Kompendium farmakologii

Przedmowa IV

1. Farmakologia ogólna – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Maria Pytlik 1
2. Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 18
2.1. Leki wpływające na przekazywanie bodźców we współczulnym układzie nerwowym 19
2.1.1. Efekty pobudzenia układu współczulnego 19
2.1.2. Transmisja synaptyczna we współczulnym układzie nerwowym 19
2.1.3. Leki pobudzające układ współczulny 22
2.1.3.1. Leki pobudzające receptory α-adrenergiczne 22
2.1.3.2. Leki pobudzające receptory β-adrenergiczne 25
2.1.3.3. Leki pobudzające receptory α- i β-adrenergiczne 26
2.1.4. Leki hamujące układ współczulny 28
2.1.4.1. Leki blokujące receptory α-adrenergiczne 29
2.1.4.2. Leki blokujące receptory β-adrenergiczne 30
2.1.4.3. Leki blokujące receptory α- i β-adrenergiczne 33
2.1.4.4. Leki hamujące czynność presynaptycznych struktur w zakończeniach nerwów współczulnych 34
2.2. Leki wpływające na przekazywanie bodźców w przywspółczulnym układzie nerwowym 36
2.2.1. Efekty pobudzenia układu przywspółczulnego 36
2.2.2. Transmisja synaptyczna w przywspółczulnym układzie nerwowym 36
2.2.3. Leki pobudzające układ przywspółczulny 38
2.2.3.1. Leki pobudzające bezpośrednio receptory cholinergiczne 38
2.2.3.2. Inhibitory acetylocholinoesterazy 39
2.2.4. Leki hamujące układ przywspółczulny 40
2.3. Leki ganglioplegiczne 43

3. Leki przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne – Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 44
3.1. Leki przeciwlękowe 44
3.1.1. Leki stosowane krótkotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 45
3.1.1.1. Pochodne benzodiazepiny 45
3.1.1.2. Pochodne azaspironu 49
3.1.1.3. Inne leki stosowane krótkotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 51
3.1.2. Leki stosowane długotrwale w leczeniu zaburzeń lękowych 52
3.2. Leki przeciwpsychotyczne 53
3.2.1. Neuroleptyki o budowie dwupierścieniowej 57
3.2.1.1. Pochodne benzoizoksazolu 57
3.2.1.2. Pochodne indolu 58
3.2.1.3. Pochodne benzoizotiazolu i azapironu 58
3.2.2. Neuroleptyki o budowie trójpierścieniowej 59
3.2.2.1. Pochodne fenotiazyny 59
3.2.2.2. Pochodne tioksantenu 60
3.2.2.3. Pochodne azepiny, oksepiny i tiepiny 60
3.2.3. Neuroleptyki o innej budowie 63
3.2.3.1. Pochodne butyrofenonu 63
3.2.3.2. Pochodne difenylobutyloaminy 64
3.2.3.3. Pochodne benzamidu 64
3.2.3.4. Pochodne piperazyny 65
3.2.4. Cechy kliniczne neuroleptyków typowych i atypowych 65
3.3. Leki przeciwdepresyjne 67
3.3.1. Leki hamujące wychwyt zwrotny neuroprzekaźników 70
3.3.1.1. Nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego 70
3.3.1.2. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) 74
3.3.1.3. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (SNRI) 76
3.3.2. Leki hamujące wychwyt zwrotny neuroprzekaźników o działaniu receptorowym 77
3.3.2.1. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny blokujące receptory serotoninergiczne 77
3.3.2.2. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny modulujące aktywność receptorów serotoninergicznych 78
3.3.2.3. Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny blokujące receptory noradrenergiczne 78
3.3.3. Leki o działaniu receptorowym 78
3.3.4. Leki o atypowym mechanizmie działania 80
3.3.5. Inhibitory oksydazy monoaminowej (IMAO) 80
3.3.5.1. Nieselektywne inhibitory oksydazy monoaminowej 80
3.3.5.2. Selektywne inhibitory oksydazy monoaminowej 81
3.3.6. Leki normotymiczne 82

4. Leki stosowane w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) i narkolepsji. Środki psychodysleptyczne – Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 83
4.1. Leki stosowane w leczeniu ADHD 83
4.1.1. Pochodne amfetaminy stosowane w leczeniu ADHD 84
4.1.2. Pochodne propyloaminy stosowane w leczeniu ADHD 84
4.1.3. Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu ADHD 85
4.1.4. Leki pobudzające receptory α2-adrenergiczne w śródmózgowiu stosowane w leczeniu ADHD 85
4.1.5. Leki neuroleptyczne stosowane w leczeniu ADHD 85
4.2. Leki stosowane w leczeniu narkolepsji 85
4.2.1. Pochodne amfetaminy stosowane w leczeniu narkolepsji 85
4.2.2. Pochodne acetamidu stosowane w leczeniu narkolepsji 85
4.2.3. Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu narkolepsji 86
4.3. Środki psychodysleptyczne 86

5. Leki nasenne i uspokajające – Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 88
5.1. Leki nasenne 88
5.1.1. Pochodne benzodiazepiny stosowane w leczeniu bezsenności 88
5.1.2. Pochodne cyklopirolonu stosowane w leczeniu bezsenności 89
5.1.3. Pochodne imidazolopirydyny stosowane w leczeniu bezsenności 89
5.1.4. Pochodne pirazolopirymidyny stosowane w leczeniu bezsenności 90
5.1.5. Pochodne tiazolu stosowane w leczeniu bezsenności 90
5.1.6. Pochodne furanu i tryptofanu stosowane w leczeniu bezsenności 91
5.1.7. Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu bezsenności 91
5.2. Leki uspokajające 91

6. Leki przeciwpadaczkowe – Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 93
6.1. Leki blokujące kanały sodowe 95
6.2. Leki blokujące kanały wapniowe 97
6.3. Leki aktywujące kanały potasowe 100
6.4. Leki aktywujące neuroprzekaźnictwo GABA-ergiczne 100
6.5. Leki blokujące neuroprzekaźnictwo glutaminergiczne 102

7. Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona, Huntingtona i Alzheimera oraz otępienia naczyniopochodnego – Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 105
7.1. Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona 105
7.1.1. Leki pobudzające przekaźnictwo dopaminergiczne 108
7.1.1.1. Lewodopa i inhibitory metabolizmu lewodopy 108
7.1.1.2. Inhibitory monoaminooksydazy typu B 111
7.1.1.3. Leki pobudzające receptory dopaminergiczne 111
7.1.1.4. Leki zwiększające uwalnianie dopaminy 113
7.1.2. Leki hamujące przekaźnictwo cholinergiczne 113
7.2. Leki stosowane w leczeniu choroby Huntingtona 114
7.3. Leki stosowane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 115
7.3.1. Inhibitory acetylocholinoesterazy stosowane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 116
7.3.2. Inhibitory receptorów NMDA stosowane w leczeniu otępienia w chorobie Alzheimera 117
7.4. Leki stosowane w leczeniu otępienia naczyniopochodnego 118

