techniki wspomagania lokomocji pacjenta 216
Piśmiennictwo 225

17. Pozycje ułożeniowe pacjenta – Honorata Piasecka, Grzegorz Nowicki 226
17.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 226
17.2. Rodzaje pozycji ułożeniowych 227
17.3. Udogodnienia stabilizujące pozycje ułożeniowe 232
Piśmiennictwo 244

BEZPIECZEŃSTWO I KOMFORT PACJENTA 245

18. Bezpieczeństwo pacjenta – Maria Cianciara 247
18.1. Prawa pacjenta w systemie opieki zdrowotnej 247
18.2. Bezpieczne otoczenie pacjenta w zakładach opieki zdrowotnej 250
18.3. Zapobieganie upadkom pacjentów 251
18.4. Stosowanie przymusu bezpośredniego 254
18.5. Zapobieganie zdarzeniom niepożądanym 255
Piśmiennictwo 258

19. Komfort i wygoda pacjenta – Katarzyna Augustyniuk, Daria Schneider-Matyka, Joanna Owsianowska 259
19.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 260
19.2. Pacjent w łóżku 261
19.3. Ergonomia pracy pielęgniarki 272
19.4. Prześcielenie łóżka pacjentowi leżącemu 273
19.5. Zmiana bielizny pościelowej i osobistej pacjentowi leżącemu 287
Piśmiennictwo 299

HIGIENA OSOBISTA PACJENTA – Marta Czekirda 301

20. Higiena całego ciała 303
20.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 303
20.2. Higiena osobista człowieka 306
20.3. Toaleta ciała pacjenta: kąpiel w wannie/pod natryskiem oraz mycie w łóżku 307
20.4. Mycie włosów 324
20.5. Wszawica włosów i sposoby jej zwalczania 330

21. Toaleta pacjenta 339
21.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 339
21.2. Toaleta jamy ustnej 340
21.3. Golenie pacjenta 351
21.4. Pielęgnacja paznokci 357
Piśmiennictwo 369

METODY I TECHNIKI PIELĘGNOWANIA DZIECKA – Anna Bednarek, Alina Trojanowska 371

22. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 373
22.1. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki 373
22.2. Trendy praktyki oparte na dowodach 373
22.3. Uwarunkowania kulturowe 375

23. Pomiary masy, długości i obwodów ciała dziecka 377
23.1. Pomiar długości ciała 377
23.2. Pomiar wysokości ciała 378
23.3. Pomiar masy ciała 378
23.4. Pomiar obwodu głowy i klatki piersiowej 378
23.5. Interpretacja wyników pomiarów 378

24. Metody zapewnienia komfortu dziecku 383
24.1. Kąpiel dziecka 383
24.2. Przewijanie dziecka 389
24.3. Karmienie dziecka 394
Piśmiennictwo 401

PODAWANIE LEKÓW 403

25. Metody terapii – udział pielęgniarki – Anna Majda, Joanna Zalewska‑Puchała, Anna Nawalana, Stanisław Manulik, Bartosz Uchmanowicz 405
25.1. Zasady realizacji zleceń lekarskich przez pielęgniarkę 405
25.2. Zasady wypisywania zleceń i recept oraz ordynowania leków przez pielęgniarkę 413
25.3. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 422

26. Podawanie leków przez układ pokarmowy – Anna Majda, Joanna Zalewska-Puchała, Anna Nawalana 428
26.1. Podawanie leków doustnie 428
26.2. Podawanie leków podjęzykowo 430
26.3. Podawanie leków okołopoliczkowo 430
26.4. Podawanie leków doodbytniczo 436

27. Podawanie leków przez układ oddechowy – Anna Majda, Joanna Zalewska-Puchała, Anna Nawalana 441
27.1. Podawanie leków wziewnie 441
27.2. Podawanie tlenu 456

28. Podawanie leków na skórę i błonę śluzową – Joanna Zalewska-Puchała, Anna Majda, Anna Nawalana 465
28.1. Podawanie leków do worka spojówkowego 465
28.2. Podawanie leków do ucha 470
28.3. Podawanie leków do nosa 474
28.4. Podawanie leków dopochwowo 479
28.5. Podawanie leków na skórę 483

