Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 (Rzym I) należy do najważniejszych przykładów realizacji zasady swobody wyboru prawa w europejskim prawie kolizyjnym. Zawarcie w umowie klauzuli wyboru prawa eliminuje niepewność co do prawa właściwego i tym samym umożliwia standaryzację procedur prawnych.
Głównym celem książki jest przedstawienie granic swobody wyboru prawa dla zobowiązań umownych na gruncie rozporządzenia Rzym I, a także zestawienie i ocena ograniczających ją mechanizmów. Opracowanie w sposób przystępny wyjaśnia korzyści stosowania wyboru prawa dla zobowiązań umownych i przestrzega przed najczęściej popełnianymi błędami w zakresie formułowania klauzuli electio iuris. W publikacji przedstawiono nie tylko szeroki zbiór sytuacji faktycznych będących przedmiotem rozstrzygnięć organów orzeczniczych, lecz także przeanalizowano rozwiązania preferowane przez samych uczestników obrotu, w tym klauzule wyboru prawa.
Autorka, posiadając doświadczenie orzecznicze, proponuje teoretyczne uzasadnienia postulowanych rozwiązań oraz przywołuje liczne przykłady praktyczne dla zilustrowania swoich tez.
Monografia uwzględnia najnowsze orzecznictwo TSUE w odniesieniu do swobody wyboru prawa w umowach konsumenckich oraz indywidualnych umowach o pracę.
Książka jest przeznaczona dla przedstawicieli zawodów prawniczych – adwokatów, radców prawnych i sędziów, jak też dla obsługi prawnej przedsiębiorców zajmujących się handlem transgranicznym. Zainteresuje również pracowników naukowych specjalizujących się w prawie prywatnym międzynarodowym i prawie unijnym.
Wykaz skrótów | str. 13 Wstęp | str. 19 Rozdział I Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym | str. 23 Wybór prawa jako przejaw kolizyjnej autonomii woli | str. 23 Zalety wyboru prawa | str. 27 2.1. Ujęcie doktrynalne | str. 27 2.1.1. Stanowisko tradycyjne | str. 27 2.1.2. Efektywność ekonomiczna | str. 31 2.2. Wybór kolizyjny a motywacja stron w obrocie międzynarodowym | str. 36 2.2.1. Uwagi ogólne | str. 36 2.2.2. Badania empiryczne | str. 36 2.2.3. Wybór prawa w praktyce obrotu gospodarczego 39 2.2.3.1. Dążenie do wyboru prawa rodzimego | str. 39 2.2.3.2. Wybór prawa a pozycja negocjacyjna stron | str. 42 2.2.3.3. Globalna ocena „jakości” danego systemu prawnego | str. 43 2.2.4. Podsumowanie | str. 47 Systematyka wyboru prawa | str. 48 3.1. Rodzaje wyboru prawa | str. 48 3.2. Wybór swobodny | str. 49 3.3. Wybór ograniczony | str. 51 Wybór prawa a wskazanie materialnoprawne | str. 52 Rozdział II Wybór prawa jako zasada w prawie Unii Europejskiej | str. 57 Od konwencji rzymskiej do rozporządzenia Rzym I | str. 57 Wybór prawa w unijnych rozporządzeniach kolizyjnych | str. 67 Wybór prawa a cele Unii Europejskiej | str. 74 3.1. Uwagi ogólne | str. 74 3.2. Wybór prawa w procesie integracji europejskiej | str. 75 3.3. Wybór prawa jako unijny aksjomat? | str. 81 Wykładnia rozporządzenia i zagadnienia kwalifikacyjne | str. 84 4.1. Uwagi ogólne | str. 84 4.2. Wykładnia językowa | str. 85 4.3. Wykładnia systemowa | str. 87 4.4. Wykładnia celowościowo-funkcjonalna | str. 91 4.5. Wykładnia historyczna | str. 94 4.6. Kwalifikacja na gruncie rozporządzenia Rzym I | str. 96 4.6.1. Pojęcie kwalifikacji