Farmakologia Mechanizmy leki farmakoterapia oparta na faktach Tom 2

Część IV. FARMAKOLOGIA SCHORZEŃ UKŁADÓW I NARZĄDÓW – Paweł Wołkow, Rafał Olszanecki, Jacek Jawień 389

17. LEKI UKŁADU ODDECHOWEGO – Paweł Wołkow 391
17.1. Leki ułatwiające usuwanie śluzu z dróg oddechowych 391
17.1.1. Leki wykrztuśne 391
17.1.2. Leki mukolityczne 391
17.1.3. Leki mukokinetyczne 392
17.1.4. Mukoregulatory 392
17.2. Leki przeciwkaszlowe 392
17.2.1. Leki działające centralnie 392
17.2.2. Leki działające obwodowo 393
17.3. Leki rozszerzające oskrzela 393
17.3.1. Agoniści receptorów β2-adrenergicznych 393
17.3.2. Antagoniści receptorów muskarynowych 396
17.3.3. Metyloksantyny 396
17.4. Leki o działaniu przeciwzapalnym 399
17.4.1. Inhibitory fosfodiesterazy typu 4. 399
17.4.2. Glikokortykosteroidy 400
17.4.3. Kromony 400
17.4.4. Leki przeciwleukotrienowe 401
17.4.5. Antagoniści receptora leukotrienowego 402
17.4.6. Modulatory cytokin 402
17.4.7. Przeciwciała monoklonalne 404
17.5. Ogólne zasady leczenia astmy oskrzelowej 404
17.6. Leczenie mukowiscydozy 405
17.7. Leczenie samoistnego włóknienia płuc 406

18. LEKI UKŁADU POKARMOWEGO – Rafał Olszanecki 407
18.1. Leki hamujące wymioty i zapobiegające nudnościom 407
18.1.1. Antagoniści receptorów serotoninowych typu 3. (5-HT₃) 407
18.1.2. Neuroleptyki 409
18.1.3. Antagoniści receptorów histaminowych typu 1. (H₁) i muskarynowych typu 1. (M₁) 409
18.1.4. Antagoniści receptorów neurokininowych typu 1. (NK₁) 409
18.1.5. Kannabinoidy 410
18.1.6. Inne leki hamujące wymioty 410
18.2. Leki wywołujące wymioty 410
18.3. Leki stosowane w leczeniu schorzeń przełyku 410
18.3.1. Choroba refluksowa przełyku 410
18.3.2. Zaburzenia motoryki przełyku 411
18.3.3. Krwawienie z żylaków przełyku 411
18.4. Farmakoterapia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy 411
18.4.1. Eradykacja Helicobacter pylori 412
18.4.2. Leki hamujące wydzielanie kwasu solnego 413
18.4.3. Leki osłaniające 416
18.4.4. Środki zobojętniające kwas solny 417
18.5. Leki prokinetyczne 418
18.5.1. Leki cholinomimetyczne 419
18.5.2. Antagoniści receptorów dopaminowych typu 2. (D₂) 419
18.5.3. Agoniści receptorów serotoninowych typu 4. (5-HT₄) 419
18.5.4. Aktywatory kanałów chlorkowych 419
18.5.5. Leki pobudzające jelitową cyklazę guanylową C 420
18.5.6. Leki hamujące wchłanianie sodu w jelitach 420
18.5.7. Obwodowo działający antagoniści receptorów opioidowych μ 420
18.5.8. Inne leki o działaniu prokinetycznym 420
18.6. Leki przeczyszczające 420
18.6.1. Środki masowe 421
18.6.2. Środki osmotyczne 421
18.6.3. Środki zmiękczające (środki poślizgowe lub rozluźniające) 422
18.6.4. Środki drażniące błonę śluzową jelit 422
18.7. Leki używane w zwalczaniu biegunki 422
18.7.1. Leki przeciwbakteryjne 423
18.7.2. Leki adsorpcyjne i osłaniające 423
18.7.3. Leki hamujące czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego 423
18.7.4. Leki spazmolityczne 424
18.7.5. Leki zapierające 424
18.7.6. Inne leki stosowane w leczeniu biegunek 425
18.8. Leki używane w leczeniu zespołu krótkiego jelita 425
18.9. Leki używane w leczeniu wybranych chorób jelita grubego 425
18.9.1. Leki podawane w leczeniu zespołu jelita drażliwego 425
18.9.2. Leki stosowane w terapii chorób zapalnych jelita grubego 426
18.10. Leki używane w leczeniu schorzeń wątroby 431
18.10.1. Leki żółciotwórcze i żółciopędne 431
18.10.2. Leki używane do rozpuszczania kamieni żółciowych 431
18.10.3. Leki używane do leczenia wirusowych zapaleń wątroby 432
18.10.4. Leki używane w leczeniu choroby Wilsona 433
18.10.5. Leki osłaniające hepatocyty 433
18.10.6. Leki używane do leczenia świądu w cholestazie wewnątrzwątrobowej 434
18.11. Wybrane leki używane w schorzeniach trzustki 434

