Kompendium farmakologii

1. FARMAKOLOGIA OGÓLNA - Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Maria Pytlik 1
2. LEKI WPŁYWAjĄCE NA AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY - Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Waldemar Janiec 20
2.1. Leki wpływające na przekazywanie bodźców we współczulnym układzienerwowym 21
2.1.1. Efekty pobudzenia układu współczulnego 21
2.1.2. Transmisja synaptyczna we współczulnym układzie nerwowym 22
2.1.3. Leki pobudzające układ współczulny 25
2.1.3.1. Leki pobudzające receptory a-adrenergiczne 25
2.1.3.2. Leki pobudzające receptory p-adrenergiczne 29
2.1.3.3. Leki pobudzające receptory a- i p-adrenergiczne 32
2.1.4. Leki hamujące układ współczulny 34
2.1.4.1. Leki blokujące receptory a-adrenergiczne 34
2.1.4.2. Leki blokujące receptory p-adrenergiczne 36
2.1.4.3. Leki blokujące receptory a- i p-adrenergiczne 40
2.1.4.4. Leki hamujące czynność presynaptycznych struktur w zakończeniach nerwów współczulnych 40
2.2. Leki wpływające na przekazywanie bodźców w przywspółczulnym układzie nerwowym 42
2.2.1. Efekty pobudzenia układu przywspółczulnego 42
2.2.2. Transmisja synaptyczna w przywspółczulnym układzie nerwowym 43
2.2.3. Leki pobudzające układ przywspółczulny 45
2.2.3.1. Leki pobudzające bezpośrednio receptory cholinergiczne 45
2.2.3.2. Inhibitory acetylocholinoesterazy 46
2.2.4. Leki hamujące układ przywspółczulny 48
2.3. Leki ganglioplegiczne 51
3. LEKI PRZECIWLĘKOWE, PRZECIWPSYChOTYCZNE I PRZECIWDEPRESYjNE - Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 52
3.1. Leki przeciwlękowe 52
3.1.1. Leki stosowane krótkotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 53
3.1.1.1. Pochodne benzodiazepiny 53
3.1.1.2. Pochodne azaspironu 57
3.1.1.3. Inne leki stosowane krótkotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 59
3.1.2. Leki stosowane długotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 61
3.2. Leki przeciwpsychotyczne 61
3.2.1. Neuroleptyki o budowie dwupierścieniowej 66
3.2.1.1. Pochodne benzoizoksazolu 66
3.2.1.2. Pochodne indolu 67
3.2.1.3. Pochodne benzoizotiazolu i azapironu 67
3.2.2. Neuroleptyki o budowie trójpierścieniowej 68
3.2.2.1. Pochodne fenotiazyny 68
3.2.2.2. Pochodne tioksantenu 69
3.2.2.3. Pochodne azepiny, oksepiny i tiepiny 69
3.2.3. Neuroleptyki o innej budowie 72
3.2.3.1. Pochodne butyrofenonu 72
3.2.3.2. Pochodne difenylobutyloaminy 73
3.2.3.3. Pochodne benzamidu 73
3.2.3.4. Pochodne piperazyny 74
3.2.4. Cechy kliniczne neuroleptyków typowych i atypowych 74
3.3. Leki przeciwdepresyjne 77
3.3.1. Leki hamujące wychwyt zwrotny neuroprzekaźników 80
3.3.1.1. Nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego 80
3.3.1.2. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) 85
3.3.1.3. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (SNRI) 87
3.3.2. Leki hamujące wychwyt zwrotny neuroprzekaźników o działaniu receptorowym 88
3.3.2.1. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny blokujące receptory serotoninergiczne 88
3.3.2.2. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny modulujące aktywność receptorów serotoninergicznych 89
3.3.2.3. Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny blokujące receptory noradrenergiczne 89
3.3.3. Leki o działaniu receptorowym 90
3.3.4. Leki o atypowym mechanizmie działania 91
3.3.5. Inhibitory oksydazy monoaminowej (IMAO) 91
3.3.5.1. Nieselektywne inhibitory oksydazy monoaminowej 92
3.3.5.2. Selektywne inhibitory oksydazy monoaminowej 92
3.3.6. Leki o innych mechanizmach działania 93
3.3.7. Leki normotymiczne 94
4. LEKI STOSOWANE W LECZENIU ZESPOŁU NADPOBUDLIWOŚCI PSYChORUChOWEj Z DEFICYTEM UWAGI (ADhD) I NARKOLEPSjI. ŚRODKI PSYChODYSLEPTYCZNE - Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 96
4.1. Leki stosowane w leczeniu ADHD 96
4.1.1. Pochodne amfetaminy stosowane w leczeniu ADHD 97
4.1.2. Pochodne propyloaminy stosowane w leczeniu ADHD 98
4.1.3. Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu ADHD 98
4.1.4. Leki pobudzające receptory a2-adrenergiczne w śródmózgowiu stosowane w leczeniu ADHD 98
4.1.5. Leki neuroleptyczne stosowane w leczeniu ADHD 98
4.2. Leki stosowane w leczeniu narkolepsji 99
4.2.1. Pochodne amfetaminy stosowane w leczeniu narkolepsji 99
4.2.2. Pochodne acetamidu stosowane w leczeniu narkolepsji 99
4.2.3. Leki sieroce stosowane w leczeniu narkolepsji 99
4.2.4. Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu narkolepsji 100
4.3. Środki psychodysleptyczne 101
5. LEKI NASENNE I USPOKAjAjĄCE - Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 102
5.1. Leki nasenne 102
5.1.1. Pochodne benzodiazepiny stosowane w leczeniu bezsenności 102
5.1.2. Pochodne cyklopirolonu stosowane w leczeniu bezsenności 103
5.1.3. Pochodne imidazolopirydyny stosowane w leczeniu bezsenności 104
5.1.4. Pochodne pirazolopirymidyny stosowane w leczeniu bezsenności 104
5.1.5. Pochodne tiazolu stosowane w leczeniu bezsenności 105
5.1.6. Pochodne furanu i tryptofanu stosowane w leczeniu bezsenności 105
5.1.7. Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu bezsenności 106
5.2. Leki uspokajające 106
6. LEKI PRZECIWPADACZKOWE - Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 109
6.1. Leki blokujące kanały sodowe 111
6.2. Leki blokujące kanały wapniowe 114
6.3. Leki aktywujące kanały potasowe 116
6.4. Leki aktywujące neuroprzekaźnictwo GABA-ergiczne 116
6.5. Leki blokujące neuroprzekaźnictwo glutaminergiczne 118
6.6. Leki wiążące białko pęcherzyków synaptycznych 2A 120
7. LEKI STOSOWANE W LECZENIU ChORÓB PARKINSONA, hUNTINGTONA I ALZhEIMERA ORAZ OTĘPIENIA NACZYNIOPOChODNEGO - Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 122
7.1. Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona 122
7.1.1. Leki pobudzające przekaźnictwo dopaminergiczne 125
7.1.1.1. Lewodopa i inhibitory metabolizmu lewodopy 125
7.1.1.2. Inhibitory monoaminooksydazy typu B 128
7.1.1.3. Leki pobudzające receptory dopaminergiczne 129
7.1.1.4. Leki zwiększające uwalnianie dopaminy 130
7.1.2. Leki hamujące przekaźnictwo cholinergiczne 131
7.2. Leki stosowane w leczeniu choroby Huntingtona 131