8. Leki przeciwbólowe działające na receptory opioidowe – Waldemar Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 120
8.1. Narkotyczne leki przeciwbólowe 123
8.1.1. Narkotyczne leki przeciwbólowe o działaniu agonistycznym 123
8.1.1.1. Fenantrenowe alkaloidy opium i ich półsyntetyczne pochodne 123
8.1.1.2. Syntetyczne leki przeciwbólowe 126
8.1.2. Narkotyczne leki przeciwbólowe o działaniu agonistyczno-antagonistycznym 128
8.2. Leki o antagonistycznym działaniu na receptory opioidowe 129
8.3. Farmakoterapia bólu nowotworowego 130

9. Środki znieczulenia ogólnego – Waldemar Janiec, Ewa Podwińska, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 132
9.1. Anestetyki dożylne 133
9.2. Anestetyki wziewne 134
9.3. Opioidowe leki przeciwbólowe 136
9.4. Środki zwiotczające 136
9.4.1. Środek znoszący działanie niedepolaryzujących środków zwiotczających – sugammadeks 136
9.5. Sen farmakologiczny w urazach mózgu 137
9.6. Środki stosowane do znieczulenia dordzeniowego 138

10. Środki znieczulające miejscowo – Robert Janiec, Urszula Cegieła, Maria Pytlik 139
10.1. Środki znieczulające miejscowo z grupy amidów 139
10.1.1. Mechanizm znieczulającego działania związków amidowych 140
10.1.2. Sposoby znieczulenia miejscowego 140
10.1.3. Działania niepożądane 141
10.1.4. Właściwości i zastosowanie środków znieczulających miejscowo z grupy amidów 141
10.2. Analog ω-konopeptydu – zikonotid 145
10.3. Inne środki znieczulające miejscowo 145
10.4. Kokaina 146
10.5. Środki znieczulające miejscowo o działaniu drażniącym 146

11. Środki zwiotczające mięśnie szkieletowe – Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 148
11.1. Środki zwiotczające mięśnie szkieletowe 150
11.1.1. Środki hamujące przekaźnictwo w presynaptycznej części płytki motorycznej 150
11.1.2. Środki blokujące przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe w błonie postsynaptycznej płytki motorycznej 151
11.1.2.1. Niedepolaryzujące środki zwiotczające mięśnie szkieletowe 151
11.1.2.2. Depolaryzujące środki zwiotczające mięśnie 153
11.2. Leki stosowane w stanach spastycznych mięśni 154
11.2.1. Leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych, działające na poziomie ośrodkowego układu nerwowego i rdzenia kręgowego 155
11.2.2. Leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych, działające na poziomie komórki mięśniowej 156

12. Leki wpływające na czynność skurczową macicy w okresie porodu – Waldemar Janiec, Henryk Ireneusz Trzeciak, Joanna Folwarczna 157
12.1. Leki tokolityczne 158
12.1.1. Leki blokujące receptory oksytocyny 158
12.1.1.1. Atosiban 158
12.1.2. Leki pobudzające receptory β2-adrenergiczne 159
12.1.2.1. Ritodryna 159
12.1.2.2. Fenoterol 160
12.1.3. Leki blokujące kanały wapniowe z grupy dihydropirydyny 160
12.1.3.1. Nifedipina 160
12.2. Leki tokotoniczne stosowane podczas porodu 160
12.2.1. Leki stosowane w pierwszym okresie porodu (okresie preindukcji) 160
12.2.1.1. Dinoproston 160
12.2.2. Leki zwiększające kurczliwość macicy stosowane w drugim okresie porodu (okresie indukcji) 161
12.2.2.1. Oksytocyna 161
12.2.2.2. Prostaglandyny 162
12.2.3. Leki stosowane w trzecim okresie porodu 163
12.2.3.1. Oksytocyna 163
12.2.3.2. Karbetocyna 163
12.2.3.3. Metyloergometryna 163

13. Leki moczopędne – Maria Pytlik, Waldemar Janiec, Urszula Cegieła 165
13.1. Wstęp 165
13.2. Podział leków moczopędnych 167
13.2.1. Leki moczopędne działające na kanalik kręty bliższy 167
13.2.2. Pętlowe leki moczopędne 169
13.2.2.1. Pochodne sulfonamidowe 169
13.2.2.2. Pochodne kwasu dichlorofenoksyoctowego 170
13.2.3. Leki moczopędne działające na korowy odcinek kanalika krętego dalszego 170
13.2.3.1. Tiazydy 170
13.2.3.2. Leki moczopędne o działaniu podobnym do tiazydów 174
13.2.4. Leki moczopędne działające na końcowe odcinki kanalików krętych dalszych i kanaliki zbiorcze (oszczędzające potas) 175
13.2.4.1. Leki moczopędne działające antagonistycznie do aldosteronu 175
13.2.4.2. Leki moczopędne blokujące kanały sodowe w końcowych odcinkach kanalików krętych dalszych i w kanalikach zbiorczych 176
13.2.5. Leki moczopędne zwiększające przesączanie w kłębuszkach nerkowych 176
13.2.5.1. Ksantynowe leki moczopędne 176
13.2.5.2. Roślinne leki moczopędne 177
13.2.6. Osmotyczne leki moczopędne 177
13.3. Leki stosowane w zaburzeniach wodno-elektrolitowych spowodowanych nieprawidłowym wydzielaniem wazopresyny 178
13.3.1. Akwaretyki stosowane w zespole niewłaściwego wydzielania hormonu antydiuretycznego (zespole SIADH) 178
13.3.2. Leki stosowane w moczówce prostej 179
13.4. Leki stosowane w zaburzeniach w oddawaniu moczu 180
13.4.1. Leki stosowane w utrudnionym oddawaniu moczu z powodu rozrostu gruczołu krokowego (prostaty) 180
13.4.2. Leki stosowane w nietrzymaniu moczu 181