19. LEKI UKŁADU MOCZOWEGO – Paweł Wołkow 436
19.1. Leki moczopędne 436
19.1.1. Diuretyki osmotyczne 438
19.1.2. Inhibitory anhydrazy węglanowej 438
19.1.3. Diuretyki tiazydowe i tiazydopodobne 440
19.1.4. Diuretyki pętlowe 442
19.1.5. Diuretyki oszczędzające potas 443
19.1.6. Peptydy natriuretyczne 444
19.1.7. Antagoniści receptora wazopresynowego 445
19.1.8. Antagoniści receptora adenozynowego 446
19.2. Leki hamujące diurezę 446
19.3. Leczenie łagodnego przerostu gruczołu krokowego 447
19.3.1. Inhibitory 5α-reduktazy steroidowej 447
19.3.2. Antagoniści receptorów α₁-adrenergicznych 447
19.4. Nietrzymanie moczu 448
19.5. Bolesne mikcje 448
19.6. Leki stosowane specyficznie w zapalnych i degeneracyjnych chorobach nerek 448

20. LEKI UŻYWANE W LECZENIU NIEDOKRWISTOŚCI – Jacek Jawień 449
20.1. Rola żelaza, witaminy B₁₂ i kwasu foliowego w hematopoezie 449
20.2. Anemie i ich leczenie 450
20.2.1. Niedokrwistość z niedoboru żelaza 450
20.2.2. Niedokrwistości makrocytowe z niedoboru witaminy B₁₂ i kwasu foliowego 451
20.3. Hemopoetyczne czynniki wzrostowe 451
20.3.1. Erytropoetyna (EPO) 451
20.3.2. Czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów (G-CSF) i czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów i makrofagów (GM-CSF) 452
20.3.3. Interleukina 11 i trombopoetyna 453
20.3.4. Lek służący do pozyskiwania komórek macierzystych przy przeszczepie szpiku 453
20.3.5. Inhibitor śledzionowej kinazy tyrozynowej (SYK) 454

21. FARMAKOLOGIA PŁYTEK KRWI – Jacek Jawień 455
21.1. Podstawy adhezji, aktywacji i agregacji płytek krwi 455
21.1.1. Hemostaza 455
21.1.2. Płytki krwi 455
21.2. Leki hamujące czynność płytek krwi 457
21.2.1. Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) 457
21.2.2. Tienopirydyny – blokery receptora dla ADP 459
21.2.3. Blokery receptora dla ADP niebędące tienopirydynami 460
21.2.4. Antagoniści receptora GP IIb/IIIa 460
21.2.5. Inhibitory fosfodiesterazy 460
21.2.6. Prostacyklina i jej analogi 460
21.2.7. Inhibitor receptora trombinowego PAR-1 461