7.3. Leki stosowane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 133
7.3.1. Inhibitory acetylocholinoesterazy stosowane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 134
7.3.2. Antagoniści receptorów NMDA stosowane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 135
7.4. Leki stosowane w leczeniu otępienia naczyniopochodnego 135
8. LEKI PRZECIWBÓLOWE DZIAŁAjĄCE NA RECEPTORY OPIOIDOWE - Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 137
8.1. Narkotyczne leki przeciwbólowe 140
8.1.1. Narkotyczne leki przeciwbólowe o działaniu agonistycznym 140
8.1.1.1. Fenantrenowe alkaloidy opium i ich półsyntetyczne pochodne 141
8.1.1.2. Syntetyczne leki przeciwbólowe 143
8.1.2. Narkotyczne leki przeciwbólowe o działaniu agonistyczno-antagonistycznym 146
8.2. Leki o antagonistycznym działaniu na receptory opioidowe 147
8.3. Farmakoterapia bólu nowotworowego 148
9. ŚRODKI ZNIECZULENIA OGÓLNEGO - Waldemar Janiec, Ewa Podwińska, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 150
9.1. Anestetyki dożylne 151
9.2. Anestetyki wziewne 152
9.3. Opioidowe leki przeciwbólowe 154
9.4. Środki zwiotczające 154
9.4.1. Środek znoszący działanie niedepolaryzujących środków zwiotczających - sugammadeks 154
9.5. Sen farmakologiczny w urazach mózgu 155
9.6. Środki stosowane do znieczulenia dordzeniowego 156
10. ŚRODKI ZNIECZULAjĄCE MIEjSCOWO - Robert Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 157
10.1. Środki znieczulające miejscowo z grupy amidów 157
10.1.1. Mechanizm znieczulającego działania związków amidowych 158
10.1.2. Sposoby znieczulenia miejscowego 158
10.1.3. Działania niepożądane 159
10.1.4. Właściwości i zastosowanie środków znieczulających miejscowo z grupy amidów 160
10.2. Analog w-konopeptydu - zykonotyd 164
10.3. Inne środki znieczulające miejscowo 164
10.4. Kokaina 165
10.5. Środki znieczulające miejscowo o działaniu drażniącym 166
11. ŚRODKI ZWIOTCZAjĄCE MIĘŚNIE SZKIELETOWE - Maria Pytlik, Waldemar Janiec, Urszula Cegieła 167
11.1. Środki zwiotczające mięśnie szkieletowe 168
11.1.1. Środki hamujące przekaźnictwo w presynaptycznej części płytki motorycznej 168
11.1.2. Środki hamujące przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe w błonie postsynaptycznej płytki motorycznej 169
11.1.2.1. Niedepolaryzujące środki zwiotczające mięśnie szkieletowe 170
11.1.2.2. Depolaryzujące środki zwiotczające mięśnie szkieletowe 172
11.2. Leki stosowane w stanach spastycznych mięśni szkieletowych 173
11.2.1. Leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych, działające na poziomie ośrodkowego układu nerwowego i rdzenia kręgowego 174
11.2.2. Leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych, działające na poziomie komórki mięśniowej 175
12. LEKI WPŁYWAjĄCE NA CZYNNOŚĆ SKURCZOWĄ MACICY W OKRESIE PORODU - Waldemar Janiec, Henryk Ireneusz Trzeciak, Joanna Folwarczna 176
12.1. Leki tokolityczne 177
12.1.1. Lekiblokującereceptoryoksytocyny 177
12.1.1.1. Atozyban 177
12.1.2. Leki pobudzające receptory P2-adrenergiczne 178
12.1.3. Leki blokujące kanały wapniowe z grupy pochodnych 1,4-dihydropirydyny 178
12.2. Leki tokotoniczne stosowane podczas porodu 179
12.2.1. Leki stosowane w pierwszym okresie porodu (okresie preindukcji) 179
12.2.1.1. Dinoproston 179
12.2.2. Leki zwiększające kurczliwość macicy stosowane w drugim okresie porodu (okresie indukcji) 180
12.2.2.1. Oksytocyna 180
12.2.2.2. Prostaglandyny 181
12.2.3. Leki stosowane w trzecim okresie porodu 182
12.2.3.1. Oksytocyna 182
12.2.3.2. Karbetocyna 182
12.2.3.3. Metyloergometryna 183
13. LEKI MOCZOPĘDNE - Maria Pytlik, Waldemar Janiec, Urszula Cegieła 184
13.1. Podział leków moczopędnych 186
13.1.1. Leki moczopędne działające na kanalik kręty bliższy 187
13.1.2. Pętlowe leki moczopędne 188
13.1.2.1. Pochodne sulfonamidowe 188
13.1.2.2. Pochodne kwasu dichlorofenoksyoctowego 189
13.1.3. Leki moczopędne działające na korowy odcinek kanalika krętego dalszego 189
13.1.3.1. Tiazydy 189
13.1.3.2. Leki moczopędne o działaniu podobnym do tiazydów 190
13.1.4. Leki moczopędne działające na końcowe odcinki kanalików krętych dalszych i kanaliki zbiorcze (oszczędzające potas) 191
13.1.4.1. Leki moczopędne działające antagonistycznie do aldosteronu 191
13.1.4.2. Leki moczopędne blokujące kanały sodowe w końcowych odcinkach kanalików krętych dalszych i w kanalikach zbiorczych 192
13.1.5. Leki moczopędne zwiększające przesączanie w kłębuszkach nerkowych 193
13.1.5.1. Ksantynowe leki moczopędne 193
13.1.5.2. Roślinne leki moczopędne 193
13.1.6. Osmotyczne leki moczopędne 193
13.2. Leki stosowane w zaburzeniach wodno-elektrolitowych spowodowanych nieprawidłowym wydzielaniem wazopresyny 194
13.2.1. Akwaretyki stosowane w zespole niewłaściwego wydzielania hormonu antydiuretycznego (zespole SIADH) 195
13.2.2. Leki stosowane w moczówce prostej 196
13.3. Leki stosowane w zaburzeniach oddawania moczu 197
13.3.1. Leki stosowane w utrudnionym oddawaniu moczu z powodu rozrostu gruczołu krokowego (prostaty) 197
13.3.2. Leki stosowane w nietrzymaniu moczu 198
14. LEKI WPŁYWAjĄCE NA NACZYNIA KRWIONOŚNE - Maria Pytlik, Waldemar Janiec, Urszula Cegieła 199
14.1. Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 199
14.1.1. Leki moczopędne stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 201
14.1.2. Leki p-adrenolityczne stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 202
14.1.3. Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACE-I) 203
14.1.4. Antagoniści receptora angiotensynowego ATl (sartany) 208
14.1.5. Leki blokujące kanały wapniowe 213
14.1.5.1. Kanały wapniowe zależne od potencjału błonowego 213
14.1.5.2. Podział leków blokujących kanały wapniowe 213
14.1.5.3. Leki wybiórczo blokujące kanały wapniowe typu L 214
14.1.5.4. Leki blokujące niewybiórczo powolne kanały wapniowe 217
14.1.6. Inhibitory reniny 217
14.1.7. Leki o ośrodkowym działaniu hipotensyjnym 218
14.1.7.1. Leki pobudzające receptory a2-adrenergiczne 218
14.1.7.2. Leki hipotensyjne pobudzające receptory imidazolowe w ośrodkowym układzie nerwowym 219
14.1.7.3. Metylodopa 219
14.1.7.4. Rezerpina 220