14. Leki wpływające na naczynia krwionośne – Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 183
14.1. Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 183
14.1.1. Leki moczopędne stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 185
14.1.2. Leki β-adrenolityczne stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 185
14.1.3. Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACE-I) 187
14.1.4. Antagoniści receptora angiotensynowego ATl (sartany) 191
14.1.5. Leki blokujące kanały wapniowe 197
14.1.5.1. Kanały wapniowe zależne od potencjału błonowego 197
14.1.5.2. Podział leków blokujących kanały wapniowe 197
14.1.5.3. Leki wybiórczo blokujące kanały wapniowe typu L 197
14.1.5.4. Leki blokujące niewybiórczo powolne kanały wapniowe 201
14.1.6. Inhibitory reniny 202
14.1.7. Leki o ośrodkowym działaniu hipotensyjnym 202
14.1.7.1. Leki pobudzające receptory α2-adrenergiczne 202
14.1.7.2. Leki hipotensyjne pobudzające receptory imidazolowe w ośrodkowym układzie nerwowym 203
14.1.7.3. Metyldopa 203
14.1.7.4. Rezerpina 204
14.1.8. Leki hipotensyjne działające przez blokowanie receptorów α1-adrenergicznych 204
14.1.9. Leki rozszerzające naczynia krwionośne w wyniku bezpośredniego wpływu na mięśnie gładkie 205
14.1.9.1. Pochodne hydrazynoftalazyny 205
14.1.9.2. Nitroprusydek sodu 206
14.1.9.3. Fenoldopam 206
14.1.10. Leki hipotensyjne otwierające kanały potasowe 206
14.1.11. Inne leki hipotensyjne 208
14.1.11.1. Postępowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego 208
14.1.11.2. Leczenie hipotensyjne doraźne ze wskazań nagłych 208
14.2. Leki stosowane w zaburzeniach ukrwienia obwodowego 209
14.2.1. Analogi prostacykliny 210
14.2.2. Analogi prostaglandyn 210
14.2.3. Metyloksantyny 210
14.2.4. Inne leki stosowane w zaburzeniach ukrwienia obwodowego 211
14.3. Leki stosowane w zaburzeniach krążenia mózgowego 211
14.3.1. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez blokowanie receptorów α-adrenergicznych 212
14.3.2. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez blokowanie działania serotoniny 212
14.3.3. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez niewybiórcze blokowanie kanałów wapniowych 212
14.3.4. Leki poprawiające ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego przez rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych 213
14.4. Leki stosowane w zaburzeniach erekcji 213
14.5. Leki stosowane w leczeniu migreny 215
14.5.1. Leki stosowane w ostrym napadzie migreny 215
14.5.2. Leki stosowane w profilaktyce migreny 217
14.6. Leki stosowane w chorobach naczyń żylnych 217
14.7. Leki stosowane w obrzęku naczynioruchowym 218
14.7.1. Inhibitor esterazy C1 (C1-INH) 218
14.7.2. Leki blokujące receptor bradykininy typu B2 219
14.7.3. Leki blokujące działanie kalikreiny 219

15. Leki przeciwarytmiczne – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 220
15.1. Wstęp 220
15.1.1. Przebieg pobudzenia w układzie bodźcotwórczo-przewodzącym serca 221
15.1.2. Przebieg potencjału czynnościowego w komórkach mięśnia komór 222
15.1.3. Rola jonów Ca2+ w skurczu mięśnia sercowego 222
15.1.4. Zaburzenia rytmu serca 223
15.2. Leki przeciwarytmiczne grupy I – blokujące kanał sodowy 224
15.2.1. Leki przeciwarytmiczne grupy IA 225
15.2.2. Leki przeciwarytmiczne grupy IB 225
15.2.3. Leki przeciwarytmiczne grupy IC 226
15.3. Leki przeciwarytmiczne blokujące receptory adrenergiczne β (grupa II) 227
15.3.1. Działania niepożądane leków przeciwarytmicznych grupy II 228
15.4. Leki przeciwarytmiczne blokujące kanały potasowe (grupa III) 229
15.4.1. Kanały potasowe w sercu 229
15.4.2. Leki blokujące kanały potasowe w sercu 229
15.5. Leki przeciwarytmiczne blokujące kanały wapniowe (grupa IV) 230
15.6. Inne leki stosowane w leczeniu zaburzeń rytmu serca 232

16. Leki stosowane w niewydolności mięśnia sercowego – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 234
16.1. Wstęp 234
16.2. Leczenie przewlekłej niewydolności serca 234
16.3. Podstawowe grupy leków stosowanych w leczeniu niewydolności serca 235
16.3.1. Inhibitory konwertazy angiotensyny 235
16.3.2. Leki blokujące receptor AT1 angiotensyny II stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 236
16.3.3. Leki moczopędne stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 236
16.3.4. Leki blokujące receptory β-adrenergiczne stosowane w niewydolności mięśnia sercowego 237
16.3.5. Antagoniści aldosteronu stosowani w niewydolności mięśnia sercowego 237
16.4. Leki zwiększające kurczliwość mięśnia sercowego (działające dodatnio inotropowo) 237
16.4.1. Glikozydy nasercowe 237
16.4.2. Inne leki zwiększające kurczliwość mięśnia sercowego 239
16.5. Przedsionkowe peptydy natriuretyczne 239
16.6. Leki kardioprotekcyjne (osłaniające mięsień sercowy) 240

17. Leki zwiększające przepływ wieńcowy – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 241
17.1. Wstęp 241
17.2. Azotany i azotyny 242
17.3. Zastosowanie leków β-adrenolitycznych w chorobie wieńcowej 244
17.4. Zastosowanie leków blokujących kanały wapniowe w chorobie wieńcowej 245
17.4.1. Leki wybiórczo blokujące kanały wapniowe typu L stosowane w chorobie wieńcowej 245
17.4.2. Leki niewybiórczo blokujące kanały wapniowe stosowane w chorobie wieńcowej 245
17.5. Inne leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca 246
17.5.1. Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę 246
17.5.2. Leki osłaniające komórki mięśnia sercowego 246
17.5.3. Leki otwierające kanały potasowe zależne od ATP (KATP) w sercu 247
17.5.4. Leki selektywnie hamujące prąd rozrusznikowy 247

18. Leki stosowane we wstrząsie – Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 249
18.1. Wstęp 249
18.2. Postępowanie we wstrząsie 249

19. Leki wpływające na procesy krzepnięcia krwi i fibrynolizy – Waldemar Janiec, Barbara Nowińska, Leszek Śliwiński 251
19.1. Leki hamujące krzepliwość krwi (antykoagulanty) 252
19.1.1. Leki przeciwpłytkowe 252
19.1.1.1. Leki hamujące aktywność cyklooksygenazy w płytkach krwi 253
19.1.1.2. Leki hamujące aktywację płytek krwi przez ADP 253
19.1.1.3. Leki hamujące agregację płytek krwi przez cAMP 255
19.1.1.4. Leki hamujące aktywację płytek krwi przez trombinę 256
19.1.1.5. Leki blokujące receptory płytkowe GP IIb/IIIa 256
19.1.1.6. Leki hamujące wytwarzanie płytek krwi 257
19.1.2. Leki hamujące aktywność trombiny 258
19.1.2.1. Bezpośrednie inhibitory trombiny 258
19.1.2.2. Pośrednie inhibitory trombiny 259
19.1.3. Inhibitory czynnika Xa 260
19.1.3.1. Inhibitory czynnika Xa działające przez antytrombinę 260
19.1.3.2. Wybiórcze inhibitory czynnika Xa 261
19.1.4. Aktywne białko C 262
19.1.5. Antagoniści witaminy K 262
19.1.6. Leki defibrynujące 263
19.1.7. Środki hamujące krzepnięcie krwi stosowane in vitro 263
19.2. Leki zwiększające fibrynolizę (fibrynolityczne/trombolityczne) 264
19.2.1. Leki fibrynolityczne I generacji 264
19.2.2. Leki fibrynolityczne II generacji 265
19.2.3. Leki fibrynolityczne III generacji 265
19.3. Leki zwiększające krzepliwość krwi 266
19.3.1. Środki stosowane w niedoborach czynników krzepnięcia krwi 266
19.3.1.1. Środki stosowane w pierwotnym niedoborze czynników krzepnięcia krwi 266
19.3.1.2. Środki stosowane we wtórnym niedoborze czynników krzepnięcia krwi 269
19.3.2. Leki stosowane w niedoborach płytek krwi 269
19.3.3. Środki zwiększające krzepliwość krwi do stosowania miejscowego 270
19.4. Leki hamujące fibrynolizę 270