22. LEKI WPŁYWAJĄCE NA KRZEPLIWOŚĆ KRWI – Jacek Jawień 462
22.1. Współczesny model krzepnięcia 462
22.1.1. Fibrynoliza 462
22.1.2. Badania układu krzepnięcia 462
22.2. Leki hamujące krzepliwość krwi 463
22.2.1. Antagoniści witaminy K 463
22.2.2. Heparyna niefrakcjonowana 466
22.2.3. Heparyny drobnocząsteczkowe 467
22.2.4. Inhibitory czynnika Xa 469
22.2.5. Bezpośrednie inhibitory trombiny 470
22.2.6. Przeciwwskazania do stosowania leków przeciwzakrzepowych 470
22.3. Leczenie hemofilii 471
22.4. Leczenie przeciwzakrzepowe u chorych z migotaniem przedsionków 471
22.5. Leki fibrynolityczne 472
22.5.1. Trzy generacje leków fibrynolitycznych 472
22.5.2. Zastosowanie leków fibrynolitycznych 472
22.5.3. Przeciwwskazania do leczenia fibrynolitycznego 472
22.5.4. Działania niepożądane 473
22.6. Leki hamujące fibrynolizę 473
22.7. Podstawowe preparaty krwiozastępcze 473
22.7.1. Preparaty krystaloidalne 473
22.7.2. Preparaty koloidalne 473

23. LECZENIE KRWIĄ – Jacek Jawień 475
23.1. Budowa i rola krwi w organizmie człowieka 475
23.1.1. Osocze krwi 475
23.1.2. Elementy upostaciowane krwi 475
23.2. Podstawy prawne przetaczania krwi 476
23.3. Badania serologiczne krwi 477
23.3.1. Antygeny i przeciwciała 477
23.3.2. Układy grupowe krwinek czerwonych 477
23.4. Wskazania do przetaczania krwi i preparatów z niej otrzymywanych 478
23.4.1. Wskazania do przetaczania krwi lub koncentratu krwinek czerwonych 478
23.4.2. Wskazania do przetaczania osocza świeżo mrożonego 478
23.4.3. Wskazania do przetaczania koncentratów krwinek płytkowych 478
23.4.4. Wskazania do przetaczania koncentratów granulocytarnych 479
23.5. Preparaty otrzymywane z krwi 479
23.5.1. Koncentrat krwinek czerwonych 479
23.5.2. Ubogoleukocytarny koncentrat krwinek czerwonych 480
23.5.3. Przemywany koncentrat krwinek czerwonych 480
23.5.4. Ubogoleukocytarny koncentrat krwinek płytkowych 480
23.5.5. Przemywany koncentrat krwinek płytkowych 480
23.5.6. Rekonstytuowany koncentrat krwinek płytkowych 480
23.5.7. Koncentraty granulocytarne 480
23.5.8. Albuminy 481
23.5.9. Immunoglobuliny 481
23.5.10. Koncentrat czynnika VIII (antyhemofilowego) 481
23.5.11. Koncentrat czynnika IX 481
23.5.12. Krioprecypitat 481
23.5.13. Osocze świeżo mrożone 481
23.6. Zasady przetaczania krwi 481
23.7. Powikłania poprzetoczeniowe 482
23.7.1. Wczesne powikłania poprzetoczeniowe 483
23.7.2. Późne powikłania poprzetoczeniowe 486
23.8. Preparatyka krwi i jej przechowywanie 487
23.8.1. Transport krwi i jej przechowywanie 488
23.8.2. Preparatyka krwi 488
23.8.3. Napromienianie składników krwi 489
23.8.4. Badania wirusologiczne i bakteriologiczne pobranej krwi 489