14.1.8. Leki hipotensyjne blokujące receptory a1-adrenergiczne 220
14.1.9. Leki rozszerzające naczynia krwionośne w wyniku bezpośredniego wpływu na mięśnie gładkie 221
14.1.9.1. Pochodne hydrazynoftalazyny 221
14.1.9.2. Nitroprusydek sodu 222
14.1.9.3. Fenoldopam 222
14.1.10. Leki hipotensyjne otwierające kanały potasowe 222
14.1.11. Postępowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego 224
14.1.11.1. Leczenie hipotensyjne doraźne ze wskazań nagłych 224
14.1.12. Leki stosowane w tętniczym nadciśnieniu płucnym 225
14.1.12.1. Antagoniści receptorów endotelinowych 225
14.1.12.2. Prostacyklina i jej analogi 226
14.1.12.3. Agonista receptora prostacykliny (IP) o budowie nieprostanoidowej 227
14.1.12.4. Inhibitory PDE-5 227
14.1.12.5. Stymulator rozpuszczalnej cyklazy guanylanowej (sGC) 227
14.2. Leki stosowane w zaburzeniach ukrwienia obwodowego 228
14.2.1. Analogi prostacykliny 228
14.2.2. Analogi prostaglandyn 229
14.2.3. Metyloksantyny 229
14.2.4. Inne leki stosowane w zaburzeniach ukrwienia obwodowego 230
14.3. Leki stosowane w zaburzeniach krążenia mózgowego 230
14.3.1. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez blokowanie receptorów a-adrenergicznych 230
14.3.2. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez blokowanie działania serotoniny 230
14.3.3. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez niewybiórcze blokowanie kanałów wapniowych 232
14.3.4. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych 233
14.4. Leki stosowane w zaburzeniach erekcji 233
14.5. Leki stosowane w leczeniu migreny 235
14.5.1. Leki stosowane w ostrym napadzie migreny 235
14.5.2. Leki stosowane w profilaktyce migreny 237
14.6. Leki stosowane w chorobach naczyń żylnych 238
14.7. Leki stosowane w obrzęku naczynioruchowym 239
14.7.1. Inhibitory esterazy C1 (C1-INH) 239
14.7.2. Leki blokujące receptor bradykininy typu B2 240
14.7.3. Leki blokujące działanie kalikreiny 240
15. LEKI PRZECIWARYTMICZNE - Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska, Joanna Folwarczna 242
15.1. Wstęp 242
15.1.1. Przebieg pobudzenia w układzie bodźcotwórczo-przewodzącym serca 243
15.1.2. Przebieg potencjału czynnościowego w komórkach mięśnia komór 244
15.1.3. Rola jonów Ca2+ w skurczu mięśnia sercowego 245
15.1.4. Zaburzenia rytmu serca 246
15.2. Leki przeciwarytmiczne grupy I - blokujące kanał sodowy 247
15.2.1. Leki przeciwarytmiczne grupy IA 247
15.2.2. Leki przeciwarytmiczne grupy IB 247
15.2.3. Leki przeciwarytmiczne grupy IC 249
15.3. Leki przeciwarytmiczne blokujące receptory adrenergiczne £ (grupa II) 250
15.3.1. Działania niepożądane leków przeciwarytmicznych grupy II 251
15.4. Leki przeciwarytmiczne blokujące kanały potasowe (grupa III) 252
15.4.1. Kanały potasowe w sercu 252
15.4.2. Leki blokujące kanały potasowe w sercu 252
15.5. Leki przeciwarytmiczne blokujące kanały wapniowe (grupa IV) 253
15.6. Inne leki stosowane w leczeniu zaburzeń rytmu serca 254
16. LEKI STOSOWANE W NIEWYDOLNOŚCI MIĘŚNIA SERCOWEGO - Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska, Joanna Folwarczna 257
16.1. Leczenie niewydolności serca 257
16.2. Podstawowe grupy leków stosowanych w leczeniu przewlekłej niewydolności serca 259
16.2.1. Inhibitory konwertazy angiotensyny stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 259
16.2.2. Leki blokujące receptor AT1 angiotensyny II stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 259
16.2.3. Połączenie leku blokującego receptory AT1 angiotensyny II z inhibitorem neprylizyny 259
16.2.4. Leki blokujące receptory p-adrenergiczne stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 260
16.2.5. Leki blokujące receptory aldosteronu stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 260
16.2.6. Leki moczopędne stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 260
16.3. Leki zwiększające kurczliwość mięśnia sercowego (działające dodatnio inotropowo) 261
16.3.1. Glikozydy nasercowe 261
16.3.2. Inne leki zwiększające kurczliwość mięśnia sercowego 262
16.4. Peptydy natriuretyczne 263
16.5. Leki kardioprotekcyjne (osłaniające mięsień sercowy) 264
17. LEKI ZWIĘKSZAjĄCE PRZEPŁYW WIEŃCOWY - Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 265
17.1. Azotany 266
17.2. Zastosowanie leków p-adrenolitycznych w chorobie wieńcowej 268
17.3. Zastosowanie leków blokujących kanały wapniowe w chorobie wieńcowej 269
17.3.1. Leki wybiórczo blokujące kanały wapniowe typu L stosowane w chorobie wieńcowej 269
17.3.2. Leki niewybiórczo blokujące kanały wapniowe stosowane w chorobie wieńcowej 269
17.4. Inne leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca 270
17.4.1. Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę 270
17.4.2. Leki osłaniające komórki mięśnia sercowego 270
17.4.3. Leki otwierające kanały potasowe zależne od ATP (KATP) w sercu 271
17.4.4. Leki hamujące późny prąd sodowy w sercu 271
17.4.5. Leki selektywnie hamujące prąd rozrusznikowy 272
18. LEKI STOSOWANE WE WSTRZĄSIE - Maria Pytlik, Waldemar Janiec, Urszula Cegieła 273
18.1. Rodzaje wstrząsu 273
18.2. Postępowanie we wstrząsie 273
19. LEKI WPŁYWAjĄCE NA PROCESY KRZEPNIĘCIA KRWI I FIBRYNOLIZY - Barbara Nowińska, Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński 276
19.1. Leki hamujące krzepliwość krwi (antykoagulanty) 276
19.1.1. Leki przeciwpłytkowe 278
19.1.1.1. Leki hamujące adhezję płytek krwi 278
19.1.1.2. Leki hamujące aktywność cyklooksygenazy w płytkach krwi 279
19.1.1.3. Leki hamujące aktywację płytek krwi indukowaną przez ADP 279
19.1.1.4. Leki hamujące agregację płytek krwi przez zwiększanie stężenia cAMP 281
19.1.1.5. Leki hamujące aktywację płytek krwi indukowaną przez trombinę 281
19.1.1.6. Leki blokujące receptory płytkowe GP Ilb/IIIa 282
19.1.1.7. Leki hamujące wytwarzanie płytek krwi 283
19.1.2. Leki hamujące aktywność trombiny 283
19.1.2.1. Bezpośrednie inhibitory trombiny 283
19.1.2.2. Pośrednie inhibitory trombiny 284
19.1.3. Inhibitory czynnika Xa 286
19.1.3.1. Inhibitory czynnika Xa działające przez antytrombinę III 286
19.1.3.2. Wybiórcze inhibitory czynnika Xa 287
19.1.4. Aktywne białko C 288
19.1.5. Antagoniści witaminy K 288
19.1.6. Leki defibrynujące 289