29. Podawanie leków dotkankowo – Anna Majda, Joanna Zalewska-Puchała, Anna Nawalana 492
29.1. Wytyczne dotyczące przygotowywania i podawania leków 492
29.2. Procedura postępowania po ekspozycji na materiał zakaźny 499
29.3. Wstrzyknięcia podskórne 502
29.4. Wstrzyknięcia śródskórne 516
29.5. Wstrzyknięcia domięśniowe 526
29.6. Kroplowy wlew dożylny 535
Piśmiennictwo 551

ZABIEGI PRZECIWZAPALNE 555

30. Umiejętności kliniczne i techniki zabiegów przeciwzapalnych – Joanna Zalewska-Puchała, Joanna Łatka 557
30.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 558
30.2. Charakterystyka zabiegów przeciwzapalnych 560
30.3. Zastosowanie worka z lodem/zimnego kompresu żelowego 562
30.4. Zastosowanie okładu chłodzącego 567
30.5. Zastosowanie okładu wysychającego 570
30.6. Zastosowanie okładu rozgrzewającego 573
30.7. Zastosowanie termoforu/ciepłego kompresu żelowego 578
30.8. Zastosowanie baniek leczniczych 581
Piśmiennictwo 589

PROCEDURY DIAGNOSTYCZNE 591

31. Regulacje prawne udziału pielęgniarki w diagnostyce pacjenta – Joanna Zalewska-Puchała, Alicja Kamińska, Joanna Łatka 595

32. Pobieranie materiałów do badań diagnostycznych – Joanna Zalewska-Puchała, Alicja Kamińska, Joanna Łatka 597
32.1. Wstęp 597
32.2. Pobieranie krwi żylnej do badania 598
32.3. Pobieranie krwi włośniczkowej do badań i diagnostyczne testy paskowe 612
32.4. Pobieranie moczu do badania i diagnostyczne testy paskowe 618
32.5. Pobieranie plwociny do badania 624
32.6. Pobieranie wymazów do badania 629
32.7. Pobieranie kału do badania 636
Piśmiennictwo 642

33. Procedury przygotowania pacjenta do badań diagnostycznych – Alicja Kamińska, Joanna Zalewska-Puchała, Grażyna Puto 644
33.1. Procedury przygotowania pacjenta do badań obrazowych 644
33.2. Procedury przygotowania pacjenta do badań endoskopowych 660
Piśmiennictwo 675

34. Wykonywanie badań diagnostycznych – Małgorzata Starczewska, Beata Kropornicka, Joanna Łatka 676
34.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 676
34.2. Elektrokardiografia 678
34.3. Spirometria 687
34.4. Skórne testy alergiczne 696
Piśmiennictwo 706

35. Asystowanie pielęgniarki przy badaniach diagnostycznych – Iwona Bodys-Cupak, Anna Majda 708
35.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 708
35.2. Asystowanie pielęgniarki podczas kaniulacji żył centralnych 709
35.3. Asystowanie pielęgniarki podczas nakłucia tętnicy 724
35.4. Asystowanie pielęgniarki podczas nakłucia szpiku 732
35.5. Asystowanie pielęgniarki podczas nakłucia lędźwiowego 738
35.6. Asystowanie pielęgniarki podczas nakłucia opłucnej 745
35.7. Asystowanie pielęgniarki podczas nakłucia otrzewnej 751
Piśmiennictwo 758

ODDYCHANIE 759

36. Wspomaganie oddychania u pacjenta – Marta Czekirda 761
36.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 762
36.2. Podstawy utrzymania wentylacji płuc 763
36.3. Ćwiczenia oddechowe 767
36.4. Wspomaganie odkrztuszania wydzieliny z dróg oddechowych 782
36.5. Drenaż ułożeniowy 799
36.6. Toaleta drzewa oskrzelowego 810
Piśmiennictwo 817

