Terapia pedagogiczna w teorii i działaniu

Terapia pedagogiczna w teorii i działaniu

Niniejsza publikacja wpisuje się w obszar poszukiwań i uzupełnia rynek wydawniczy o pozycję pedagogiczną, która adresowana jest do wielu różnych podmiotów: nauczycieli, studentów i kandydatów na nauczycieli, wychowawców, opiekunów, pedagogów oraz wszystkich osób, które przygotowują się do zawodu terapeuty pedagogicznego lub chcą podjąć działania pomocowe wobec uczniów w ramach codziennej praktyki edukacyjno-wychowawczej. Szeroki zakres teoretyczny i praktyczny terapii pedagogicznej został świadomie ograniczony do wybranych zagadnień i połączony z kształtowaniem u Czytelnika postawy krytycznego myślenia i refleksyjności.

nagroda PTDNiniejsza książka powstała we współpracy dwóch autorek, których zainteresowania naukowe i długoletnia praktyka pedagogiczna koncentrują się wokół zagadnień związanych z pomocą psychopedagogiczną i wspomaganiem rozwoju dziecka – ucznia ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu w szkole i poradni psychologiczno-pedagogicznej. Autorki mają nadzieję, że Terapia pedagogiczna w teorii i działaniu. Wybrane zagadnienia stanowić będzie źródło informacji i kształtowania umiejętności i postaw terapeutycznych, jak też namysłu nad codziennością terapeutyczną. Szczególnie pomocna może być krótka refleksja nad proponowanymi zagadnieniami po każdym rozdziale i zamieszczony tam wykaz literatury tematycznej. Niniejsza publikacja jest poszerzoną i zmienioną wersją pozycji autorek z roku 2015 Terapia pedagogiczna w zarysie. Teoria, praktyka, refleksja.

Struktura książki obejmuje dziewięć rozdziałów. Rozdział pierwszy jest wprowadzeniem czytelnika w obszar zagadnień związanych z terapią pedagogiczną, w którym podejmowane są próby wyjaśnienia podstawowych terminów i ich różnicowania, lokowania terapii w obszarze pedagogiki oraz pokazania relacji między terapią a wychowaniem. W tej części publikacji zdefiniowano terapię pedagogiczną w odniesieniu do pracy nauczyciela, a także zawarto przegląd opracowań z zakresu podjętej problematyki w ujęciu chronologicznym.

Rozdział drugi poświęcony jest charakterystyce trudności w uczeniu się rozumianych jako przedmiot oddziaływań terapeuty. Autorki ukazują szerokie spektrum ich definiowania i rozumienia, porządkują znaczenie i stosowanie pojęć tematycznych, ze szczególnym wyjaśnieniem specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. W tym miejscu podjęto analizę trudności w zachowaniu współwystępujących z dysleksją rozwojową, np. ADHD. Związek między problemami w uczeniu się a tymi zachowaniami wskazuje potrzebę podejmowania kompleksowych, holistycznych działań terapeutycznych, w których łączą się i przenikają cztery tory działań: psychoterapeutyczny, psychokorekcyjny, psychodydaktyczny i ogólnorozwojowy.

Skuteczność tego rodzaju pracy jest możliwa pod warunkiem współdziałania nauczyciela terapeuty z rodzicami ucznia, o czym traktuje jeden z podrozdziałów.

W rozdziale trzecim znajdują się treści dotyczące zajęć korekcyjno-kompensacyjnych analizowane w kilku aspektach: organizacyjnym, prawnym, metodycznym, kompetencyjnym. Stanowi on kompendium wiedzy na temat tego, jak organizować zajęcia, jak kwalifikować do nich uczniów, w jaki sposób opracować program i plan terapii, jak zaplanować jednostkę metodyczną zajęć korekcyjno-kompensacyjnych oraz jakie kompetencje winien posiadać nauczyciel prowadzący ten rodzaj specjalistycznych zajęć.