19.1.7. Środki hamujące krzepnięcie krwi stosowane in vitro 289
19.2. Leki zwiększające fibrynolizę (fibrynolityczne/trombolityczne) 289
19.2.1. Leki fibrynolityczne I generacji 290
19.2.2. Leki fibrynolityczne II generacji 291
19.2.3. Leki fibrynolityczne III generacji 291
19.3. Leki zwiększające krzepliwość krwi 292
19.3.1. Środki stosowane w niedoborach czynników krzepnięcia krwi 292
19.3.1.1. Środki stosowane w pierwotnym niedoborze czynników krzepnięcia krwi 292
19.3.1.2. Środki stosowane we wtórnym niedoborze czynników krzepnięcia krwi 296
19.3.2. Leki stosowane w niedoborach płytek krwi 296
19.3.2.1. Agoniści receptora trombopoetyny 296
19.3.2.2. Inhibitory śledzionowej kinazy tyrozynowej 297
19.3.2.3. Inne leki stosowane w niedoborach płytek krwi 297
19.3.3. Środki zwiększające krzepliwość krwi do stosowania miejscowego 298
19.4. Leki hamujące fibrynolizę 298
20. LEKI WPŁYWAjĄCE NA UKŁAD KRWIOTWÓRCZY - Waldemar Janiec, Barbara Nowińska, Leszek Śliwiński 300
20.1. Rekombinowane czynniki pobudzające wzrost kolonii komórek układu krwiotwórczego 300
20.1.1. Rekombinowane czynniki pobudzające wytwarzanie i dojrzewanie erytrocytów 300
20.1.2. Rekombinowane czynniki pobudzające wytwarzanie i dojrzewanie komórek układu granulocytów i/lub makrofagów 301
20.1.3. Rekombinowane czynniki pobudzające wzrost megakariocytów 303
20.2. Leki stosowane w niedokrwistościach niedoborowych 303
20.2.1. Leki stosowane w niedokrwistościach z niedoboru żelaza 304
20.2.2. Leki stosowane w niedokrwistościach megaloblastycznych 305
20.2.2.1. Witamina B12 305
20.2.2.2. Kwas foliowy 306
20.3. Inne leki wpływające na układ krwiotwórczy 307
20.3.1. Leki służące do pozyskiwania komórek macierzystych przy przeszczepach szpiku 307
21. LEKI WPŁYWAjĄCE NA UKŁAD ODDEChOWY - Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna 308
21.1. Leki przeciwkaszlowe 308
21.1.1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym 308
21.1.1.1. Leki przeciwkaszlowe opioidowe 308
21.1.1.2. Leki przeciwkaszlowe nieopioidowe działające ośrodkowo 310
21.1.2. Leki przeciwkaszlowe działające obwodowo 310
21.2. Leki wykrztuśne 310
21.2.1. Leki wykrztuśne o drażniącym mechanizmie działania 311
21.2.1.1. Leki działające wykrztuśnie przez drażnienie błony śluzowej oskrzeli 311
21.2.1.2. Leki działające wykrztuśnie przez drażnienie błony śluzowej układu pokarmowego 312
21.2.2. Solne środki wykrztuśne 313
21.2.3. Leki o działaniu mukolitycznym 313
21.2.4. Detergenty 315
21.3. Inne leki stosowane w schorzeniach układu oddechowego 315
22. LEKI STOSOWANE W LECZENIU ASTMY OSKRZELOWEj, PRZEWLEKŁEj OBTURACYjNEj ChOROBY PŁUC (POChP) I IDIOPATYCZNEGO WŁÓKNIENIA PŁUC - Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna 316
22.1. Leki stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej 316
22.1.1. Glikokortykosteroidy stosowane w postaci wziewnej 318
22.1.2. Leki pobudzające receptory P2-adrenergiczne stosowane w astmie 320
22.1.3. Leki w postaci wziewnej zawierające glikokortykosteroidy oraz P2-adrenomimetyki stosowane w leczeniu astmy 322
22.1.4. Kromony - kromoglikan sodowy i nedokromil sodowy 323
22.1.5. Antagoniści receptora leukotrienów i inhibitory syntezy leukotrienów stosowane w leczeniu astmy 323
22.1.6. Teofilina o przedłużonym działaniu podawana doustnie 324
22.1.7. Przeciwciała anty-IgE 325
22.1.8. Przeciwciała anty-IL-5 325
22.1.9. Przeciwciała anty-IL-4 i anty-IL-13 326
22.2. Leki stosowane w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) 326
22.2.1. Leki P2-adrenomimetyczne stosowane w leczeniu POChP 327
22.2.1.1. P2-adrenomimetyki krótko działające 327
22.2.1.2. P2-adrenomimetyki długo działające 327
22.2.2. Leki cholinolityczne stosowane w POChP 328
22.2.2.1. Leki cholinolityczne krótko działające 328
22.2.2.2. Leki cholinolityczne długo działające 329
22.2.3. Leki złożone, zawierające w jednym inhalatorze P2-adrenomimetyk, lek cholinolityczny i glikokortykosteroid 330
22.2.4. Teofilina w postaci o przedłużonym uwalnianiu 330
22.2.5. Glikokortykosteroidy w postaci wziewnej stosowane w leczeniu POChP 331
22.2.6. Glikokortykosteroidy podawane doustnie 332
22.2.7. Selektywne inhibitory fosfodiesterazy 4 (PDE4) 332
22.3. Leki stosowane w leczeniu idiopatycznego włóknienia płuc 332
23. hISTAMINA I LEKI PRZECIWhISTAMINOWE - Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 334
23.1. Histamina 334
23.2. Leki przeciwhistaminowe 336
23.2.1. Leki przeciwhistaminowe I generacji 336
23.3.1.1. Pochodne etanoloaminy 337
23.2.1.2. Pochodne etylenodiaminy 338
23.2.1.3. Pochodne alkiloaminy 338
23.2.1.4. Pochodne piperazyny 339
23.2.1.5. Pochodne fenotiazyny 339
23.2.1.6. Leki przeciwhistaminowe o innej budowie 340
23.2.2. Leki przeciwhistaminowe II generacji 340
23.3. Leki hamujące degranulację komórek tucznych 342
24. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwreumatyczne oraz leki stosowane w fibromialgii, okresowych zespołach zależnych od kriopiryny i w miastenii – Waldemar Janiec, Piotr Londzin, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 343
24.1. Wstęp 343
24.1.1. Mechanizmy rozwoju stanu zapalnego 343
24.1.2. Mechanizm działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych 344
24.1.3. Wpływ niesteroidowych leków przeciwzapalnych na syntezę prostaglandyn 344
24.1.4. Przeciwagregacyjne działanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych 345
24.1.5. Działania niepożądane niesteroidowych leków przeciwzapalnych 345
24.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 346
24.2.1. Pochodne kwasu salicylowego 346
24.2.2. Pochodne kwasu fenylooctowego 348
24.2.3. Pochodne kwasu fenylopropionowego 350
24.2.4. Pochodne kwasu antranilooctowego 352
24.2.5. Pochodne kwasu piranokarboksylowego 353
24.2.6. Pirolopirole 353
24.2.7. Indole 354
24.2.8. Pochodne pirazolonu 354
24.2.9. Oksykamy 355
24.2.10. Pochodne naftylobutanonu 356
24.2.11. Koksyby 356
24.2.12. Inne leki o działaniu przeciwzapalnym i/lub przeciwbólowym 357
24.3. Leki przeciwreumatyczne 359
24.3.1. Podział leków stosowanych w reumatoidalnym zapaleniu stawów 359
24.3.2. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne 359