RÓWNOWAGA PŁYNÓW USTROJOWYCH 819

37. Utrzymanie równowagi płynowej organizmu w zaburzeniach zdrowia – Grzegorz Nowicki, Barbara Ślusarska, Danuta Zarzycka 821
37.1. Bilans płynów ustrojowych 822
37.2. Zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej 823
37.3. Płynoterapia parenteralna 828
37.4. Dokumentowanie bilansu płynów 829
Piśmiennictwo 839

ODŻYWIANIE 841

38. Wspomaganie odżywiania pacjenta – Sylwia Wieder‑Huszla, Anna Jurczak, Marzanna Stanisławska, Małgorzata Szkup 843
38.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 843
38.2. Podstawy odżywiania i karmienia pacjenta 846
38.3. Karmienie doustne 848
38.4. Karmienie przez zgłębnik żołądkowy 853
38.5. Karmienie chorego przez gastrostomię 861
38.6. Karmienie chorego przez mikrojejunostomię igłową 867
Piśmiennictwo 873

WYDALANIE 875

39. Metody wspomagające wydalanie kału – Anna Jurczak, Marzanna Stanisławska, Sylwia Wieder-Huszla 877
39.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 877
39.2. Pomoc pacjentowi w samodzielnym korzystaniu z toalety 880
39.3. Podawanie pacjentowi basenu i kaczki 881
39.4. Wybrane metody wspomagania wydalania gazów 887
39.5. Wybrane metody wspomagania wydalania kału 891
39.6. Zabiegi dorektalne 900

40. Metody wspomagające wydalanie moczu – Anna Jurczak, Małgorzata Szkup 919
40.1. Metody prowokowania wydalania moczu 919
40.2. Cewnikowanie pęcherza moczowego 921
Piśmiennictwo 939

STOSOWANIE OPATRUNKÓW I LECZENIE RAN 941

41. Bandażowanie – Małgorzata Marć 943
41.1. Podstawy desmurgii 943
41.2. Tradycyjne metody bandażowania 949
41.3. Alternatywne metody bandażowania 954

42. Postępowanie z ranami – Katarzyna Cierzniakowska, Maria T. Szewczyk 958
42.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 958
42.2. Podstawy postępowania z ranami 960
42.3. Zmiana opatrunku na ranie czystej oraz na ranie skażonej bez drenu 966
42.4. Zmiana opatrunku na ranie skażonej z drenem 970
42.5. Zaopatrzenie przetoki jelitowej (stomii) 975

43. Udział pielęgniarki w zabiegach płukania – Hanna Grabowska, Wioletta Mędrzycka-Dąbrowska 981
43.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 981
43.2. Wprowadzenie 983
43.3. Płukanie oka/worka spojówkowego 984
43.4. Płukanie ucha 990
43.5. Płukanie jamy ustnej i gardła 994
43.6. Płukanie żołądka 998
43.7. Irygacja przetoki 1003
43.8. Płukanie rany 1007
Piśmiennictwo 1012

ODLEŻYNY 1015

44. Profilaktyka i leczenie odleżyn – Joanna Rosińczuk, Izabella Uchmanowicz 1017
44.1. Podstawy realizacji i kierunki rozwoju praktyki pielęgniarskiej 1017
44.2. Charakterystyka następstw długotrwałego unieruchomienia pacjenta 1019
44.3. Profilaktyka odleżyn 1020
44.4. Dokumentacja pacjenta zagrożonego wystąpieniem odleżyn 1020
44.5. Procedura zapobiegania odleżynom 1024
44.6. Masaż klasyczny w profilaktyce powikłań u pacjenta 1027

45. Leczenie odleżyn – Joanna Rosińczuk, Izabella Uchmanowicz 1029
45.1. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki 1029
45.2. Klasyfikacja odleżyn 1029
45.3. Model klasyfikacji ran 1033
45.4. Rodzaje opatrunków specjalistycznych 1040
45.5. Lawaseptyka – fizyczne oczyszczanie ran 1048
45.6. Nowe kierunki w zaopatrywaniu ran trudno gojących się 1049
45.7. Zasady postępowania w poszczególnych fazach gojenia się odleżyn 1050
45.8. Infekcja w procesie leczenia 1053
Piśmiennictwo 1057