20. Leki wpływające na układ krwiotwórczy – Waldemar Janiec, Barbara Nowińska, Leszek Śliwiński 272
20.1. Rekombinowane czynniki pobudzające wzrost kolonii komórek układu krwiotwórczego 272
20.1.1. Rekombinowane czynniki pobudzające wytwarzanie i dojrzewanie erytrocytów 272
20.1.2. Rekombinowane czynniki pobudzające wytwarzanie i dojrzewanie komórek układu granulocytów i/lub makrofagów 275
20.1.3. Rekombinowane czynniki pobudzające wzrost megakariocytów 277
20.2. Leki stosowane w niedokrwistościach niedoborowych 277
20.2.1. Leki stosowane w niedokrwistościach z niedoboru żelaza 277
20.2.2. Leki stosowane w niedokrwistościach megaloblastycznych 278
20.2.2.1. Witamina B12 279
20.2.2.2. Kwas foliowy 280
20.3. Inne leki wpływające na układ krwiotwórczy 280
20.3.1. Leki służące do pozyskiwania komórek macierzystych przy przeszczepach szpiku 280

21. Leki wpływające na układ oddechowy – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 281
21.1. Leki przeciwkaszlowe 281
21.1.1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym 281
21.1.1.1. Leki przeciwkaszlowe opioidowe 281
21.1.1.2. Leki przeciwkaszlowe nieopioidowe działające ośrodkowo 283
21.1.2. Leki przeciwkaszlowe działające obwodowo 283
21.2. Leki wykrztuśne 283
21.2.1. Leki wykrztuśne o drażniącym mechanizmie działania 284
21.2.1.1. Leki działające wykrztuśnie przez drażnienie błony śluzowej oskrzeli 284
21.2.1.2. Leki działające wykrztuśnie przez drażnienie błony śluzowej układu pokarmowego 285
21.2.2. Solne środki wykrztuśne 285
21.2.3. Leki o działaniu mukolitycznym 286
21.2.4. Detergenty 287
21.3. Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia w krążeniu płucnym 287
21.3.1. Pochodne prostacykliny 287
21.3.2. Inhibitory fosfodiesterazy 5 288
21.3.3. Leki blokujące receptory endoteliny 288
21.3.4. Stymulatory rozpuszczalnej cyklazy guanylanowej (sGC) 289
21.4. Inne leki stosowane w schorzeniach układu oddechowego 290

22. Leki stosowane w leczeniu dychawicy oskrzelowej (astmy), przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) i idiopatycznego włóknienia płuc – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 291
22.1. Leki stosowane w leczeniu astmy 291
22.1.1. Glikokortykosteroidy stosowane w postaci wziewnej 292
22.1.2. Leki pobudzające receptory β2-adrenergiczne stosowane w dychawicy oskrzelowej 295
22.1.3. Leki w postaci wziewnej zawierające glikokortykosteroidy oraz β2-adrenomimetyki stosowane w leczeniu astmy 297
22.1.4. Kromony – kromoglikan disodowy i nedokromil sodu 298
22.1.5. Antagoniści receptora leukotrienów i inhibitory syntezy leukotrienów stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej 298
22.1.6. Teofilina o przedłużonym działaniu podawana doustnie 300
22.1.7. Przeciwciała anty IgE 300
22.2. Leki stosowane w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) 301
22.2.1. Leki β2-adrenomimetyczne stosowane w leczeniu POChP 302
22.2.1.1. β2-adrenomimetyki krótko działające 302
22.2.1.2. β2-adrenomimetyki długo działające 302
22.2.2. Leki cholinolityczne stosowane w POChP 303
22.2.2.1. Leki cholinolityczne krótko działające 303
22.2.2.2. Leki cholinolityczne długo działające 304
22.2.3. Leki złożone, zawierające w jednym inhalatorze β2-adrenomimetyk i lek przeciwcholinergiczny 305
22.2.4. Teofilina w postaci o przedłużonym uwalnianiu 306
22.2.5. Glikokortykosteroidy w postaci wziewnej stosowane w leczeniu POChP 306
22.2.6. Leki w postaci wziewnej zawierające glikokortykosteroidy oraz β2-adrenomimetyki 307
22.2.7. Glikokortykosteroidy podawane doustnie 307
22.2.8. Selektywne inhibitory fosfodiesterazy 4 (PDE4) 307
22.3. Leki stosowane w leczeniu idiopatycznego włóknienia płuc 307

23. Histamina i leki przeciwhistaminowe – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 309
23.1. Histamina 309
23.2. Leki przeciwhistaminowe 311
23.2.1. Leki przeciwhistaminowe I generacji 311
23.2.2. Leki przeciwhistaminowe II generacji 314
23.3. Leki hamujące degranulację komórek tucznych 316

24. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwreumatyczne oraz leki stosowane w fibromialgii, okresowych zespołach zależnych od kriopiryny i w miastenii – Waldemar Janiec, Leszek Śliwiński, Barbara Nowińska 317
24.1. Wstęp 317
24.1.1. Mechanizmy rozwoju stanu zapalnego 317
24.1.2. Mechanizm działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych 318
24.1.3. Wpływ niesteroidowych leków przeciwzapalnych na syntezę prostaglandyn 318
24.1.4. Przeciwagregacyjne działanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych 319
24.1.5. Działania niepożądane niesteroidowych leków przeciwzapalnych 319
24.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 319
24.2.1. Pochodne kwasu salicylowego 320
24.2.2. Pochodne kwasu fenylooctowego 321
24.2.3. Pochodne kwasu fenylopropionowego 322
24.2.4. Pochodne kwasu fenamowego 324
24.2.5. Pochodne kwasu piranokarboksylowego 324
24.2.6. Pirolopirole 324
24.2.7. Indole 325
24.2.8. Pochodne pirazolonu 325
24.2.9. Oksykamy 325
24.2.10. Pochodne naftylobutanonu 326
24.2.11. Chinazolinony 326
24.2.12. Koksiby 327
24.2.13. Inne niesteroidowe leki przeciwzapalne 328
24.3. Leki przeciwreumatyczne 329
24.3.1. Podział leków stosowanych w reumatoidalnym zapaleniu stawów 329
24.3.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) 329
24.3.3. Leki modyfikujące przebieg reumatoidalnego zapalenia stawów 330
24.3.3.1. Sulfasalazyna 330
24.3.3.2. Penicylamina 330
24.3.3.3. Pochodne 4-aminochinoliny 330
24.3.4. Leki hamujące wytwarzanie cytokin 331
24.3.4.1. Glikokortykosteroidy 331
24.3.4.2. Metotreksat 331
24.3.4.3. Leflunomid 331
24.3.5. Leki hamujące działanie cytokin (antycytokiny) 332
24.3.5.1. Leki hamujące działanie czynnika martwicy nowotworów (TNF) 332
24.3.5.2. Leki działające antagonistycznie wobec receptorów interleukiny 1 334
24.3.5.3. Leki działające antagonistycznie wobec receptorów interleukiny 6 334
24.3.5.4. Leki hamujące aktywację cytotoksycznych limfocytów T 335
24.4. Leki przeciwgorączkowe 335
24.4.1. Mechanizmy regulacji temperatury ciała 335
24.4.2. Kwas acetylosalicylowy 336
24.4.3. Pochodne p-aminofenolu 336
24.4.4. Pochodne pirazolonu 337
24.5. Leki stosowane w fibromialgii 338
24.5.1. Milnacipran 338
24.6. Leki stosowane w okresowych zespołach zależnych od kriopiryny 338
24.6.1. Kanakinumab 339
24.6.2. Rilonacept 339
24.7. Leki stosowane w miastenii 339
24.7.1. Amifampridyna 340

