Określenia nieostre i klauzule generalne w prawie podatkowym
"Nawet w najbardziej rozwiniętych i demokratycznych państwach - system prawa nie może zostać całkowicie zamknięty w tekstach prawnych, jeżeli nie chce popaść w radykalny konflikt z wymogami rozumu i sprawiedliwości. Klauzule generalne i zwroty nieostre poprzez konieczność uwzględniania różnego rodzaju aktualnych ocen i reguł pozwalają na adaptację norm prawa podatkowego, i to bez zmiany przepisów, do przemian zachodzących w życiu społeczno-gospodarczym. Są one także środkiem naprawiania niedoskonałej legislacji podatkowej".
Prof. dr hab. Jerzy Małecki
Monografia dotyczy zagadnienia trudnego dla całego prawa podatkowego, tj. używania w przepisach tego prawa określeń nieostrych i klauzul generalnych, a zatem takich środków techniki prawodawczej, które zapewniają elastyczność tekstu aktu normatywnego zgodnie z rozporządzeniem w sprawie "Zasad techniki prawodawczej". W publikacji poddano analizie zagadnienie elastyczności przepisów prawa podatkowego z uwzględnieniem celów opodatkowania i zasady wyłączności ustawowej. W ramach badania regulacji zobowiązania podatkowego przeanalizowano także wprowadzoną z dniem 15 lipca 2016 r. klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania. Adresaci: Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla sędziów, doradców podatkowych, pracowników rządowych i samorządowych organów podatkowych, w tym osób przygotowujących projekty aktów prawnych w zakresie podatków. Będzie cennym źródłem wiedzy dla przedstawicieli doktryny oraz studentów prawa i administracji.
Wykaz skrótów | str. 9
Wstęp | str. 11
Rozdział 1
Elastyczność przepisów prawa podatkowego | str. 15
1. Wprowadzenie | str. 15
2. Problem nadmiaru regulacji prawa podatkowego | str. 16
3. Nadmiar regulacji prawa podatkowego a relacja pomiędzy obrotem gospodarczym a prawem podatkowym | str. 24
4. Nadmiar regulacji prawa podatkowego a inflacja tego prawa | str. 28
5. Elastyczność przepisów jako ograniczenie nadmiaru regulacji prawa podatkowego i poprawa relacji pomiędzy obrotem gospodarczym a prawem podatkowym | str. 33
6. Poszukiwanie granic elastyczności przepisów prawa podatkowego | str. 45
7. Określenia nieostre i klauzule generalne jako źródła elastyczności przepisów prawa podatkowego | str. 59
7.1. Zagadnienie nieostrości w przepisach prawa podatkowego | str. 59
7.2. Wybór określenia nieostrego i klauzuli generalnej jako źródeł elastyczności przepisów prawa podatkowego | str. 62
8. Podsumowanie | str. 74
Rozdział 2
Elastyczność przepisów prawa podatkowego a zasada wyłączności ustawowej i cele opodatkowania | str. 76
1. Wprowadzenie | str. 76
2. Znaczenie celów opodatkowania dla elastyczności przepisów prawa podatkowego | str. 77
3. Zasada wyłączności ustawowej jako test elastyczności przepisów prawa podatkowego | str. 81
3.1. Płaszczyzny testowania zasadą wyłączności ustawowej | str. 81
3.2. Badanie na płaszczyźnie regulacji prawnopodatkowej | str. 89
3.3. Testowanie zasadą wyłączności na płaszczyźnie instytucji prawnopodatkowej | str. 101
3.3.1. Uzasadnienie testowania na płaszczyźnie instytucji prawnopodatkowej | str. 101
3.3.2. Test zasadą wyłączności na płaszczyźnie instytucji prawnopodatkowej | str. 107
4. Podsumowanie | str. 138
Rozdział 3
Wykorzystanie określeń nieostrych i klauzul generalnych w instytucji zobowiązania podatkowego | str. 140
1. Wprowadzenie | str. 140
2. Istota elastyczności regulacji zobowiązania podatkowego | str. 141
3. Umieszczenie określeń nieostrych i klauzuli generalnej w ramach powstania zobowiązania podatkowego | str. 148
3.1. Determinanty elastyczności zobowiązania podatkowego w ramach jego powstania | str. 148
3.2. Klasyfikacja określeń nieostrych i klauzuli generalnej w ramach powstania zobowiązania podatkowego | str. 153
3.3. Stopień elastyczności dla określeń nieostrych dotyczących sytuacji podatnika | str. 157
3.4. Stopień elastyczności dla określeń nieostrych odnoszących się do wysokości podatku | str. 165
3.5. Stopień elastyczności dla klauzuli generalnej interesu publicznego w ramach powstania zobowiązania podatkowego | str. 172
3.6. Stopień elastyczności w ramach oszacowania podstawy opodatkowania | str. 179
4. Stopień elastyczności w klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania | str. 188
5. Wykorzystanie zwrotów szacunkowych w zabezpieczeniu wykonania zobowiązania podatkowego | str. 192
5.1. Istota zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego a elastyczność regulacji | str. 192
5.2. Stopień elastyczności dla zwrotu szacunkowego uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązania podatkowego | str. 196
5.3. Przeniesienie zwrotu szacunkowego uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązania podatkowego na przedpole zobowiązania podatkowego | str. 201
5.4. Wykorzystanie zwrotu szacunkowego uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązania podatkowego na przedpolu hipoteki przymusowej i zastawu skarbowego | str. 204
6. Umieszczenie określeń nieostrych i klauzuli generalnej w ramach wygaśnięcia zobowiązania podatkowego | str. 206
6.1. Determinanty elastyczności zobowiązania podatkowego w ramach jego wygaśnięcia | str. 206
6.2. Sposób umieszczenia określeń nieostrych i klauzuli generalnej w zależności od regulacji wygaśnięcia zobowiązania podatkowego | str. 209
6.2.1. Stopień elastyczności przy określeniach nieostrych dotyczących sposobu realizacji zapłaty podatku | str. 209
6.2.2. Stopień elastyczności a relacja pomiędzy zapłatą i szczególnym sposobem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego | str. 212
6.2.3. Stopień elastyczności a relacja pomiędzy efektywnymi i nieefektywnymi sposobami wygaśnięcia zobowiązania podatkowego | str. 216
6.2.4. Stopień elastyczności przy zwrocie szacunkowym ważnego interesu podatnika w umorzeniu zaległości podatkowej | str. 218
6.2.5. Stopień elastyczności przy klauzuli generalnej interesu publicznego w umorzeniu zaległości podatkowej | str. 222
6.2.6. Stopień elastyczności przesłanek umorzenia zaległości podatkowej z urzędu | str. 226
7. Podsumowanie | str. 226
Zakończenie | str. 229
Bibliografia | str. 235