24. LEKI UKŁADU KRĄŻENIA – Jacek Jawień 491
24.1. Leki używane w niewydolności serca 491
24.1.1. Przewlekła niewydolność serca 491
24.1.2. Ostra niewydolność lewokomorowa serca 491
24.1.3. Leczenie przewlekłej niewydolności serca 492
24.1.4. Leczenie ostrej lewokomorowej niewydolności serca – obrzęku płuc 497
24.1.5. Farmakologia w reanimacji 497
24.2. Blokery kanałów wapniowych 498
24.3. Leczenie przewlekłe nadciśnienia tętniczego 500
24.3.1. Klasyfikacja nadciśnienia tętniczego 501
24.3.2. Objawy 501
24.3.3. Powikłania 501
24.3.4. Stosowane leki 502
24.3.5. Leczenie przewlekłego nadciśnienia tętniczego 504
24.3.6. Uwagi kliniczne dotyczące leczenia nadciśnienia tętniczego 504
24.3.7. Leczenie nadciśnienia tętniczego w okresie ciąży 505
24.4. Leki stosowane w leczeniu nagłych wzrostów ciśnienia (przełom nadciśnieniowy) 505
24.4.1. Leki stosowane pozajelitowo 505
24.4.2. Leki stosowane podjęzykowo 506
24.5. Leczenie nadciśnienia płucnego 506
24.6. Miażdżyca tętnic 506
24.7. Leki zmniejszające stężenie lipidów w surowicy 507
24.7.1. Statyny 507
24.7.2. Żywice wiążące kwasy żółciowe 509
24.7.3. Fibraty 509
24.7.4. Ezetymib 509
24.7.5. Inhibitory konwertazy proproteinowej subtylizyny/keksyny 9 510
24.7.6. Przeciwciało przeciwko ANGPTL3 510
24.7.7. Inhibitory liazy cytrynianowej zależnej od ATP 510
24.7.8. Inhibitory mikrosomalnego białka transportującego triglicerydy w hepatocycie 510
24.7.9. Kwasy tłuszczowe omega-3 (ω-3) 511
24.7.10. Kwas nikotynowy i jego pochodne 511
24.7.11. Leki hamujące syntezę apolipoproteiny B 511
24.8. Leki stosowane w dławicy piersiowej stabilnej 511
24.8.1. Azotany (nitraty) 513
24.8.2. Leki otwierające kanały potasowe 514
24.8.3. Leki o działaniu metabolicznym 514
24.9. Leczenie ostrego zespołu wieńcowego 515
24.9.1. Objawy kliniczne 515
24.9.2. Leczenie zawału serca z uniesieniem odcinka ST w EKG 515
24.10. Leki antyarytmiczne 517
24.10.1. Zaburzenia rytmu serca 518
24.10.2. Klasyfikacja Vaughana Williamsa leków antyarytmicznych 519
24.10.3. Pozostałe leki antyarytmiczne 523
24.10.4. Antyarytmiczne leczenie migotania przedsionków 523

Część V. LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE – Rafał Olszanecki 527

25. FARMAKOBIOLOGIA NOWOTWORÓW 528
25.1. Zmiany na poziomie komórek 528
25.2. Wytworzenie się guza, naciekanie i przerzutowanie 531
25.3. Ogólne mechanizmy działania i podział leków przeciwnowotworowych 533

26. LEKI CYTOTOKSYCZNE 536
26.1. Wprowadzenie – mechanizmy działania, działania niepożądane, oporność na leki 536
26.2. Leki alkilujące 539
26.3. Antymetabolity 540
26.4. Antybiotyki przeciwnowotworowe 545
26.5. Pochodne epipodofilotoksyny 547
26.6. Pochodne alkaloidów barwinka różyczkowego 547
26.7. Taksany (taksoidy) 548
26.8. Pochodne kamptotecyny 548
26.9. Inne leki cytotoksyczne 548

27. LEKI HORMONALNE 550

28. LEKI BIOLOGICZNE 553

29. SZCZEPIONKI PRZECIWNOWOTWOROWE I TERAPIE GENOWE 567

30. INNE LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE 570

31. OGÓLNE ZASADY LECZENIA PRZECIWNOWOTWOROWEGO 573

32. CHEMOPREWENCJA 578

Część VI. ELEMENTY FARMAKOLOGII KLINICZNEJ – Rafał Olszanecki, Paweł Wołkow, Jacek Jawień 579