25. Leki wpływające na czynność układu pokarmowego – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 341
25.1. Leki stosowane w leczeniu choroby wrzodowej 341
25.1.1. Leki zmniejszające wytwarzanie kwasu solnego 341
25.1.1.1. Inhibitory pompy protonowej 342
25.1.1.2. Antagoniści receptorów H2 344
25.1.1.3. Leki cholinolityczne stosowane w chorobie wrzodowej 345
25.1.1.4. Analogi prostaglandyn stosowane w chorobie wrzodowej 345
25.1.2. Środki zobojętniające 345
25.1.3. Leki okrywające powierzchnię wrzodu trawiennego 347
25.1.3.1. Koloidalne związki bizmutu 347
25.1.3.2. Sukralfat 347
25.1.4. Leki stosowane do eradykacji Helicobacter pylori 348
25.2. Środki zwiększające wydzielanie soku żołądkowego lub jego kwaśność 348
25.3. Leki przeciwwymiotne 349
25.3.1. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów H1 350
25.3.2. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów muskarynowych 350
25.3.3. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów serotoninergicznych 5-HT3 350
25.3.4. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów dopaminergicznych D2 351
25.3.5. Leki przeciwwymiotne o działaniu antagonistycznym w stosunku do receptorów dla substancji P (neurokininy 1) 352
25.3.6. Leki przeciwwymiotne o działaniu agonistycznym w stosunku do receptorów kanabinoidowych CB1 352
25.3.7. Inne leki przeciwwymiotne 353
25.4. Leki prokinetyczne 353
25.5. Leki przeczyszczające 355
25.5.1. Pęczniejące (masowe) leki przeczyszczające 355
25.5.2. Osmotyczne leki przeczyszczające 355
25.5.3. Leki przeczyszczające zmiękczające kał (poślizgowe środki przeczyszczające) 357
25.5.4. Drażniące (kontaktowe, pobudzające perystaltykę) leki przeczyszczające 357
25.5.5. Leki stosowane w zaparciach wywołanych narkotycznymi lekami przeciwbólowymi 359
25.6. Leki przeciwbiegunkowe 359
25.6.1. Leki łagodzące objawy biegunki 360
25.7. Leki stosowane w zespole jelita drażliwego 361
25.8. Leki stosowane w przewlekłych stanach zapalnych jelit 361
25.9. Leki stosowane w zespole krótkiego jelita 362
25.10. Leki zwiększające wydzielanie żółci 363
25.10.1. Leki żółciotwórcze 363
25.10.2. Leki żółciopędne 363
25.11. Leki stosowane do rozpuszczania cholesterolowych kamieni żółciowych 364
25.12. Leki działające spazmolitycznie na przewód pokarmowy 364
25.13. Leki stosowane w uszkodzeniu miąższu wątroby 365
25.14. Leki stosowane w niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki 366
25.15. Leki działające przeciwko wzdęciom przewodu pokarmowego 366

26. Hormony podwzgórza i przysadki – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 368
26.1. Hormony podwzgórza 368
26.2. Analogi hormonów podwzgórza 368
26.2.1. Analogi gonadoliberyny 368
26.2.1.1. Leki hamujące działanie gonadoliberyny 369
26.2.2. Analogi tyreoliberyny 370
26.2.3. Somatostatyna i jej syntetyczne analogi 370
26.2.3.1. Analogi somatostatyny 370
26.3. Hormony przysadki 371
26.3.1. Hormon tyreotropowy 371
26.3.2. Hormon adrenokortykotropowy 372
26.3.3. Hormon wzrostu 373
26.3.3.1. Insulinopodobne czynniki wzrostowe IGF-1 i IGF-2 (somatomedyny) 373
26.3.3.2. Leki blokujące receptory hormonu wzrostu (somatotropiny) 374
26.3.4. Prolaktyna 375
26.3.4.1. Leki hamujące wydzielanie prolaktyny 375
26.3.5. Oksytocyna 376
26.3.6. Hormon antydiuretyczny 376

27. Hormony tarczycy i leki stosowane w chorobach tarczycy – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 378
27.1. Trijodotyronina (T3) i tyroksyna (T4) 378
27.2. Leki stosowane w niedoczynności tarczycy 379
27.3. Leki stosowane w leczeniu nadczynności tarczycy 379
27.3.1. Inhibitory wychwytu jodu 380
27.3.2. Pochodne tiouracylu 380
27.3.3. Pochodne tioimidazolu 380
27.4. Preparaty jodu stosowane w chorobach tarczycy 381

28. Hormony kory nadnerczy – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 382
28.1. Receptory dla hormonów kory nadnerczy 382
28.2. Mineralokortykosteroidy 383
28.3. Glikokortykosteroidy 384
28.4. Nadnerczowe hormony płciowe 388
28.5. Leki hamujące syntezę i działanie hormonów kory nadnerczy 388
28.5.1. Leki hamujące syntezę hormonów kory nadnerczy 388
28.5.2. Leki hamujące działanie hormonów kory nadnerczy 389