24.3.2.1. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) 359
24.3.2.2. Glikokortykosteroidy 359
24.3.3. Leki modyfikujące przebieg choroby 360
24.3.3.1. Sulfasalazyna 360
24.3.3.2. Penicylamina 361
24.3.3.3. Pochodne 4-aminochinoliny 361
24.3.3.4. Metotreksat 361
24.3.3.5. Leflunomid 362
24.3.4. Inhibitory kinaz tyrozynowych JAK 362
24.3.5. Leki hamujące działanie cytokin (antycytokiny) 363
24.3.5.1. Leki hamujące działanie czynnika martwicy nowotworów (TNF) 363
24.3.5.2. Leki działające antagonistycznie wobec receptorów interleukiny 1 364
24.3.5.3. Leki działające antagonistycznie wobec receptorów interleukiny 6 364
24.3.5.4. Leki hamujące aktywację cytotoksycznych limfocytów T 365
24.3.5.5. Przeciwciała monoklonalne skierowane przeciwko limfocytom B 366
24.4. Leki przeciwgorączkowe 366
24.4.1. Mechanizmy regulacji temperatury ciała 366
24.4.2. Kwas acetylosalicylowy 367
24.4.3. Pochodne p-aminofenolu 367
24.4.4. Pochodne pirazolonu 369
24.5. Leki stosowane w fibromialgii 369
24.5.1. Milnacypran 370
24.6. Leki stosowane w okresowych zespołach zależnych od kriopiryny 370
24.6.1. Kanakinumab 370
24.6.2. Rylonacept 371
24.7. Leki stosowane w miastenii 371
24.7.1. Amifamprydyna 371
25. LEKI WPŁYWAjĄCE NA CZYNNOŚĆ UKŁADU POKARMOWEGO - Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 372
25.1. Leki stosowane w leczeniu choroby wrzodowej 372
25.1.1. Leki zmniejszające wytwarzanie kwasu solnego 372
25.1.1.1. Inhibitory pompy protonowej 373
25.1.1.2. Antagoniści receptorów H2 375
25.1.1.3. Leki cholinolityczne stosowane w chorobie wrzodowej 376
25.1.1.4. Analogi prostaglandyn stosowane w chorobie wrzodowej 376
25.1.2. Środki zobojętniające 376
25.1.3. Leki okrywające powierzchnię wrzodu trawiennego 378
25.1.3.1. Koloidalne związki bizmutu 378
25.1.3.2. Sukralfat 378
25.1.4. Leki stosowane do eradykacji Helicobacter pylori 379
25.2. Środki zwiększające wydzielanie soku żołądkowego lub jego kwaśność 379
25.3. Leki przeciwwymiotne 380
25.3.1. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów H1 381
25.3.2. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów muskarynowych 382
25.3.3. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów serotoninergicznych 5-HT3 382
25.3.4. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów dopaminergicznych D2 383
25.3.4.1. Neuroleptyki stosowane jako leki przeciwwymiotne 383
25.3.4.2. Leki prokinetyczne o działaniu przeciwwymiotnym 383
25.3.5. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów neurokininowych 1 dla substancji P 384
25.3.6. Leki przeciwwymiotne o działaniu agonistycznym w stosunku do receptorów kanabinoidowych CB1 385
25.3.7. Inne leki przeciwwymiotne 385
25.4. Leki prokinetyczne 385
25.4.1. Leki prokinetyczne działające głównie przez blokowanie receptorów D2 386
25.4.2. Leki działające agonistycznie na receptory 5-HT4 386
25.4.3. Leki aktywujące kanały chlorkowe 387
25.4.4. Leki pobudzające cyklazę guanylanową C 387
25.4.5. Leki hamujące wchłanianie sodu w jelitach (inhibitory wymiennika sodowo-wodorowego 3) 387
25.4.6. Leki o działaniu antagonistycznym na receptory opioidowe 387
25.4.7. Inne leki wpływające na motorykę jelit 388
25.5. Leki przeczyszczające 388
25.5.1. Pęczniejące (masowe) leki przeczyszczające 389
25.5.2. Osmotyczne leki przeczyszczające 389
25.5.3. Leki przeczyszczające zmiękczające kał (poślizgowe środki przeczyszczające) 390
25.5.4. Drażniące (kontaktowe, pobudzające perystaltykę) leki przeczyszczające 391
25.5.4.1. Środki działające drażniąco na jelito cienkie 391
25.5.4.2. Środki działające drażniąco na jelito grube 391
25.5.5. Leki stosowane w zaparciach wywołanych narkotycznymi lekami przeciwbólowymi 392
25.6. Leki przeciwbiegunkowe 393
25.6.1. Leki łagodzące objawy biegunki 394
25.6.1.1. Środki hamujące perystaltykę przewodu pokarmowego 394
25.6.1.2. Leki zmniejszające sekrecję jelitową 395
25.6.1.3. Środki adsorbujące 395
25.6.1.4. Środki ściągające 396
25.7. Leki stosowane w zespole jelita drażliwego 396
25.8. Leki stosowane w przewlekłych stanach zapalnych jelit 396
25.9. Leki stosowane w zespole krótkiego jelita 397
25.10. Leki wpływające na wytwarzanie żółci 398
25.10.1. Leki zwiększające wydzielanie żółci 398
25.10.2. Kwasy żółciowe stosowane w chorobach wątroby i dróg żółciowych 399
25.11. Leki działające spazmolitycznie na przewód pokarmowy 400
25.12. Leki stosowane w uszkodzeniu miąższu wątroby 402
25.13. Leki stosowane w niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki 402
25.13.1. Leki stosowane w leczeniu mukowiscydozy 403
25.14. Leki działające przeciwko wzdęciom przewodu pokarmowego 404
26. HORMONY PODWZGÓRZA I PRZYSADKI - Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 405
26.1. HORMONY podwzgórza 405
26.2. Analogi hormonów podwzgórza 405
26.2.1. Analogi gonadoliberyny 405
26.2.1.1. Leki hamujące działanie gonadoliberyny 406
26.2.2. Analogi tyreoliberyny 407
26.2.3. Somatostatyna i jej syntetyczne analogi 407
26.2.3.1. Analogi somatostatyny 408
26.3. HORMONY przysadki 409
26.3.1. Hormon tyreotropowy 409
26.3.2. Hormon adrenokortykotropowy 410
26.3.3. Hormon wzrostu 410
26.3.3.1. Insulinopodobne czynniki wzrostowe IGF-1 i IGF-2 (somatomedyny) 411
26.3.3.2. Leki blokujące receptory hormonu wzrostu (somatotropiny) 412
26.3.4. Prolaktyna 412
26.3.4.1. Leki hamujące wydzielanie prolaktyny 413
26.3.5. Oksytocyna 413
26.3.6. Hormon antydiuretyczny 413
27. HORMONY TARCZYCY I LEKI STOSOWANE W ChOROBACh TARCZYCY - Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 415
27.1. Trijodotyronina (T3) i tyroksyna (T4) 415
27.2. Leki stosowane w niedoczynności tarczycy 416
27.3. Leki stosowane w leczeniu nadczynności tarczycy 416
27.3.1. Inhibitory wychwytu jodu 417
27.3.2. Pochodne tiouracylu 417
27.3.3. Pochodne tioimidazolu 418
27.4. Preparaty jodu stosowane w chorobach tarczycy 418
28. HORMONY KORY NADNERCZY - Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 420
28.1. Receptory dla hormonów kory nadnerczy 420
28.2. Mineralokortykosteroidy 421
28.3. Glikokortykosteroidy 422
28.4. Nadnerczowe HORMONY płciowe 427
