Publikacja ma charakter interdyscyplinarny i prezentuje wiedzę z zakresu archeologii, kryminalistyki oraz medycyny sądowej, a także zawiera wybór regulacji prawnych niezbędnych w pracy archeologa sądowego.
Autorzy omawiają między innymi: badania historyczne w powiązaniu z innymi dyscyplinami, konteksty i sposoby odnajdywania szczątków ludzkich, metody identyfikacji zwłok, identyfikacji obrażeń oraz ustalanie modus operandi sprawców, archeologiczne badania nieinwazyjne i inwazyjne.
W książce poruszono też kwestie związane z najnowszą historią – badania tzw. zbrodni komunistycznych, zbrodni wojennych czy ludobójstwa.
Autorzy dzielą się doświadczeniami z zakresu dydaktyki oraz uczestnictwa w pracach terenowych i laboratoryjnych. Zagadnienia teoretyczne uzupełniają o ciekawe refleksje, ocenę skuteczności stosowanych metod oraz swoje rekomendacje.
„Opracowanie jest pewną formą wyjścia naprzeciw nowym zainteresowaniom, nowym wyzwaniom oraz możliwościom praktycznego zastosowania archeologii w bardzo specyfi cznym jej powiązaniu z naukami sądowymi”.
Dr hab. Maciej Trzciński, prof. UWr (fragment Wstępu)
Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla archeologów, przedstawicieli organów ścigania, historyków oraz pracowników naukowych zajmujących się kryminalistyką. Informacje w niej zawarte będą cenne również dla antropologów.
Wykaz skrótów | str. 9 Wstęp | str. 11 Rozdział 1 Przedmiot i zakres badań archeologii sądowej | str. 15 Problemy z właściwą identyfikacją dyscypliny | str. 15 Archeologia a nauki sądowe | str. 17 Archeologia a kryminalistyka – różnice i podobieństwa | str. 19 Współczesne badania archeologiczno-sądowe. Wprowadzenie do problematyki | str. 24 Rozdział 2 Prawo w archeologii sądowej | str. 36 Zabytek archeologiczny | str. 37 Badania archeologiczne | str. 42 Prawo a śmierć | str. 43 3.1. Definicja śmierci | str. 44 3.2. Oględziny zwłok | str. 45 3.3. Ekshumacja zwłok | str. 48 3.4. Zwłoki, szczątki ludzkie | str. 51 3.5. Zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne | str. 53 Broń palna i amunicja | str. 57 Archeolog jako biegły sądowy | str. 61 Rozdział 3 Badania historyczne w archeologii sądowej | str. 65 Uwagi wstępne | str. 65 1.1. Państwo w roli sprawcy | str. 66 1.2. Prawo jako narzędzie represji | str. 68 1.3. Struktury terroru | str. 71 1.4. Kadry aparatu przymusu | str. 75 1.5. Statystyka zbrodni | str. 77 Procedury śmierci | str. 78 2.1. Procesy sądowe | str. 78 2.2. Rozstrzelanie | str. 79 2.3. Powieszenie | str. 80 2.4. Metoda katyńska | str. 81 2.5. Egzekucje publiczne | str. 82 2.6. Zbrodnie masowe | str. 84 2.7. Wykonawcy zbrodni | str. 85 Postępowanie ze zwłokami | str. 86 3.1. Pochówki na cmentarzach | str. 86 3.2. Zakłady anatomii | str. 88 3.3. Inne miejsca | str. 89 3.4. Zacieranie śladów | str. 90 Dokumenty śmierci i ich analiza | str. 91 4.1. Archiwalia aparatu bezpieczeństwa | str. 92 4.2. Akta śledcze Urzędu Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej | str. 94 4.3. Akta śledcze prokuratorskie | str. 94 4.4. Akta sądowe | str. 96 4.5. Akta