29. Gonadotropiny i hormony płciowe – Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 390
29.1. Gonadotropiny 390
29.1.1 Gonadotropina FSH 390
29.1.2. Gonadotropina LH 391
29.1.3. Leki wykazujące działanie gonadotropin FSH i LH 392
29.1.4. Leki hamujące wydzielanie gonadotropin w przysadce 393
29.2. Żeńskie hormony płciowe 393
29.2.1. Estrogeny 393
29.2.1.1. Estrogeny naturalne 393
29.2.1.2. Estrogeny syntetyczne 395
29.2.1.3. Leki hamujące działanie estrogenów 396
29.2.2. Progesteron i gestageny 397
29.2.2.1. Progesteron 397
29.2.2.2. Gestageny 398
29.2.2.3. Leki hamujące działanie progesteronu 402
29.2.3. Hormonalne środki antykoncepcyjne 402
29.2.4. Hormonalna terapia zastępcza 404
29.3. Męskie hormony płciowe 405
29.3.1. Testosteron 405
29.3.1.1. Testosteron i estry testosteronu 406
29.3.1.2. Metylowe pochodne testosteronu 406
29.3.2. Leki hamujące działanie androgenów 406
29.3.3. Leki anaboliczne 407
29.4. Leki o łącznym działaniu estrogenowym, gestagenowym i androgenowym 408

30. Hormony trzustki i leki stosowane w leczeniu cukrzycy – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 409
30.1. Leki stosowane w leczeniu cukrzycy 409
30.2. Insulina 410
30.2.1. Produkty lecznicze insuliny 411
30.2.1.1. Insuliny ludzkie niemodyfikowane 412
30.2.1.2. Insuliny modyfikowane 412
30.2.1.3. Analogi insuliny ludzkiej 413
30.3. Nieinsulinowe leki przeciwcukrzycowe 415
30.3.1. Pochodne biguanidu 416
30.3.2. Glitazony (tiazolidynodiony) 417
30.3.3. Pochodne sulfonylomocznika 418
30.3.3.1. Pochodne sulfonylomocznika I generacji 418
30.3.3.2. Pochodne sulfonylomocznika II generacji 419
30.3.3.3. Pochodne sulfonylomocznika III generacji 419
30.4. Meglitinidy (glinidy) 420
30.4.1. Repaglinid 420
30.4.2. Nateglinid 421
30.5. Analogi inkretyn 421
30.5.1. Liraglutyd 421
30.5.2. Eksenatyd 422
30.5.3. Albiglutyd 422
30.6. Gliptyny (inhibitory dipeptydylopeptydazy 4) 422
30.6.1. Sitagliptyna i wildagliptyna 422
30.6.2. Saksagliptyna, linagliptyna i alogliptyna 423
30.7. Gliminy 423
30.8. Analogi amyliny uzupełniające działanie insuliny 423
30.9. Inhibitory α-glukozydazy 424
30.10. Flozyny (inhibitory kotransportera SGLT-2) 425
30.11. Glukagon 425

31. Leki wpływające na układ kostny – Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak 427
31.1. Procesy przebudowy kości 427
31.2. Leki wpływające na procesy metaboliczne w kościach 430
31.2.1 Parathormon 430
31.2.1.1. Leki hamujące wydzielanie parathormonu (kalcymimetyki) 431
31.2.2. Kalcytonina 432
31.2.3. Witamina D3 433
31.2.4. Wpływ estrogenów na procesy metaboliczne w układzie kostnym 435
31.2.4.1. Selektywne modulatory receptorów estrogenowych w leczeniu osteoporozy 436
31.2.5. Bisfosfoniany 436
31.2.6. Leki hamujące działanie RANKL 440
31.2.7. Ranelinian strontu 440
31.2.8. Fluorek sodu 441
31.2.9 Białka morfogenetyczne kości 442
31.2.10. Sole wapnia 442

32. Leki wpływające na przemianę materii – Waldemar Janiec, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Joanna Folwarczna 445
32.1. Witaminy 445
32.1.1. Witamina A 445
32.1.1.1. β-Karoten 446
32.1.1.2. Retinoidy 447
32.1.2. Witamina D 447
32.1.3. Witamina E 447
32.1.4. Witaminy K 448
32.1.5. Witamina F (wielonienasycone kwasy tłuszczowe) 449
32.1.6. Witamina B1 449
32.1.7. Witamina B2 450
32.1.8. Kwas pantotenowy 450
32.1.9. Witamina B6 451
32.1.10. Witamina B12 451
32.1.11. Witamina C 451
32.1.12. Witamina P 452
32.1.13. Witamina PP 452
32.1.14. Witamina H 453
32.1.15. Kwas foliowy 453
32.1.16. Leczenie wielowitaminowe 454
32.2. Leki wpływające na przemianę puryn 454
32.2.1. Leki przerywające napady dny 454
32.2.2. Leki hamujące wytwarzanie kwasu moczowego 455
32.2.3. Leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego z moczem 456
32.2.4. Leki powodujące rozkład kwasu moczowego 456
32.3. Leki wpływające na przemianę lipidów 456
32.3.1. Leki o działaniu hipolipemicznym 458
32.3.1.1. Leki wiążące kwasy żółciowe (sekwestranty kwasów żółciowych) 458
32.3.1.2. Kwas nikotynowy i jego pochodne 459
32.3.1.3. Statyny (inhibitory reduktazy hydroksymetyloglutarylo-CoA) 459
32.3.1.4. Pochodne kwasu fibrynowego 461
32.3.1.5. Inne leki o działaniu hipolipemicznym 461
32.4. Leki stosowane w genetycznie uwarunkowanych niedoborach enzymów 463
32.4.1. Leki stosowane w leczeniu choroby Gauchera 463
32.4.2. Leki stosowane w leczeniu choroby Fabry’ego 464
32.4.3. Leki stosowane w chorobie Pompego 465
32.4.4. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydoz 465
32.4.4.1. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu I (obejmującej zespoły: Hurler, Sheiego i Sheiego–Hurler) 465
32.4.4.2. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu II 466
32.4.4.3. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu IV (MPS IV) 466
32.4.4.4. Leki stosowane w leczeniu mukopolisacharydozy typu VI 466
32.4.5. Leki stosowane w leczeniu choroby Wilsona 467
32.4.6. Leki stosowane w leczeniu tyrozynemii 467
32.4.7. Leki stosowane w leczeniu fenyloketonurii 468
32.4.8. Leki stosowane w leczeniu homocystynurii 469
32.4.9. Leki stosowane w niedoborze karnityny 469
32.4.10. Leki stosowane w leczeniu porfirii 469
32.4.11. Leki stosowane w leczeniu hiperamonemii 469