PROCEDURY PRZYGOTOWANIA PACJENTA DO SAMOKONTROLI STANU ZDROWIA 1059

46. Przygotowanie pacjenta do samokontroli w chorobach układu krążenia – Agnieszka Bartoszek, Agnieszka Wawryniuk 1061
46.1. Wprowadzenie 1061
46.2. Pomiar i ocena tętna przez pacjenta 1063
46.3. Pomiar i ocena ciśnienia tętniczego krwi przez pacjenta 1067

47. Przygotowanie pacjenta do samokontroli w cukrzycy – Bożena Baczewska, Cecylia Olszak, Elżbieta Nowicka 1075
47.1. Pomiar glukozy we krwi włośniczkowej 1075
47.2. Pomiar glukozy i acetonu w moczu 1080
47.3. Pielęgnowanie stóp w cukrzycy 1085

48. Samocewnikowanie pacjenta – Regina Lorencowicz 1090
48.1. Wprowadzenie 1090
48.2. Techniki przerywanego cewnikowania 1091

49. Samopielęgnowanie stomii jelitowej – Tadeusz Paweł Wasilewski, Katarzyna Smolińska 1101
49.1. Wprowadzenie 1101
49.2. Sprzęt stomijny 1102
49.3. Wykonanie irygacji stomii jelitowej 1103
Piśmiennictwo 1117

Słowniczek 1121
Skorowidz 1135

SPIS STRUKTUR UMIEJĘTNOŚCI PIELĘGNIARSKICH 41

Dział: POMIAR I OCENA PARAMETRÓW FUNKCJI ORGANIZMU 41
Pomiar temperatury ciała 41
Pomiar oddechu 50
Pomiar tętna 57
Pomiar ciśnienia tętniczego krwi 64
Pomiary antropometryczne 74
Pomiar diurezy 80
Pomiar saturacji 86
Pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego 90
Pomiar szczytowego przepływu wydechowego 97

Dział: KONTROLA ZAKAŻEŃ 131
Przygotowanie pielęgniarki do instrumentowania 131
Chirurgiczne mycie rąk 137
Zakładanie rękawic jednorazowych jałowych (sterylnych) 143
Zakładanie fartucha chirurgicznego i innych elementów stroju operacyjnego 148

Dział: AKTYWNOŚĆ I PRZEMIESZCZANIE PACJENTA 182
Bezpieczne przemieszczanie pacjenta 182
Ćwiczenia lecznicze bierne wykonywane przez pielęgniarkę 219
Stosowanie pozycji ułożeniowych 234

Dział: BEZPIECZEŃSTWO I KOMFORT PACJENTA 276
Prześcielenie pustego łóżka 276
Prześcielenie łóżka pacjentowi leżącemu 280
Zmiana bielizny pościelowej pacjentowi leżącemu przez jedną pielęgniarkę 287
Zmiana bielizny osobistej pacjentowi leżącemu 293
Toaleta ciała pacjenta: kąpiel w wannie/pod natryskiem 310
Toaleta/kąpiel ciała w łóżku w przypadku braku wydolności samoobsługowej pacjenta 314
Mycie włosów 324
Założenie czepca przeciwwszawiczego 333
Toaleta jamy ustnej 341
Golenie pacjenta 353
Pielęgnacja paznokci dłoni 358
Pielęgnacja paznokci i naskórka stóp 364

Dział: METODY I TECHNIKI PIELĘGNOWANIA DZIECKA 379
Pomiar masy, długości i obwodów ciała dziecka 379
Kąpiel dziecka 385
Przewijanie dziecka 390
Karmienie dziecka 396

