Polaków i Niemców łączy wiele wspomnień, które jednak wpisują się w potrzeby różnych tożsamości obu społeczeństw. Zawarte w tej książce eseje o wspólnych i oddzielnych polsko-niemieckich miejscach pamięci oferują analityczny wgląd w kultury pamięci obu narodów, w to, co je dzieli i łączy.
Polsko-niemieckie sąsiedztwo sprawia, że nie da się w pełni zrozumieć własnej historii, nie znając historii drugiego kraju. Autorzy zebranych tu artykułów wykraczają poza narodowe schematy, badając konteksty społeczne, regionalne, płciowe i wyznaniowe w kulturach pamięci Polski i Niemiec.
Polsko-niemieckie miejsca pamięci to dzieło klasy europejskiej. Bezprecedensowe w piśmiennictwie polskim, wyjątkowe w skali kontynentu. Jest źródłem wiedzy o polsko-niemieckich dziejach i wprowadzeniem do nowego postrzegania historii – od strony kultury pamięci. Jest dokonaniem pionierskim i zarazem wzorcowym, ponieważ autorzy nie tylko proponują nową metodę, ale jednocześnie aplikują ją do konkretnych badań. Równocześnie dzieło to podwaja stawkę, ponieważ do badania miejsc pamięci dodaje ujęcie bilateralne, czyli porównanie stanu polskiej i niemieckiej pamięci. Z tych wszystkich powodów przedsięwzięcie to wyznacza nowy wzorzec pisania o zbiorowościach narodowych – jako wspólnotach, które wytwarzają same siebie poprzez nieustanny ruch pamięci.
prof. dr hab. Przemysław Czapliński
W obliczu ciągłej zmiany perspektyw i związanego z nią poszanowania różnorodnych doświadczeń niniejsza książka wspaniale ukazuje, w jaki sposób może być dzisiaj pisana historia Europy. Wydawcom należą się słowa uznania za wypracowanie zupełnie nowego wymiaru pojęcia „miejsca pamięci” i transnarodowej historii wzajemnych oddziaływań, która nie rozmywa się w tym, co globalne, lecz zmienia bolesną granicę dzielącą dwa państwa w produktywną przestrzeń aktywnego pogranicza.
prof. dr Aleida Assmann
W tomie publikują:
Felix Ackermann, Jochen Böhler, Odile Bour, Gernot Briesewitz, Grzegorz Chomicki, Andreas Degen, Nicole Dołowy-Rybińska, Stefan Dyroff, Elżbieta Dzikowska, Jörg Echternkamp, Jörg Hackmann, Hans Henning Hahn, Sylvia Haida, Mateusz J. Hartwich, Juliane Haubold-Stolle, Kerstin Hinrichsen, Jerzy Holzer, Mariusz Kaczka, Jerzy Kochanowski, Beate Kosmala, Adam Kożuchowski, Wojciech Kunicki, Anna Labentz, Peter Oliver Loew, Camilla Miglio, Witold Molik, Paolo Morawski, Nina Mueller, Werner Nell, Mathieu Olivier, Hubert Orłowski, Gertrud Pickhan, Miloš Řezník, Elisabeth Ritter, Magdalena Saryusz-Wolska, Stephan Scholz, Thomas Serrier, Katrin Steffen, Beate Störtkuhl, Robert Traba, Jakub Tyszkiewicz, Agnieszka Wierzcholska, Stefan Zwicker, Rafał Żytyniec.
Spis treści O czym (nie) opowiadają polsko-niemieckie miejsca pamięci Hans Henning Hahn, Robert Traba / 9 Podziękowania / 45 Polsko-niemieckie miejsca pamięci / 47 Bliskie i dalekie Prusy Wymuszone sąsiedztwo Peter Oliver Loew / 53 Hanza Średniowieczna unia gospodarcza Jörg Hackmann / 81 Warmia i Mazury/Prusy Wschodnie Od przedmurza do Borussii Rafał Żytyniec / 94 Gdańsk Miasto pisze narodowe historie Peter Oliver Loew / 118 Korytarz Przestrzeń jako program polityczny Gernot Briesewitz / 134 Wielkopolska/Ostmark Narodowe gry konkurencji Stefan Dyroff / 150 Galicja Zerwane i odnalezione historie Adam Kożuchowski, Werner Nell / 169 Sztetl Skrzypek w zaułku miasteczka Agnieszka W. Wierzcholska / 187 Śląsk Mit początków – katastrofa końca – utopia przyszłości Wojciech Kunicki / 207 Wrocław Podwójna historia jednego miasta Juliane Haubold-Stolle, Magdalena Saryusz-Wolska / 223 Sasi Niemieckie refugium dla Polski? Miloš Řezník / 244 Zwycięstwa i klęski Bitwa pod Legnicą „Gorze się nam stało” Juliane Haubold-Stolle, Jakub Tyszkiewicz / 259 Bitwa pod Grunwaldem (Nie)udane mity zwycięstwa Mathieu Olivier / 270 Kulturkampf W obronie wartości Witold Molik, Stephan Scholz / 288 I wojna światowa Wielka wojna – mniejsza wojna Jerzy Holzer / 302 Pakt Ribbentrop-Mołotow Czwarty rozbiór Polski? Felix Ackermann / 325 Kampania wrześniowa Błyskawiczne zwycięstwo czy wojna na wyniszczenie? Jochen Böhler / 340 Powstanie w getcie warszawskim Bohaterowie mimo woli Beate Kosmala / 354 Monte Cassino Janusowe oblicza wielkiej bitwy Camilla Miglio, Paolo Morawski / 378 8/9 V 1945 Początek końca Jörg Echternkamp, Anna Labentz, Robert Traba / 390 Ucieczka i wypędzenie Oblicza deprywacji Hubert Orłowski / 416 Wyścig Pokoju Tour de l’Est Sylvia Haida / 441 Krzyżowa Pacta sunt servanda! Mateusz J. Hartwich / 451 Granica na Odrze i Nysie Do odwołania? Kerstin Hinrichsen / 462 Obce i nasze Wanda, co nie chciała Niemca Femme polonaise Andreas Degen, Elżbieta Dzikowska / 483 Habsburgowie Żartobliwy sentyment i chłodna obojętność Grzegorz Chomicki, Mariusz Kaczka / 496 Turcja Ante portas …? Odile Bour / 522 Kaszubi Ani ogień, ani woda Nicole Dołowy-Rybińska / 536 Wit Stwosz Polska kariera norymberskiego artysty Beate Störtkuhl / 551 Mikołaj Kopernik O obrotach narodowych dziełem wielkiego astronoma Elisabeth Ritter / 566 Otto von Bismarck Co pozostało ze zrewidowanego mitu Jerzy W. Borejsza, Hans Henning Hahn / 584 Janusz Korczak Pons inter nationes Nina Mueller, Gertrud Pickhan / 614 Folksdojcz Rasa, los i zdrada Jerzy Kochanowski, Stefan Zwicker / 626 Günter Grass Idąc rakiem z blaszanym bębenkiem i Nagrodą Nobla Thomas Serrier / 646 Ziemie Odzyskane / utracony Heimat Ludzkie dramaty i koniunktury polityczne Robert Traba, Rafał Żytyniec / 660 Żydzi Obrazy zbiorowości wyobrażonej Katrin Steffen / 683 Autorki i autorzy / 718 Źródła ilustracji / 721 Indeks osób / 724 Indeks nazw geograficznych / 753