33. Leki układu immunologicznego (leki immunotropowe) – Waldemar Janiec, Maria Pytlik, Urszula Cegieła 471
33.1. Immunoglobuliny 472
33.1.1. Immunoglobuliny klasy A (IgA) 473
33.1.2. Immunoglobuliny klasy D (IgD) 473
33.1.3. Immunoglobuliny klasy E (IgE) 473
33.1.4. Immunoglobuliny klasy G (IgG) 473
33.1.5. Immunoglobuliny klasy M (IgM) 473
33.1.6. Skład immunoglobulin we krwi 474
33.1.7. Produkty lecznicze immunoglobulin 474
33.1.7.1. Immunoglobuliny nieswoiste 474
33.1.7.2. Immunoglobuliny swoiste skierowane przeciwko określonemu antygenowi 475
33.1.7.3. Surowice immunizujące zawierające zwierzęce immunoglobuliny przeciwko określonym toksynom 475
33.1.7.4. Przeciwciała monoklonalne 475
33.2. Cytokiny 479
33.2.1. Interleukiny 479
33.2.1.1. Interleukina 2 (IL-2) 479
33.2.2. Interferony 481
33.2.2.1. Interferony α i β 482
33.2.2.2. Interferony γ 484
33.3. Leki immunosupresyjne 484
33.3.1. Procesy immunologiczne warunkujące odrzucanie przeszczepu 484
33.3.2. Glikokortykosteroidy 486
33.3.3. Cyklosporyna 487
33.3.4. Związki makrolidowe o działaniu immunosupresyjnym 487
33.3.5. Cytostatyki stosowane jako leki immunosupresyjne 489
33.3.6. Inne leki immunosupresyjne 490
33.3.7. Przeciwciała monoklonalne stosowane do hamowania odrzucania przeszczepu oraz stosowane w leczeniu chorób autoimmunologicznych 491
33.3.8. Leki immunotropowe stosowane w leczeniu stwardnienia rozsianego 493
33.4. Szczepionki 496
33.5. Środki stosowane do immunomodulacji 504
33.5.1. Związki otrzymywane syntetycznie (nieswoiste immunostymulatory syntetyczne) 504
33.5.2. Preparaty pochodzenia roślinnego stosowane do immunomodulacji 504

34. Leki stosowane w leczeniu nowotworów – Urszula Cegieła, Waldemar Janiec, Maria Pytlik 505
34.1. Leki cytostatyczne 505
34.1.1. Leki alkilujące 508
34.1.1.1. Pochodne iperytu azotowego 509
34.1.1.2. Pochodne nitrozomocznika 509
34.1.1.3. Estry kwasu sulfonowego 510
34.1.1.4. Triazeny 510
34.1.1.5. Nieorganiczne kompleksy platyny 511
34.1.2. Antybiotyki przeciwnowotworowe 512
34.1.3. Pochodne kamptotecyny 514
34.1.4. Lignany 515
34.1.5. Antymetabolity 515
34.1.5.1. Antymetabolity puryn 516
34.1.5.2. Antymetabolity pirymidyn 517
34.1.5.3. Antyfoliany 519
34.1.6. Hydroksykarbamid 520
34.1.7. Alkaloidy 520
34.1.8. Taksany 521
34.1.9. Epotilony 522
34.1.10. Halichondryny 522
34.1.11. Enzymy 523
34.2. Inhibitory kinaz tyrozynowych 523
34.2.1. Inhibitory kinaz tyrozynowych ABL-BCR, PDGFR i c-KIT 525
34.2.2. Inhibitory kinaz ABL-BCR i SRC 525
34.2.3. Inhibitory kinaz VEGFR, PDGFR i c-KIT 526
34.2.4. Inhibitory kinaz VEGFR, EGFR i RET 526
34.2.5. Inhibitory kinazy ALK 527
34.2.6. Inhibitory kinazy BRAF 527
34.2.7. Inhibitory kinazy BTK 527
34.2.8. Inhibitory kinazy EGFR 528
34.2.9. Inhibitory kinaz JAK 528
34.2.10. Inhibitory kinazy c-KIT 528
34.2.11. Inhibitory kinazy VEGFR 529
34.3. Przeciwciała monoklonalne 529
34.3.1. Przeciwciała monoklonalne nieskoniugowane 529
34.3.2. Przeciwciała monoklonalne skoniugowane 532
34.4. Leki hormonalne 533
34.4.1. Terapia hormonalna raka sutka u kobiet 534
34.4.1.1. Analogi gonadoliberyny 535
34.4.1.2. Inhibitory aromatazy 535
34.4.1.3. Selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERM) 536
34.4.2. Terapia hormonalna raka gruczołu krokowego 536
34.4.2.1. Inhibitor biosyntezy androgenów 537
34.4.2.2. Analogi gonadoliberyny 537
34.4.2.3. Antagoniści gonadoliberyny 537
34.4.2.4. Estrogeny stosowane w leczeniu raka gruczołu krokowego 537
34.4.2.5. Antyandrogeny 538
34.5. Inne leki stosowane w leczeniu nowotworów 538
34.5.1. Inhibitory proteasomu 539
34.5.2. Inhibitory deacetylaz histonów 539
34.5.3. Inhibitory kinazy serynowo-treoninowej m-TOR 540
34.5.4. Inhibitory szlaku sygnałowego Hedgehog 540
34.5.5. Inhibitory polimerazy poli-ADP-rybozy 541
34.5.6. Agoniści receptorów retinoidowych 542
34.5.7. Białka fuzyjne 542
34.5.8. Leki modyfikujące wytwarzanie cytokin 543
34.5.9. Terapeutyczne produkty radiofarmaceutyczne 544