33. POWSTAWANIE LEKU – Rafał Olszanecki 581

34. ROLA BIOLOGII MOLEKULARNEJ W POWSTAWANIU NOWYCH LEKÓW, TERAPIE GENOWE – Paweł Wołkow 587
34.1. Jak pozyskać do eksperymentów wybrany cel molekularny, z którym mają wejść w interakcję badane substancje? O klonowaniu genów i ekspresji in vitro 588
34.2. Jak zmodyfikować gen, kodujący białko przydatne w leczeniu, aby zmienić jego właściwości? O mutagenezie ukierunkowanej 589
34.3. Jak poznać strukturę badanych celów molekularnych, aby wybrać substancje najlepiej dopasowane do ich miejsc aktywnych, minimalizując liczbę kosztownych eksperymentów do przeprowadzenia w laboratorium? O biologii strukturalnej i modelowaniu molekularnym 590
34.4. Jak wykorzystać wiedzę o naturalnych mechanizmach adaptacyjnych, aby naśladować je lub wzmocnić? O stosowaniu tzw. leków biologicznych 591
34.5. Jak skorygować błędy powstałe w materiale genetycznym? O terapii genowej (np. przy użyciu całych genów) 591
34.6. Jak naprawić punktowe błędy w materiale genetycznym? O edytowaniu genów 593
34.7. Czy można zachęcić limfocyty pacjenta do bardziej efektywnego rozpoznawania zmienionych antygenów na komórkach nowotworowych i do niszczenia tych komórek? O terapii zindywidualizowanej przy użyciu zmodyfikowanych limfocytów (CAR-T) 594
34.8. Czy można odzyskać utraconą funkcjonalność tkanek lub narządów? O regeneracji tkanek przy użyciu komórek wielopotencjalnych 595
34.9. Jak zaprząc metody wysokoprzepustowe do zrozumienia procesów patofizjologicznych zachodzących w heterogennych tkankach? O genomice pojedynczych komórek, genomice przestrzennej i sieciach współzależności 596

35. FARMAKOKINETYKA – Jacek Jawień 597
35.1. Absorpcja – wchłanianie leku (przejście z miejsca podania do osocza) 597
35.1.1. Postać leku 597
35.1.2. Rozpuszczalność leku 597
35.1.3. Droga podania leku 597
35.2. Dystrybucja 598
35.2.1. Wiązanie z białkami 598
35.2.2. Objętość dystrybucji 598
35.2.3. Transport leku w organizmie 599
35.3. Biotransformacja (metabolizm) 600
35.3.1. Biotransformacja w wątrobie 600
35.3.2. Efekt pierwszego przejścia 601
35.3.3. Proleki 601
35.4. Wydalanie 601
35.4.1. Rzędowość procesów kinetycznych 601
35.4.2. Drogi wydalania leku 602
35.5. Parametry i modele farmakokinetyczne 602
35.5.1. Zmiany stężenia leku w czasie 602
35.5.2. Stężenie w stanie stacjonarnym (steady state) 603

36. ZMIENNOŚĆ ODPOWIEDZI NA LEK I INDYWIDUALIZACJA TERAPII – Rafał Olszanecki 604
36.1. Płeć 606
36.1.1. Leki układu krążenia 608
36.1.2. Leki ośrodkowego układu nerwowego 608
36.1.3. Leki układu pokarmowego 608
36.1.4. Leczenie AIDS 608
36.2. Wiek 608
36.3. Rasa 608
36.4. Styl życia 609
36.5. Zmienność genetyczna 611
36.6. Różnice w budowie organizmu 611
36.7. Obecność chorób 611
36.7.1. Choroby nerek 611
36.7.2. Choroby wątroby 615
36.7.3. Inne schorzenia 616
36.8. Równoczesne stosowanie innych leków 616

37. FARMAKOGENETYKA I FARMAKOGENOMIKA – Paweł Wołkow 617
37.1. Poszukiwanie czynników genetycznych modyfikujących działanie leków 617
37.2. Farmakogenomika leków stosowanych w chorobach sercowo-naczyniowych 618
37.2.1. Doustne antykoagulanty 619
37.2.2. Leki przeciwpłytkowe 619
37.2.3. Statyny 620
37.2.4. Beta-blokery 620
37.2.5. Nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca i kardiotoksyczność w przebiegu chemioterapii przeciwnowotworowej 620

38. ODMIENNOŚCI STOSOWANIA LEKÓW U OSÓB STARSZYCH – Rafał Olszanecki 622
38.1. Zmiany w farmakokinetyce leków 622
38.1.1. Wchłanianie 622
38.1.2. Dystrybucja 623
38.1.3. Metabolizm 623
38.1.4. Eliminacja 623
38.2. Zmiany w farmakodynamice leków 624
38.3. Leki ośrodkowego układu nerwowego 625
38.3.1. Leki uspokajające i nasenne 625
38.3.2. Opioidy 626
38.3.3. Leki przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne 626
38.4. Leki układu sercowo-naczyniowego 626
38.5. Leki układu pokarmowego 626
38.6. Leki układu moczowego 627
38.7. Leki przeciwdrobnoustrojowe 627
38.8. Leki przeciwzapalne 627
38.9. Aspekty praktyczne stosowania leków u starszych pacjentów 627