nadzoru nad wykonaniem kary | str. 97 4.6. Dokumenty więzienne | str. 97 4.7. Pozostałe zbiory | str. 98 Podsumowanie | str. 99 Rozdział 4 Medycyna sądowa w archeologii sądowej | str. 100 Uwagi wstępne | str. 100 Tanatologia sądowo-lekarska | str. 101 2.1. Systematyka różnych rodzajów śmierci według jej przyczyn i rodzajów | str. 101 2.2. Patomechanizm śmierci | str. 102 2.3. Samoistne procesy przeobrażeniowe zwłok | str. 104 Zasady i możliwości określania czasu zgonu w odniesieniu do szczątków ludzkich | str. 107 Traumatologia sądowo-lekarska | str. 109 4.1. Narzędzia tępe, tępokrawędziste | str. 109 4.2. Narzędzia ostre | str. 111 4.3. Narzędzia kończyste | str. 111 4.4. Broń palna, gazowa i urządzenia „broniopodobne” | str. 113 4.5. Rany postrzałowe | str. 113 4.6. Charakterystyka typowych obrażeń w okolicy rany wlotowej w zależności od rodzaju postrzału | str. 114 4.7. Kanały ran postrzałowych | str. 115 4.8. Obrażenia spowodowane działaniem materiałów wybuchowych | str. 118 4.9. Ocena obrażeń podczas badania zeszkieletowanych zwłok | str. 119 Rekonstrukcja mechanizmów i okoliczności powstania obrażeń ciała | str. 121 5.1. Oddziaływanie podstawowych czynników fizycznych na ciało ludzkie | str. 122 5.2. Oddziaływanie podstawowych czynników chemicznych na ciało ludzkie | str. 124 5.3. Zatrucia niektórymi metalami ciężkimi | str. 124 5.3.1. Zatrucia arsenem | str. 124 5.3.2. Zatrucia rtęcią | str. 125 5.3.3. Zatrucia ołowiem | str. 126 Identyfikacja zwłok i szczątków o nieustalonej tożsamości | str. 127 6.1. Tatuaże | str. 128 6.2. Znamiona zawodowe | str. 128 6.3. Indywidualne cechy wyglądu twarzy i głowy składające się na rysopis | str. 129 6.4. Oznaczenie płci, masy ciała, wzrostu oraz wieku | str. 129 6.5. Ocena płci szczątków ludzkich | str. 130 6.6. Ocena wieku w chwili śmierci szczątków ludzkich | str. 132 6.7. Ocena przyżyciowej wysokości ciała | str. 133 6.8. Badania metodą superprojekcji | str. 134 6.9. Rekonstrukcja plastyczna wyglądu zmarłej osoby za życia | str. 134 6.10. Badania laboratoryjne – badania mikroskopowe, identyfikacja DNA | str. 136 Rozdział 5 Archeologia sądowa w praktyce | str. 137 Od archeologii tradycyjnej do sądowej | str. 137 Archeologia sądowa. Rozwój dyscypliny | str. 139 Zastosowanie metod archeologicznych w pracach poszukiwawczych Instytutu Pamięci Narodowej | str. 142 Przed rozpoczęciem wykopalisk – analiza dokumentów, map, zdjęć lotniczych, satelitarnych, LIDAR | str. 147 4.1. Prospekcja terenowa, badania nieinwazyjne, wykrywacz metali, psy tropiące, wiertło geologiczne | str. 150 Wykopaliska | str. 154 5.1. Wykopaliska metodą rowów sondażowych | str. 154 5.2. Wykopaliska metodą szerokopłaszczyznową | str. 156 5.3. Wykopaliska na cmentarzach | str. 158 5.4. Eksploracja obiektów i ich dokumentacja | str. 159 5.5. Postępowanie ze szczątkami ludzkimi | str. 161 5.6. Artefakty | str. 162 5.7. Sprawozdania, publikacje, konferencje | str. 163 Uwagi końcowe | str. 165 Bibliografia | str. 167 Wykaz aktów prawnych | str. 181 Spis ilustracji | str. 185 O Autorach | str. 229