35. Leki stosowane w zakażeniach i chorobach inwazyjnych – Waldemar Janiec, Barbara Nowińska, Leszek Śliwiński 546
35.1. Leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych 547
35.1.1. Antybiotyki hamujące syntezę ściany komórkowej bakterii 547
35.1.1.1. Antybiotyki β-laktamowe 547
35.1.1.2. Antybiotyki glikopeptydowe, glikolipopeptydowe i glikolipodepsypeptydowe 559
35.1.1.3. Antybiotyki peptydowe: amfomycyna i bacytracyna 560
35.1.1.4. Fosfomycyna 561
35.1.1.5 Cykloseryna 561
35.1.2. Antybiotyki uszkadzające błony cytoplazmatyczne bakterii 561
35.1.2.1. Polimyksyny 561
35.1.2.2. Antybiotyki peptydowe: gramicydyna i tyrotrycyna 562
35.1.2.3. Antybiotyki polienowe 562
35.1.2.4. Daptomycyna 562
35.1.3. Antybiotyki hamujące biosyntezę białek bakteryjnych 562
35.1.3.1. Rifamycyny 563
35.1.3.2. Antybiotyki aminoglikozydowe 564
35.1.3.3. Tetracykliny 566
35.1.3.4. Chloramfenikol 568
35.1.3.5. Makrolidy 569
35.1.3.6. Ketolidy 571
35.1.3.7. Linkozamidy 571
35.1.3.8. Streptograminy 572
35.1.3.9. Fusydany 573
35.1.3.10. Pleuromutyliny 573
35.1.3.11. Mupirocyna 573
35.1.4. Syntetyczne leki przeciwbakteryjne 574
35.1.4.1. Sulfonamidy i ich połączenia 574
35.1.4.2. Chinolony i fluorochinolony 575
35.1.4.3. Pochodne oksazolidynonu 577
35.1.4.4. Inne leki chemioterapeutyczne 577
35.2. Leki stosowane w zakażeniach Mycobacterium 578
35.2.1. Leki przeciwgruźlicze 579
35.2.2. Leki przeciwtrądowe 582
35.3. Leki stosowane w zakażeniach grzybiczych 582
35.3.1. Antybiotyki przeciwgrzybicze 582
35.3.1.1. Antybiotyki polienowe 583
35.3.1.2. Antybiotyki o budowie spiranowej 583
35.3.2. Syntetyczne leki przeciwgrzybicze 584
35.3.2.1. Azole 584
35.3.2.2. Pochodne alliloaminy 586
35.3.2.3. Pochodne morfoliny 586
35.3.2.4. Kandyny 586
35.3.2.5. Inne leki przeciwgrzybicze 587
35.3.3. Antyseptyki przeciwgrzybicze 588
35.4. Leki stosowane w zakażeniach wirusami 588
35.4.1. Leki hamujące wnikanie wirusów do komórek 588
35.4.2. Leki hamujące uwalnianie genomu wirusowego 590
35.4.3. Leki ingerujące w procesy replikacji wirusów wewnątrz zakażonych komórek 590
35.4.3.1. Inhibitory polimerazy DNA 590
35.4.3.2. Inhibitory odwrotnej transkryptazy 593
35.4.3.3. Inhibitory integrazy 597
35.4.3.4. Leki antysensowe 597
35.4.3.5. Inhibitory proteazy 597
35.4.3.6. Interferony 599
35.4.4. Leki hamujące uwalnianie wirusów z zakażonych komórek 599
35.4.5. Leki o innych mechanizmach działania 600
35.5. Leki stosowane w zakażeniach pierwotniakami 601
35.5.1. Leki stosowane w zimnicy (malarii) 602
35.5.1.1. Chinina i pochodne 4-aminochinoliny 602
35.5.1.2. Pochodne 8-aminochinoliny 603
35.5.1.3. Pochodne diaminopirymidyny 604
35.5.1.4. Pochodne fenantrenu i fluorenu 604
35.5.1.5. Pochodne biguanidyny 604
35.5.1.6. Pochodne naftochinonu 604
35.5.1.7. Pochodne artemizyny 605
35.5.2. Leki stosowane w zakażeniach świdrowcami (trypanosomozach) 606
35.5.2.1. Leki stosowane w leczeniu trypanosomozy afrykańskiej 606
35.5.2.2. Leki stosowane w leczeniu trypanosomozy amerykańskiej 607
35.5.3. Leki stosowane w rzęsistkowicy 607
35.5.3.1. Pochodne nitroimidazolu 607
35.5.3.2. Leki o różnej budowie chemicznej 608
35.5.4. Leki stosowane w pełzakowicy 608
35.5.5. Leki stosowane w giardiazie (lambliozie) 609
35.5.6. Leki stosowane w leiszmaniozach 609
35.5.7. Leki stosowane w toksoplazmozie 610
35.5.8. Leki stosowane w pneumocytozie 610
35.6. Leki stosowane w zakażeniach organizmami wielokomórkowymi 610
35.6.1. Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi 610
35.6.2. Leki stosowane w zakażeniach robakami płaskimi 611
35.7. Poszukiwania możliwości terapii chorób wywoływanych prionami 612

36. Leki stosowane w okulistyce – Waldemar Janiec, Barbara Nowińska 613
36.1. Leki stosowane w stanach zapalnych narządu wzroku wywołanych drobnoustrojami chorobotwórczymi 613
36.1.1. Leki przeciwbakteryjne 613
36.1.2. Leki przeciwwirusowe 614
36.1.3. Leki przeciwgrzybicze 615
36.1.4. Inne leki przeciwbakteryjne i leki ściągające 615
36.2. Leki stosowane w nieinfekcyjnych stanach zapalnych narządu wzroku 615
36.2.1. Kortykosteroidy i ich połączenia 615
36.2.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 616
36.2.3. Leki przeciwhistaminowe i przeciwalergiczne 617
36.2.4. Leki pobudzające receptory α-adrenergiczne 617
36.3. Leki stosowane w jaskrze 617
36.3.1. Leki stosowane miejscowo w leczeniu jaskry 618
36.3.1.1. Leki cholinomimetyczne 618
36.3.1.2. Leki sympatykomimetyczne 618
36.3.1.3. Leki sympatykolityczne i adrenolityczne 619
36.3.1.4. Inne leki stosowane miejscowo 620
36.3.2. Leki stosowane ogólnie w leczeniu jaskry 621
36.3.3. Leki stosowane w chirurgii jaskry 621
36.4. Leki stosowane w zaćmie 622
36.5. Leki stosowane w związanym z wiekiem zwyrodnieniu plamki (AMD) 622
36.5.1. Metody leczenia wysiękowej postaci AMD 622
36.5.2. Leki wywierające działanie antagonistyczne do VEGF (anty-VEGFy) 623
36.5.3. Możliwości prewencji i terapii AMD 624
36.6. Leki stosowane w leczeniu schorzeń pogranicza szklistkowo-siatkówkowego 624
36.7. Środki stosowane w zespole „suchego oka” 625
36.8. Leki stosowane w leczeniu cystynozy 625
36.9. Leki (środki) stosowane w diagnostyce chorób oka 626
36.9.1. Środki znieczulające miejscowo 626
36.9.2. Leki rozszerzające źrenicę i porażające mięsień rzęskowy 626

37. Leki dermatologiczne – Joanna Folwarczna, Waldemar Janiec 627
37.1. Leki stosowane w stanach zapalnych skóry 627
37.1.1. Glikokortykosteroidy stosowane miejscowo w chorobach skóry 627
37.1.2. Inhibitory kalcyneuryny 630
37.1.3. Środki o działaniu ściągającym 630
37.1.4. Środki o działaniu adsorpcyjnym 631
37.1.5. Środki osłaniające 631
37.1.6. Inne środki przeciwzapalne 631
37.2. Leki stosowane w zakażeniach skóry 632
37.2.1. Leki przeciwbakteryjne 632
37.2.1.1. Środki odkażające i antyseptyczne 632
37.2.1.2. Antybiotyki i inne chemioterapeutyki stosowane miejscowo 636
37.2.2. Leki przeciwwirusowe 636
37.2.3. Leki przeciwgrzybicze 636
37.2.4. Leki przeciwpasożytnicze 636
37.3. Leki stosowane pomocniczo w leczeniu trudno gojących się ran i owrzodzeń 637
37.4. Leki stosowane w nadmiernym rogowaceniu naskórka (środki keratolityczne) 638
37.5. Leki stosowane w świądzie skóry 638
37.6. Leki stosowane w łuszczycy 639
37.6.1. Środki o właściwościach fototoksycznych 639
37.6.2. Retinoidy 639
37.6.3. Analogi witaminy 1,25-(OH)2D3 640
37.6.4. Środki redukujące 640
37.7. Leki stosowane w trądziku pospolitym 640
37.8. Leki stosowane w trądziku różowatym 641
37.9. Leki stosowane przeciwko wypadaniu włosów 642
37.10. Środki chroniące przed promieniowaniem słonecznym 642
37.11. Środki o działaniu drażniącym skórę 643
37.12. Środki żrące i przyżegające 644
Skorowidz 645