a specyfika unijnego prawa kolizyjnego | str. 96 4.6.2. Kwalifikacja autonomiczna na gruncie rozporządzenia Rzym I | str. 100 Charakter norm rozporządzenia Rzym I | str. 105 Prawo właściwe do oceny istnienia oraz ważności porozumienia w przedmiocie wyboru prawa | str. 107 6.1. Statut umowy o wybór prawa | str. 107 6.2. Istnienie i ważność umowy o wybór prawa | str. 110 6.2.1. Uwagi ogólne | str. 110 6.2.2. Ważność materialna umowy o wybór prawa (art. 10 ust. 1 rozporządzenia Rzym I) | str. 112 6.2.3. Dojście do skutku umowy o wybór prawa | str. 113 6.2.4. Konflikt formularzy | str. 116 6.2.5. Problem odpowiedniego stosowania art. 10 ust. 2 rozporządzenia Rzym I | str. 119 6.3. Forma wyboru prawa | str. 121 Rozdział III Przedmiot wyboru prawa w rozporządzeniu Rzym I | str. 123 Uwagi ogólne | str. 123 Wybór prawa określonego państwa | str. 124 2.1. Uwagi ogólne | str. 124 2.2. Prawo państwa o niejednolitym systemie prawnym | str. 129 Wybór norm niebędących prawem określonego państwa | str. 136 3.1. Normy niebędące prawem określonego państwa | str. 136 3.2. Stanowisko prawa unijnego | str. 138 3.3. Wybór norm niebędących prawem państwa jako wskazanie materialnoprawne | str. 141 3.4. Zasadność dopuszczenia wyboru norm niebędących prawem pozytywnym | str. 145 3.5. Praktyczna potrzeba dopuszczenia wyboru norm niepochodzących od prawodawcy | str. 149 Możliwość wyboru przez strony unijnegoinstrumentu opcjonalnego | str. 154 Wybór postanowień konwencji wiedeńskiej | str. 158 5.1. Poddanie umowy przepisom konwencji wiedeńskiej jako materialnoprawne wskazanie ........ regulacji prawnej | str. 158 5.2. Zastosowanie konwencji wiedeńskiej w przypadku wyboru prawa określonego państwa | str. 161 Prawo religijne jako prawo właściwe dla umowy | str. 163 Rozdział IV Sposób wyboru prawa właściwego | str. 167 Wybór wyraźny a wybór dorozumiany | str. 167 1.1. Wybór wyraźny | str. 167 1.2. Wybór dorozumiany | str. 168 1.2.1. Sformułowanie art. 3 ust. 1 zdanie drugie ............ rozporządzenia Rzym I | str. 168 1.2.2. Wybór jako wyraz rzeczywistej woli stron | str. 172 1.2.3. Elementy wskazujące na dorozumiany wybór prawa | str. 174 1.2.3.1. Przykładowy katalog okoliczności świadczących o dokonaniu wyboru prawa | str. 174 1.2.3.2. Znaczenie klauzuli jurysdykcyjnej | str. 179 1.2.4. Wybór dorozumiany – problemy praktyczne | str. 182 Wybór uprzedni, następczy i zmiana statutu kontraktowego | str. 185 2.1. Uwagi ogólne | str. 185 2.2. Wybór prawa w toku postępowania sądowego | str. 188 2.3. Skutek temporalny wyboru następczego | str. 192 2.3.1. Domniemanie skutku ex tunc | str. 192 2.3.2. Zmiana statutu a ważność formalna umowy | str. 196 2.3.3. Prawa osób trzecich | str. 197 2.4. Klauzule modyfikujące w czasie właściwość prawa wybranego | str. 200 2.4.1. Wybór warunkowy i klauzule floating choice | str. 200 2.4.2. Klauzule usztywniające (petryfikacja treści statutu kontraktowego) | str. 204 Wybór częściowy i złożony | str. 211 3.1. Dépeçage – pojęcie i geneza | str. 211 3.2. Granice wyboru częściowego i złożonego | str. 213 3.3. Wybór częściowy w praktyce | str. 221 Podsumowanie | str. 224 Rozdział V Ograniczenia wyboru prawa w umowach konsumenckich i pracowniczych | str. 226 Uwagi ogólne | str. 226 Umowy konsumenckie | str. 229 2.1. Pojęcie umów konsumenckich | str. 229 2.2. Zakres podmiotowy regulacji | str. 232 2.2.1. Pojęcie konsumenta | str. 232 2.2.2. Konsument jako osoba fizyczna | str. 233 2.2.3. Nieprofesjonalny cel zawarcia umowy | str. 235 2.2.4. Przedsiębiorca jako kontrahent konsumenta | str. 241 2.3. Zakres przedmiotowy regulacji | str. 242 2.3.1. Uwagi ogólne | str. 242 2.3.2. Przesłanki pozytywne | str. 243 2.3.2.1. Uwagi ogólne | str. 243 2.3.2.2. Nakierowanie działalności | str. 243 2.3.2.3. Umowa zawarta w zakresie działalności przedsiębiorcy | str. 247 2.3.2.4. Podsumowanie | str. 247 2.3.3. Przesłanki negatywne | str. 248 Indywidualne umowy o pracę | str. 250 Mechanizm ochrony słabszej strony umowy w przypadku wyboru prawa | str. 251 4.1. Uwagi ogólne | str. 251 4.2. Zasada kolizyjnego uprzywilejowania strony słabszej a wybór prawa właściwego | str. 252 4.3. Przepisy, których nie można wyłączyć w drodze umowy | str. 254 4.4. Normy imperatywne a minimalny standard ochrony strony słabszej | str. 258 4.5. Porównanie standardów ochrony | str. 262 4.5.1. Uwagi ogólne | str. 262 4.5.2. Proces porównania poziomów ochrony | str. 262 4.5.3. Metody porównania poziomów ochrony | str. 265 4.5.4. Stosowanie prawa korzystniejszego dla strony słabszej | str. 268 Wybór prawa jako klauzula nienegocjowana indywidualnie | str. 271 5.1. Uwagi ogólne | str. 271 5.2. Dopuszczalność zawarcia klauzuli wyboru prawa we wzorcu umownym | str. 272 5.3. Wymóg rzeczywistego konsensu stron | str. 276 5.4. Uznanie klauzuli wyboru prawa za niedozwoloną | str. 278 Efektywność konstrukcji ograniczenia skutku wyboru prawa | str. 283 Rozdział VI Ograniczony wybór prawa – umowy przewozu oraz umowy ubezpieczenia | str. 286 Wprowadzenie | str. 286 Umowy przewozu | str. 287 2.1. Geneza i ratio legis art. 5 ust. 2 zdanie trzecie rozporządzenia Rzym I | str. 287 2.2. Rozróżnienie umów przewozu towarów i osób w kontekście wyboru prawa właściwego | str. 290 2.3. Ograniczony wybór prawa dla umów ........ przewozu osób | str. 297 2.4. Wyłączenie stosowania reguły korekcyjnej | str. 301 Umowy ubezpieczenia | str. 301 3.1. Art. 7 rozporządzenia Rzym I jako próba ujednolicenia reżimu kolizyjnego umów ubezpieczenia | str. 301 3.1.1. Uwagi ogólne | str. 301 3.1.2. Geneza i zakres zastosowania art. 7 rozporządzenia Rzym I | str. 302 3.1.3. Kryteria umiejscowienia ryzyka i jego rozmiaru | str. 306 3.2. Wybór prawa dla umów ubezpieczenia | str. 309 3.2.1. Zakres swobody wyboru prawa dla umowy ............ ubezpieczenia | str. 309 3.2.1.1. Uwagi ogólne | str. 309 3.2.1.2. Wybór prawa dla umów ubezpieczenia dużych ryzyk | str. 310 3.2.1.3. Wybór prawa dla umów ubezpieczenia obejmujących ryzyka masowe zlokalizowane na terytorium Unii | str. 311 3.2.1.4. Wybór prawa dla umów reasekuracji i umów ubezpieczenia obejmujących ryzyka masowe zlokalizowane poza terytorium Unii | str. 312 3.2.2. Ratio legis zróżnicowania zasad wyboru prawa dla umów ubezpieczenia | str. 312 3.3. Ograniczony wybór prawa dla umów ubezpieczenia ryzyk masowych – zagadnienia szczegółowe | str. 318 3.3.1. Zakres stosowania regulacji art. 7 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzenia Rzym I | str. 318 3.3.2. Przedmiot wyboru prawa | str. 321 3.3.2.1. Zamknięty katalog porządków prawnych | str. 321 3.3.2.2. Wybór prawa państwa członkowskiego, ............... w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe w chwili zawarcia umowy | str. 322 3.3.2.3. Wybór prawa państwa, w którym ubezpieczający ma miejsce zwykłego pobytu | str. 325 3.3.2.4. Wybór prawa państwa członkowskiego Unii Europejskiej, którego obywatelem jest ubezpieczający zawierający umowę ubezpieczenia na życie | str. 327 3.3.2.5. Wybór prawa państwa członkowskiego Unii Europejskiej wystąpienia ryzyka ubezpieczeniowego | str. 329 3.3.2.6. Wybór prawa państwa członkowskiego umiejscowienia ryzyka, gdy ubezpieczający prowadzi działalność handlową lub przemysłową lub wykonuje wolny zawód, a umowa ubezpieczenia obejmuje co najmniej dwa ryzyka ubezpieczeniowe związane z tą działalnością i umiejscowione w różnych państwach członkowskich | str. 331 3.3.3. Mechanizm kolizyjny umożliwiający poszerzenie minimalnych granic wyboru prawa | str. 333 Ograniczony wybór prawa jako narzędzie..... ochrony kolizyjnoprawnej | str. 339 4.1. Uwagi ogólne | str. 339 4.2. Przedmiot ograniczonego wyboru prawa a realizacja celu ochronnego | str. 340 4.2.1. Uwagi ogólne | str. 340 4.2.2. Umowy przewozu osób | str. 342 4.2.3. Umowy ubezpieczenia obejmujące ryzyka masowe zlokalizowane na terytorium Unii Europejskiej | str. 345 4.3. Zasadność zastosowania konstrukcji ograniczonego wyboru prawa dla ochrony kolizyjnej ........ strony słabszej | str. 346 Rozdział VII Wybór prawa a regulacje o charakterze imperatywnym | str. 354 Uwagi ogólne | str. 354 Wybór prawa w sytuacjach wewnątrzkrajowych (art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I) | str. 358 2.1. Wybór prawa a element międzynarodowy | str. 358 2.2. Przesłanki stosowania art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I | str. 360 2.2.1. Obiektywny element międzynarodowy | str. 360 2.2.2. Powiązania podmiotowe | str. 364 2.2.3. Powiązania przedmiotowe | str. 367 2.2.4. Moment dokonania oceny | str. 370 2.3. Charakter regulacji zawartej w art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I | str. 371 2.3.1. Uwagi ogólne | str. 371 2.3.2. Artykuł 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I ............ jako ograniczenie wyboru kolizyjnego | str. 371 2.3.3. Znaczenie art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I dla praktyki | str. 377 Wybór prawa w sytuacjach wewnątrzunijnych (art. 3 ust. 4 rozporządzenia Rzym I) | str. 381 3.1. Geneza i cel uregulowania | str. 381 3.2. Przesłanki stosowania art. 3 ust. 4 rozporządzenia Rzym I | str. 384 3.3. Unijne przepisy imperatywne | str. 388 3.3.1. Pojęcie unijnych przepisów imperatywnych | str. 388 3.3.2. Unijne przepisy imperatywne w kształcie przyjętym w siedzibie sądu – wady i zalety | str. 391 3.4. Mechanizm ograniczenia wyboru prawa | str. 394 3.5. Relacja art. 3 ust. 4 rozporządzenia Rzym I z innymi przepisami rozporządzenia | str. 399 3.6. Artykuł 3 ust. 4 rozporządzenia Rzym I a obowiązki implementacyjne państw członkowskich | str. 404 3.7. Relacja z przepisami kolizyjnymi dyrektyw | str. 406 Bibliografia | str. 411