Kolejny rozdział niniejszej pracy to prezentacja metod, programów i ćwiczeń do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, pogrupowanych w dwa bloki tematyczne: metody usprawniania funkcji percepcyjno-motorycznych oraz metody doskonalące umiejętność czytania i pisania. Nie jest to nowatorski element niniejszej publikacji, ale przypomina on i porządkuje materiał dotąd znany i stosowany, w skrótowej formie prezentuje jego główne założenia i przykładowe ćwiczenia oraz podaje ich źródła, do których czytelnik może sięgnąć w sytuacji większego zainteresowania danym tematem. W rozdziale piątym znajduje się prezentacja nowatorskich metod nauki czytania, co może pomóc nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej we właściwym ich doborze do potrzeb dziecka. Celem autorek jest rozwijanie świadomości nauczyciela co do tego, że nie należy kłaść dużego nacisku na metodę, gdyż dziecko często samo dokonuje wyboru, co należy tylko uszanować i rozwijać. Wśród opisywanych metod nauki czytania znajdują się m.in.: metoda czytania globalnego Glenna Domana, metoda wertykalna upowszechniona za sprawą Jadwigi Włodek-Chronowskiej, metoda symultaniczno-sekwencyjna Jagody Cieszyńskiej oraz metoda nauki pisania Ireny Majchrzak.

Kolejny rozdział zawiera treści związane z technikami relaksacji adresowanymi do uczniów, u których współwystępują zaburzenia zachowania typu ADHD i agresja. Są tu przykłady rozwiązań wychowawczo-terapeutycznych, ćwiczeń relaksujących czy oddziaływań psychoterapeutycznych możliwych do stosowania przez nauczyciela. Zamieszczone przykłady dotyczą różnych rozwiązań terapeutycznych i wychowawczych wykorzystywanych w praktyce pedagogicznej.

Opis metod alternatywnych, wspomagających proces klasycznej terapii pedagogicznej, wypełnia siódmy rozdział. Znajdują się tu: metoda integracji sensorycznej A. Jean Ayres, metoda kinezjologii edukacyjnej Paula Dennisona, program korekty dysleksji Rona Davisa, program stymulacji półkul mózgowych Dirka Bakkera, metoda EEG biofeedback. Każda z opisanych metod ma swoich zwolenników i przeciwników. Zarówno związane z nimi kontrowersje, jak i ich zalety dopełniają treści tego rozdziału. Warto zaznaczyć szersze zastosowanie niektórych metod do pracy z uczniem niepełnosprawnym zgodnie z aktualnym rozumieniem i sposobem realizowania terapii pedagogicznej w obszarze pedagogiki specjalnej.

W rozdziale ósmym prezentowane są formy arteterapii, takie jak: biblioterapia, dramatoterapia, plastykoterapia, muzykoterapia, choreoterapia. Włączenie tych technik terapeutycznych ma pokazać szerokie spektrum oddziaływań holistycznych na dziecko z problemami oraz utrudnieniami rozwojowymi i edukacyjnymi.

Rozdział dziewiąty odwołuje się do terapii pedagogicznej w ocenie nauczycieli praktyków i studentów terapii pedagogicznej. Dyskusja w danym obszarze tematycznym toczy się wokół wybranych zagadnień inspirowanych praktyką, takich jak: warunki organizacji terapii pedagogicznej w szkole, stosowane w praktyce metody terapii, kwalifikacje nauczycieli terapeutów, motywacja do pracy terapeutycznej, problemy nauczycieli terapeutów i ich oczekiwania. W tym rozdziale zamieszczono pytania studentów dotyczące problematyki szeroko rozumianej terapii pedagogicznej, na które odpowiadają autorki pracy, korzystając ze swojej wiedzy i własnych doświadczeń zawodowych.

Wydawać by się mogło, iż obszar terapii został dawno zagospodarowany i wnikliwie zanalizowany – istnieje wiele przewodników, opracowań metodycznych i pomocy. Rzeczywistość edukacyjna pozostaje jednak na marginesie tych zmian, nadal zanurzona jest w działaniach klasycznych, bazujących na treningach, kartach pracy, rutynowych działaniach w relacji terapeuta–dziecko. Współczesny świat atakuje wielością, różnorodnością, tempem oraz dynamiką zmian, co powoduje rodzaj napięcia między działaniem a myśleniem, teorią a praktyką oraz rodzi retoryczne pytania: „jak?”, „w jaki sposób?”, „po co?”, „dlaczego?”.