28.5. Leki hamujące syntezę i działanie hormonów kory nadnerczy 427
28.5.1. Leki hamujące syntezę hormonów kory nadnerczy 427
28.5.2. Leki hamujące działanie hormonów kory nadnerczy 427
29. GONADOTROPINY I HORMONY PŁCIOWE - Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 429
29.1. Gonadotropiny 429
29.1.1. Gonadotropina FSH 429
29.1.2. Gonadotropina LH 430
29.1.3. Leki wykazujące działanie gonadotropin FSH i LH 431
29.1.4. Leki hamujące wydzielanie gonadotropin w przysadce 431
29.2. Żeńskie HORMONY płciowe 432
29.2.1. Estrogeny 432
29.2.1.1. Estrogeny naturalne 432
29.2.1.2. Estrogeny syntetyczne 435
29.2.1.3. Leki hamujące działanie estrogenów 435
29.2.2. Progesteron i gestageny 436
29.2.2.1. Progesteron 437
29.2.2.2. Gestageny 437
29.2.2.3. Leki hamujące działanie progesteronu 442
29.2.3. Hormonalne środki antykoncepcyjne 443
29.2.3.1. Środki antykoncepcyjne estrogenowo-gestagenowe 443
29.2.3.2. Środki antykoncepcyjne zawierające jedynie gestagen 444
29.2.3.3. Środki antykoncepcyjne do stosowania po stosunku 444
29.2.4. Hormonalna terapia zastępcza 444
29.3. Męskie HORMONY płciowe 445
29.3.1. Testosteron 445
29.3.1.1. Testosteron i estry testosteronu 446
29.3.1.2. Metylowe pochodne testosteronu 447
29.3.2. Leki hamujące działanie androgenów 447
29.3.2.1. Leki blokujące receptory androgenowe 447
29.3.2.2. Leki hamujące syntezę dihydrotestosteronu (inhibitory 5a-reduktazy) 448
29.3.3. Leki anaboliczne 448
29.4. Leki o łącznym działaniu estrogenowym, gestagenowym i androgenowym 449
30. HORMONY TRZUSTKI I LEKI STOSOWANE W LECZENIU CUKRZYCY - Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna 450
30.1. Leki stosowane w leczeniu cukrzycy 450
30.2. Insulina 451
30.2.1. Produkty lecznicze insuliny 452
30.2.1.1. Insuliny ludzkie niemodyfikowane 453
30.2.1.2. Insuliny modyfikowane 454
30.2.1.3. Analogi insuliny ludzkiej 454
30.2.1.4. Mieszaniny insulin 455
30.2.1.5. Insulina wziewna 457
30.3. Nieinsulinowe leki przeciwcukrzycowe 457
30.3.1. Pochodne biguanidu 458
30.3.2. Glitazony (tiazolidynodiony) 459
30.3.3. Pochodne sulfonylomocznika 460
30.3.3.1. Pochodne sulfonylomocznika I generacji 460
30.3.3.2. Pochodne sulfonylomocznika II generacji 461
30.3.3.3. Pochodne sulfonylomocznika III generacji 461
30.3.4. Meglitynidy (glinidy) 462
30.3.4.1. Repaglinid 462
30.3.4.2. Nateglinid 462
30.3.5. Analogi inkretyn (analogi glukagonopodobnego peptydu 1) 463
30.3.5.1. Liraglutyd 463
30.3.5.2. Eksenatyd 463
30.3.5.3. Albiglutyd 464
30.3.5.4. Liksysenatyd 464
30.3.5.5. Semaglutyd 464
30.3.5.6. Dulaglutyd 464
30.3.6. Gliptyny (inhibitory dipeptydylopeptydazy 4) 465
30.3.6.1. Sytagliptyna i wildagliptyna 465
30.3.6.2. Saksagliptyna, linagliptyna i alogliptyna 465
30.3.7. Analogi amyliny uzupełniające działanie insuliny 466
30.3.8. Inhibitory a-glukozydazy 466
30.3.9. Flozyny (inhibitory kotransportera SGLT-2) 467
30.4. Glukagon 468
31. LEKI WPŁYWAjĄCE NA UKŁAD KOSTNY - Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 470
31.1. Procesy przebudowy kości 470
31.2. Leki wpływające na procesy metaboliczne w kościach 473
31.2.1. Parathormon 473
31.2.1.1. Leki hamujące wydzielanie parathormonu (kalcymimetyki) 475
31.2.2. Kalcytonina 476
31.2.3. Witamina D3 477
31.2.4. Leki modyfikujące działanie czynnika wzrostu fibroblastów 23 (FGF23) 480
31.2.5. Wpływ estrogenów na procesy metaboliczne w układzie kostnym 480
31.2.5.1. Selektywne modulatory receptorów estrogenowych w leczeniu osteoporozy 481
31.2.6. Bisfosfoniany 482
31.2.7. Leki hamujące działanie RANKL 485
31.2.8. Leki aktywujące ścieżkę sygnałową Wnt/p-katenina 485
31.2.9. Ranelinian strontu 486
31.2.10. Fluorek sodu 486
31.2.11. Białka morfogenetyczne kości 487
31.2.12. Sole wapnia 488
32. LEKI WPŁYWAjĄCE NA PRZEMIANĘ MATERII - Waldemar Janiec, Aleksandra Janas, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 490
32.1. Witaminy 490
32.1.1. Witamina A 490
32.1.1.1. p-Karoten 491
32.1.1.2. Retinoidy 492
32.1.2. Witamina D 495
32.1.3. Witamina E 495
32.1.4. Witaminy K 496
32.1.5. Witamina F (wielonienasycone kwasy tłuszczowe) 497
32.1.6. Witamina B1 497
32.1.7. Witamina B2 498
32.1.8. Witamina PP 498
32.1.9. Kwas pantotenowy 499
32.1.10. Witamina B6 499
32.1.11. Witamina H 500
32.1.12. Kwas foliowy 500
32.1.13. Witamina B12 501
32.1.14. Witamina C 501
32.1.15. Witamina P 502
32.1.16. Leczenie wielowitaminowe 502
32.2. Leki wpływające na przemianę puryn 503
32.2.1. Leki przerywające napady dny 503
32.2.2. Leki hamujące wytwarzanie kwasu moczowego 504
32.2.3. Leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego z moczem 505
32.2.4. Leki powodujące rozkład kwasu moczowego 506
32.3. Leki wpływające na przemianę lipidów 506
32.3.1. Leki o działaniu hipolipemicznym 508
32.3.1.1. Leki wiążące kwasy żółciowe (sekwestranty kwasów żółciowych) 509
32.3.1.2. Leki hamujące wchłanianie cholesterolu 509
32.3.1.3. Kwas nikotynowy i jego pochodne 510
32.3.1.4. Statyny (inhibitory reduktazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-CoA) 511
32.3.1.5. Pochodne kwasu fibrynowego 512
32.3.1.6. Inhibitory PCSK9 513
32.3.1.7. Inne leki o działaniu hipolipemicznym 514
32.4. Leki stosowane w genetycznie uwarunkowanych niedoborach enzymów 515
32.4.1. Leki stosowane w leczeniu choroby Gauchera 515
32.4.2. Leki stosowane w leczeniu choroby Fabry’ego 517
32.4.3. Leki stosowane w chorobie Pompego 517
32.4.4. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydoz 518
32.4.4.1. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu I (obejmującej zespoły: Hurler, Scheiego i Scheiego-Hurler) 518
32.4.4.2. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu II 518
32.4.4.3. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu IV (MPS IV) 519
32.4.4.4. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu VI 519
32.4.4.5. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu VII 519
32.4.5. Leki stosowane w leczeniu choroby Wilsona 520
32.4.6. Leki stosowane w leczeniu tyrozynemii 520
32.4.7. Leki stosowane w leczeniu fenyloketonurii 521
32.4.8. Leki stosowane w leczeniu homocystynurii 522
32.4.9. Leki stosowane w niedoborze karnityny 523