39. ODMIENNOŚCI STOSOWANIA LEKÓW U DZIECI – Rafał Olszanecki 628
39.1. Zmiany w farmakokinetyce leków 628
39.1.1. Wchłanianie 628
39.1.2. Dystrybucja 629
39.1.3. Metabolizm 629
39.1.4. Eliminacja 629
39.1.5. Wpływ innych czynników 630
39.2. Zmiany w farmakodynamice leków 630
39.3. Drogi podawania leków i dawkowanie 631

40. STOSOWANIE LEKÓW W OKRESIE CIĄŻY I KARMIENIA – Rafał Olszanecki 633
40.1. Zmiany w farmakokinetyce leków w czasie ciąży 633
40.1.1. Wchłanianie 633
40.1.2. Dystrybucja 633
40.1.3. Metabolizm i wydalanie 633
40.2. Przechodzenie leków przez łożysko 633
40.3. Stosowanie leków w czasie ciąży i w okresie okołoporodowym 634
40.4. Stosowanie leków w okresie karmienia piersią 638

41. DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE LEKÓW – Paweł Wołkow 642

42. INTERAKCJE LEKÓW – Rafał Olszanecki 646
42.1. Interakcje farmaceutyczne 646
42.2. Interakcje farmakodynamiczne 647
42.3. Interakcje farmakokinetyczne 648
42.3.1. Interakcje zachodzące na etapie wchłaniania leku 648
42.3.2. Interakcje zachodzące na etapie dystrybucji leku 648
42.3.3. Interakcje zachodzące na etapie metabolizmu leku 649
42.3.4. Interakcje zachodzące na etapie eliminacji leku 651
42.4. Skrót najistotniejszych klinicznie interakcji leków 651
42.4.1. Doustne leki przeciwkrzepliwe 651
42.4.2. Doustne leki hipoglikemizujące 652
42.4.3. Fenytoina 652
42.4.4. Teofilina 652
42.4.5. Leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, preparaty uspokajające i znieczulające 652
42.4.6. Leki układu krążenia 652
42.4.7. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 652
42.4.8. Leki przeciwdrobnoustrojowe 653
42.4.9. Leki przeciwnowotworowe 653
42.4.10. Suplementy diety i preparaty ziołowe 653

43. TERAPIA MONITOROWANA STĘŻENIEM LEKU W ORGANIZMIE – Paweł Wołkow 654

Część VII. ELEMENTY TOKSYKOLOGII – Rafał Olszanecki 658

44. MECHANIZMY DZIAŁANIA TRUCIZN NA ORGANIZM 660

45. ZARYS POSTĘPOWANIA W ZATRUCIACH 667
45.1. Zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych oraz leczenie objawowe (znoszące objawy zatrucia) 667
45.2. Przerwanie narażenia na substancję oraz czynności mające na celu usunięcie trucizny z dróg wchłaniania (pierwotne usunięcie trucizny) 668
45.3. Zastosowanie swoistych i nieswoistych odtrutek 669
45.4. Przyspieszanie i ułatwianie wydalania trucizny z organizmu (wtórne usunięcie trucizny) 671

Część VIII. ZAGADNIENIA SZCZEGÓŁOWE – Paweł Wołkow, Rafał Olszanecki 673

46. LEKI STOSOWANE W DERMATOLOGII – Paweł Wołkow 675
46.1. Środki stosowane w chorobach zakaźnych skóry 676
46.2. Leki o działaniu przeciwzapalnym i immunomodulującym 676
46.2.1. Działające miejscowo glikokortykosteroidy 676
46.2.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 677
46.2.3. Leki immunomodulujące 677
46.2.4. Inhibitory szlaków sygnalizacyjnych 677
46.2.5. Choroba atopowa skóry 678
46.3. Środki przeciwświądowe 678
46.4. Środki keratolityczne 679
46.5. Leczenie trądziku pospolitego 679
46.6. Leki stosowane w łuszczycy 680
46.7. Leczenie oparzeń i ran 682
46.8. Inne choroby skóry o prawdopodobnym podłożu autoimmunologicznym: łysienie plackowate i bielactwo nabyte 683
46.9. Ochrona skóry przed fototoksycznością indukowaną lekami 683