Dział: PODAWANIE LEKÓW 431
Podawanie leków doustnie 431
Podawanie leków doodbytniczo 436
Podawanie leków wziewnie 444
Podawanie tlenu 458
Podawanie leków do worka spojówkowego 466
Podawanie leków do ucha 470
Podawanie leków do nosa 475
Podawanie leków dopochwowo 479
Podawanie leków na skórę 486
Wykonanie wstrzyknięć podskórnych 504
Wykonanie wstrzyknięć śródskórnych 517
Wykonanie wstrzyknięć domięśniowych 529
Wykonanie kroplowego wlewu dożylnego 540

Dział: ZABIEGI PRZECIWZAPALNE 563
Zastosowanie worka z lodem/zimnego kompresu żelowego 563
Zastosowanie okładu chłodzącego 567
Zastosowanie okładu wysychającego 570
Zastosowanie okładu rozgrzewającego 574
Zastosowanie termoforu/ciepłego kompresu żelowego 578
Zastosowanie baniek leczniczych 582

Dział: PROCEDURY DIAGNOSTYCZNE 682
Rejestracja elektrokardiogramu 682
Wykonanie spirometrii 689
Asystowanie podczas kaniulacji żyły centralnej 712
Asystowanie podczas nakłucia tętnicy 724
Asystowanie podczas nakłucia szpiku 733
Asystowanie podczas nakłucia lędźwiowego 739
Asystowanie podczas nakłucia opłucnej 746
Asystowanie podczas nakłucia otrzewnej 751

Dział: ODDYCHANIE 768
Ćwiczenia oddychania torem brzusznym 768
Ćwiczenia wzmacniające wydech z użyciem aparatu Spiroflo 773
Ćwiczenia wzmacniające wydech z użyciem aparatu Magic Ball 777
Ćwiczenia z użyciem aparatu Triflo 780
Oklepywanie i opukiwanie klatki piersiowej 784
Nauka efektywnego kaszlu 788
Ewakuacja wydzieliny z dróg oddechowych za pomocą aparatu Flutter 792
Drenaż ułożeniowy 803
Toaleta drzewa oskrzelowego 811

Dział: RÓWNOWAGA PŁYNÓW USTROJOWYCH 831
Stosowanie płynoterapii parenteralnej 831

Dział: ODŻYWIANIE 849
Karmienie pacjenta doustne 849
Karmienie pacjenta przez założony zgłębnik żołądkowy 854
Karmienie pacjenta przez gastrostomię 863
Karmienie pacjenta przez mikrojejunostomię 868

Dział: WYDALANIE 884
Podanie pacjentowi basenu/kaczki 884
Stosowanie suchej rurki doodbytniczej 888
Wykonanie lewatywy 901
Wlewka doodbytnicza przeczyszczająca 906
Kroplowy przyspieszony wlew doodbytniczy 911
Oczyszczanie przewodu pokarmowego preparatem Fortrans 915
Cewnikowanie pęcherza moczowego u kobiety 924
Cewnikowanie pęcherza moczowego u mężczyzny 933

Dział: STOSOWANIE OPATRUNKÓW I LECZENIE RAN 966
Zmiana opatrunku na ranie czystej i ranie skażonej bez drenu 966
Zmiana opatrunku na ranie skażonej z drenem 971
Zaopatrzenie przetoki (stomii) jelitowej 976

Dział: UDZIAŁ PIELEGNIARSKI W ZABIEGACH PŁUKANIA 984
Płukanie oka/worka spojówkowego 984
Płukanie ucha 990
Płukanie jamy ustnej i gardła 994
Płukanie żołądka 998
Irygacja przetoki jelitowej 1004
Płukanie rany 1007

Dział: PROCEDURY PRZYGOTOWANIA PACJENTA DO SAMOKONTROLI STANU ZDROWIA 1063
Pomiar i ocena tętna 1063
Pomiar i ocena ciśnienia tętniczego krwi 1067
Pomiar glukozy we krwi włośniczkowej 1075
Pomiar glukozy i acetonu w moczu 1081
Pielęgnowanie stóp w cukrzycy 1086
Samocewnikowanie pacjenta 1093
Samopielęgnowanie stomii jelitowej 1104