32.4.10. Leki stosowane w leczeniu porfirii 523
32.4.11. Leki stosowane w leczeniu hiperamonemii 523
33. LEKI UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO (LEKI IMMUNOTROPOWE) - Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 525
33.1. Immunoglobuliny 526
33.1.1. Immunoglobuliny klasy A (IgA) 527
33.1.2. Immunoglobuliny klasy D (IgD) 527
33.1.3. Immunoglobuliny klasy E (IgE) 527
33.1.4. Immunoglobuliny klasy G (IgG) 528
33.1.5. Immunoglobuliny klasy M (IgM) 528
33.1.6. Skład immunoglobulin we krwi 528
33.1.7. Produkty lecznicze immunoglobulin 528
33.1.7.1. Immunoglobuliny nieswoiste 529
33.1.7.2. Immunoglobuliny swoiste skierowane przeciwko określonemu antygenowi 529
33.1.7.3. Surowice immunizujące zawierające zwierzęce immunoglobuliny przeciwko określonym toksynom 530
33.1.7.4. Przeciwciała monoklonalne 530
33.2. Cytokiny 534
33.2.1. Interleukiny 535
33.2.1.1. Interleukina 2 (IL-2) 536
33.2.2. Interferony 537
33.2.2.1. Interferony a i £ 538
33.2.2.2. Interferony y 539
33.3. Leki immunosupresyjne 540
33.3.1. Procesy immunologiczne warunkujące odrzucanie przeszczepu 540
33.3.2. Glikokortykosteroidy 542
33.3.3. Cyklosporyna 542
33.3.4. Związki makrolidowe o działaniu immunosupresyjnym 543
33.3.5. Cytostatyki stosowane jako leki immunosupresyjne 545
33.3.6. Inne leki immunosupresyjne 546
33.3.7. Przeciwciała monoklonalne stosowane w transplantologii oraz w leczeniu chorób autoimmunologicznych 547
33.3.8. Leki immunotropowe stosowane w leczeniu stwardnienia rozsianego 549
33.4. Szczepionki 553
33.5. Środki stosowane do immunomodulacji 561
33.5.1. Związki otrzymywane syntetycznie (nieswoiste immunostymulatory syntetyczne) 561
33.5.2. Preparaty pochodzenia roślinnego stosowane do immunomodulacji 562
34. LEKI STOSOWANE W LECZENIU NOWOTWORÓW - Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 563
34.1. Leki cytostatyczne 563
34.1.1. Leki alkilujące 566
34.1.1.1. Pochodne iperytu azotowego 567
34.1.1.2. Pochodne nitrozomocznika 568
34.1.1.3. Estry kwasu sulfonowego 569
34.1.1.4. Triazeny 569
34.1.1.5. Nieorganiczne kompleksy platyny 570
34.1.2. Antybiotyki przeciwnowotworowe 571
34.1.3. Pochodne kamptotecyny 573
34.1.4. Lignany 574
34.1.5. Ekteinascydyny 574
34.1.6. Antymetabolity 575
34.1.6.1. Antymetabolity puryn 575
34.1.6.2. Antymetabolity pirymidyn 576
34.1.6.3. Antyfoliany 578
34.1.7. Hydroksykarbamid 579
34.1.8. Alkaloidybarwinka 580
34.1.9. Taksany 581
34.1.10. Epotilony 581
34.1.11. Halichondryny 582
34.1.12. Enzymy 582
34.2. Inhibitory kinaz białkowych 583
34.2.1. Inhibitory kinaz tyrozynowych 586
34.2.1.1. Inhibitory kinaz ABL-BCR, PDGFR i c-KIT 586
34.2.1.2. Inhibitory kinaz ABL-BCR i SRC 587
34.2.1.3. Inhibitory kinaz VEGFR, PDGFR i c-KIT 587
34.2.1.4. Inhibitory kinaz VEGFR, EGFR i RET 588
34.2.1.5. Inhibitory kinazy ALK 588
34.2.1.6. Inhibitory kinazy BTK 589
34.2.1.7. Inhibitory kinazy EGFR 589
34.2.1.8. Inhibitory kinaz JAK 590
34.2.1.9. Inhibitory kinazy c-KIT 590
34.2.1.10. Inhibitory kinazy MET 590
34.2.1.11. Inhibitory kinazy TRK 591
34.2.1.12. Inhibitory kinazy FLT3 591
34.2.1.13. Inhibitory kinazy VEGFR 592
34.2.2. Inhibitory kinaz serynowo-treoninowych 592
34.2.2.1. Inhibitory kinazy BRAF 592
34.2.2.2. Inhibitory kinaz MEK 593
34.2.2.3. Inhibitory kinaz CDK 593
34.3. Leki stosowane w immunoterapii nowotworów 594
34.3.1. Przeciwciała monoklonalne 594
34.3.1.1. Przeciwciała monoklonalne nieskoniugowane 594
34.3.1.2. Przeciwciała monoklonalne skoniugowane 605
34.3.2. Immunoterapia adoptywna 607
34.3.3. Leki immunomodulujące 608
34.4. Leki hormonalne 610
34.4.1. Terapia hormonalna raka piersi u kobiet 611
34.4.1.1. Analogi gonadoliberyny 612
34.4.1.2. Inhibitory aromatazy 612
34.4.1.3. Selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERM) 613
34.4.2. Terapia hormonalna raka gruczołu krokowego 613
34.4.2.1. Inhibitor biosyntezy androgenów 614
34.4.2.2. Analogi gonadoliberyny 614
34.4.2.3. Antagoniści gonadoliberyny 615
34.4.2.4. Estrogeny stosowane w leczeniu raka gruczołu krokowego 615
34.4.2.5. Antyandrogeny 615
34.5. Inne leki stosowane w leczeniu nowotworów 616
34.5.1. Inhibitory proteasomu 616
34.5.2. Inhibitory deacetylaz histonów 617
34.5.3. Inhibitory kinazy serynowo-treoninowej m-TOR 618
34.5.4. Inhibitory szlaku sygnałowego Hedgehog 619
34.5.5. Inhibitory polimerazy poli-ADP-rybozy 620
34.5.6. Agoniści receptorów retinoidowych 621
34.5.7. Białka fuzyjne 621
34.5.8. Inhibitory kinazy 3-fosfatydyloinozytolu 622
34.5.9. Inhibitory Bcl-2 622
34.5.10. Inhibitory dehydrogenaz izocytrynianowych 623
34.5.11. Terapeutyczne produkty radiofarmaceutyczne 623
35. LEKI STOSOWANE W ZAKAŻENIACh I ChOROBACh INWAZYjNYCh - Barbara Nowińska, Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński 625
35.1. Leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych 625
35.1.1. Antybiotyki hamujące syntezę ściany komórkowej bakterii 625
35.1.1.1. Antybiotyki p-laktamowe 626
35.1.1.2. Antybiotyki glikopeptydowe i glikolipopeptydowe 638
35.1.1.3. Antybiotyki peptydowe: bacytracyna 639
35.1.1.4. Fosfomycyna 640
35.1.1.5. Cykloseryna 640
35.1.2. Antybiotyki zakłócające funkcjonowanie błony komórkowej bakterii 640
35.1.2.1. Polimyksyny 641
35.1.2.2. Antybiotyki peptydowe: gramicydyna 641
35.1.2.3. Antybiotyki polienowe 642
35.1.2.4. Daptomycyna 642
35.1.3. Antybiotyki hamujące biosyntezę białek bakteryjnych 642
35.1.3.1. Ryfamycyny 642
35.1.3.2. Aminoglikozydy 643
35.1.3.3. Tetracykliny 646
35.1.3.4. Chloramfenikol 649
35.1.3.5. Makrolidy 649
35.1.3.6. Ketolidy 651
35.1.3.7. Linkozamidy 652
35.1.3.8. Streptograminy 653
35.1.3.9. Fusydany 654
35.1.3.10. Pleuromutyliny 654
35.1.3.11. Mupirocyna 655
35.1.4. Syntetyczne leki przeciwbakteryjne 655
35.1.4.1. Sulfonamidy i ich połączenia 655
35.1.4.2. Chinolony i fluorochinolony 656
35.1.4.3. Pochodne oksazolidynonu 659
35.1.4.4. Inne leki chemioterapeutyczne 659
35.2. Leki stosowane w zakażeniach Mycobacterium 661
35.2.1. Leki przeciwgruźlicze 661
35.2.2. Leki przeciwtrądowe 665
35.3. Leki stosowane w zakażeniach grzybiczych 665
35.3.1. Antybiotyki przeciwgrzybicze 665
35.3.1.1. Antybiotyki polienowe 665
35.3.1.2. Antybiotyki o budowie spiranowej 666
35.3.2. Syntetyczne leki przeciwgrzybicze 667
35.3.2.1. Azole 667
35.3.2.2. Pochodne alliloaminy 669
35.3.2.3. Pochodne morfoliny 670
35.3.2.4. Kandyny 670
35.3.2.5. Inne leki przeciwgrzybicze 671
35.3.3. Antyseptyki przeciwgrzybicze 672
35.4. Leki stosowane w zakażeniach wirusami 672
35.4.1. Leki stosowane w zakażeniach wywołanych herpeswirusami 673
35.4.1.1. Leki stosowane w zakażeniach wirusem opryszczki oraz ospy wietrznej i półpaśca 673
35.4.1.2. Leki stosowane w zakażeniach wirusem cytomegalii 675
35.4.2. Leki stosowane w zakażeniach wywołanych HIV 676
35.4.2.1. Leki hamujące wnikanie HIV do komórki 677
35.4.2.2. Leki ingerujące w procesy replikacji wirusów wewnątrz zakażonych komórek 678
35.4.3. Leki stosowane w wirusowym zapaleniu wątroby typu B i/lub typu C 684
35.4.3.1. Leki stosowane w wirusowym zapaleniu wątroby typu B 684
35.4.3.2. Leki stosowane w wirusowym zapaleniu wątroby typu C 686
35.4.4. Leki stosowane w profilaktyce i leczeniu grypy 688
35.4.4.1. Amantadyna i jej pochodne 689
35.4.4.2. Inhibitory neuraminidazy 689
35.4.4.3. Inhibitory endonukleazy kwaśnego białka polimerazy 690
35.4.5. Leki stosowane w zakażeniach wywołanych innymi wirusami 690
35.5. Leki stosowane w zakażeniach pierwotniakami 692
35.5.1. Leki stosowane w zimnicy (malarii) 692
35.5.1.1. Chinina i pochodne 4-aminochinoliny 693
35.5.1.2. Pochodne 8-aminochinoliny 694
35.5.1.3. Pochodne diaminopirymidyny 694
35.5.1.4. Pochodne fluorenu 695
35.5.1.5. Pochodne biguanidyny 695
35.5.1.6. Pochodne naftochinonu 695
35.5.1.7. Pochodne artemizyny 695
35.5.2. Leki stosowane w zakażeniach świdrowcami (trypanosomozach) 697
35.5.2.1. Leki stosowane w leczeniu trypanosomozy afrykańskiej 697
35.5.2.2. Leki stosowane w leczeniu trypanosomozy amerykańskiej 698
35.5.3. Leki stosowane w rzęsistkowicy 698
35.5.3.1. Pochodne nitroimidazolu 698
35.5.3.2. Leki o różnej budowie chemicznej 699
35.5.4. Leki stosowane w pełzakowicy 699
35.5.5. Leki stosowane w giardiazie (lambliozie) 700
35.5.6. Leki stosowane w leiszmaniozach 701
35.5.7. Leki stosowane w toksoplazmozie 701
35.5.8. Leki stosowane w pneumocytozie 701
35.6. Leki stosowane w zakażeniach organizmami wielokomórkowymi 702
35.6.1. Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi 702
35.6.2. Leki stosowane w zakażeniach robakami płaskimi 703
36. LEKI STOSOWANE W OKULISTYCE - Barbara Nowińska, Waldemar Janiec 704
36.1. Leki stosowane w stanach zapalnych narządu wzroku wywołanych drobnoustrojami chorobotwórczymi 704
36.1.1. Leki przeciwbakteryjne 704
36.1.2. Leki przeciwwirusowe 706
36.1.3. Leki przeciwgrzybicze 706
36.1.4. Inne leki przeciwbakteryjne i leki ściągające 707
36.2. Leki stosowane w nieinfekcyjnych stanach zapalnych narządu wzroku 707
36.2.1. Leki przeciwhistaminowe i przeciwalergiczne 707
36.2.2. Kortykosteroidy i ich połączenia 708
36.2.3. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 709
36.2.4. Leki pobudzające receptory a-adrenergiczne 710
36.2.5. Adalimumab 710
36.3. Leki stosowane w jaskrze 710
36.3.1. Analogi prostaglandyn 711
36.3.2. Leki p-adrenolityczne 712
36.3.3. Inhibitory anhydrazy węglanowej 712
36.3.4. Leki sympatykomimetyczne 713
36.3.5. Leki cholinomimetyczne 713
36.3.6. Inhibitory kinaz serynowo-treoninowych (ROCK) 714
36.4. Leki stosowane w zaćmie 715
36.5. Leki stosowane w związanym z wiekiem zwyrodnieniu plamki (AMD) 715
36.5.1. Metody leczenia wysiękowej postaci AMD 716
36.5.2. Leki wywierające działanie antagonistyczne do VEGF 716
36.5.3. Możliwości prewencji i terapii AMD 717
36.6. Leki stosowane w leczeniu schorzeń pogranicza szklistkowo-siatkówkowego 718
36.7. Leki stosowane w zespole „suchego oka” 718
36.8. Leki stosowane w rzadkich schorzeniach narządu wzroku 720
36.8.1. Leki stosowane w leczeniu cystynozy 720
36.8.2. Leki stosowane w dziedzicznej neuropatii nerwu wzrokowego Lebera 720
36.8.3. Leki stosowane we wrodzonej ślepocie Lebera 720
36.9. Leki (środki) stosowane w diagnostyce chorób oka 721
36.9.1. Środki znieczulające miejscowo 721
36.9.2. Leki rozszerzające źrenicę i porażające mięsień rzęskowy 721
37. LEKI DERMATOLOGICZNE - Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec 723
37.1. Leki stosowane w stanach zapalnych skóry 723
37.1.1. Glikokortykosteroidy stosowane miejscowo w chorobach skóry 723
37.1.2. Inhibitory kalcyneuryny 726
37.1.3. Inhibitory fosfodiesterazy 4 stosowane miejscowo 727
37.1.4. Leczenie biologiczne atopowego zapalenia skóry 727
37.1.5. Środki o działaniu ściągającym 727
37.1.6. Środki o działaniu adsorpcyjnym 728
37.1.7. Środki osłaniające 729
37.1.8. Inne środki przeciwzapalne 729
37.2. Leki stosowane w zakażeniach skóry 730
37.2.1. Leki przeciwbakteryjne 730
37.2.1.1. Środki odkażające i antyseptyczne 730
37.2.1.2. Antybiotyki i inne chemioterapeutyki stosowane miejscowo 734
37.2.2. Leki przeciwwirusowe 734
37.2.3. Leki przeciwgrzybicze 735
37.2.4. Leki przeciwpasożytnicze 735
37.3. Leki stosowane pomocniczo w leczeniu trudno gojących się ran i owrzodzeń 736
37.4. Leki stosowane w nadmiernym rogowaceniu naskórka (środki keratolityczne) 737
37.5. Leki stosowane w świądzie skóry 737
37.6. Leki stosowane w łuszczycy 738
37.6.1. Środki o właściwościach fototoksycznych 739
37.6.2. Retinoidy 739
37.6.3. Analogi witaminy 1,25-(OH)2D3 739
37.6.4. Środki redukujące 740
37.6.5. Inhibitory fosfodiesterazy 4 stosowane w leczeniu łuszczycy 740
37.6.6. Leki biologiczne stosowane w leczeniu łuszczycy 740
37.6.7. Fumaran dimetylu 742
37.7. Leki stosowane w trądziku pospolitym 742
37.7.1. Leczenie miejscowe trądziku 742
37.7.2. Leczenie ogólne trądziku 743
37.8. Leki stosowane w trądziku różowatym 744
37.9. Leki stosowane przeciwko wypadaniu włosów 744
37.10. Leki stosowane przeciwko nadmiernemu owłosieniu 745
37.11. Środki chroniące przed promieniowaniem słonecznym 745
37.12. Środki o działaniu drażniącym skórę 746
37.13. Środki żrące i przyżegające 747
SKOROWIDZ 749

Kompendium farmakologii

Druk: 2021

Wydanie/Copyright: wyd. 5

Redakcja naukowa: Waldemar Janiec

Wydawca: PZWL

Opis

Dane szczegółowe

Spis treści

O redaktorze