47. LEKI OKULISTYCZNE – Paweł Wołkow 684
47.1. Leczenie zakażeń w okulistyce 684
47.1.1. Leczenie zakażeń bakteryjnych 684
47.1.2. Leczenie zakażeń grzybiczych 684
47.1.3. Leczenie zakażeń wirusowych 685
47.2. Leczenie stanów zapalnych niezwiązanych z zakażeniem 685
47.2.1. Glikokortykosteroidy 685
47.2.2. Lodoksamid 685
47.2.3. Leki immunosupresyjne 685
47.2.4. Inhibitory molekuł adhezyjnych 685
47.2.5. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 685
47.2.6. Przeciwciała o działaniu immunosupresyjnym, skierowane przeciw cytokinom lub molekułom powierzchniowym limfocytów 685
47.3. Leki rozszerzające źrenicę (mydriatica) 686
47.4. Leki stosowane w zwyrodnieniu plamki związanym z wiekiem 686
47.5. Leki stosowane w leczeniu jaskry 687
47.5.1. Sympatykomimetyki 687
47.5.2. Blokery receptorów β-adrenergicznych 688
47.5.3. Inhibitory anhydrazy węglanowej 688
47.5.4. Analogi prostaglandyn 688
47.5.5. Agoniści receptora typu 2 dla prostaglandyny E₂ 688
47.5.6. Leki zwężające źrenicę 688
47.5.7. Inhibitory kinaz 688
47.6. Leki podawane do i w okolice ciała szklistego 689
47.7. Terapie w dziedzicznych chorobach siatkówki i nerwu wzrokowego 689
47.7.1. Terapia genowa w uszkodzeniu genu RPE65 689
47.7.2. Terapia w dziedzicznej neuropatii nerwu wzrokowego Lebera (Leber’s hereditary optic neuropathy, LHON) 689
47.8. Terapia z użyciem komórek macierzystych 690
47.9. Leki regenerujące rogówkę 690

48. FARMAKOTERAPIA W POŁOŻNICTWIE – Rafał Olszanecki 691
48.1. Leki kurczące macicę 691
48.1.1. Prostaglandyny 691
48.1.2. Oksytocyna 692
48.1.3. Alkaloidy sporyszu 692
48.2. Leki hamujące skurcze macicy 692
48.2.1. Hormony 693
48.2.2. Leki β-adrenomimetyczne 693
48.2.3. Antagoniści receptorów dla oksytocyny 693
48.2.4. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 693
48.2.5. Antagoniści kanałów wapniowych 693
48.2.6. Siarczan magnezu (MgSO₄) 694
48.2.7. Donory tlenku azotu 694
48.3. Leki stosowane w krwotokach z macicy 694
48.4. Leki stosowane w leczeniu stanu rzedrzucawkowego i rzucawki 694
48.5. Leki stosowane do znieczulenia w czasie porodu 695
48.6. Farmakoterapia wybranych schorzeń w czasie ciąży 695
48.6.1. Częste, typowe dolegliwości 695
48.6.2. Infekcje 696
48.6.3. Choroby przewlekłe 697
48.6.4. Częste problemy po porodzie 698

49. WITAMINY, BIOPIERWIASTKI I INNE SUPLEMENTY DIETY – Rafał Olszanecki 699
49.1. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 699
49.1.1. Witamina A 699
49.1.2. Witamina D 700
49.1.3. Witamina E 702
49.1.4. Witamina F 702
49.1.5. Witaminy K 703
49.2. Witaminy rozpuszczalne w wodzie 705
49.2.1. Witamina B₁ 705
49.2.2. Witamina B₂ 705
49.2.3. Witamina B₅ 706
49.2.4. Witamina B₆ 706
49.2.5. Witamina B₁₂ 707
49.2.6. Witamina C 707
49.2.7. Witamina H 708
49.2.8. Witamina P 708
49.2.9. Witamina PP 709
49.2.10. Kwas foliowy 710
49.3. Ubichinon 710
49.4. Wybrane biopierwiastki i inne suplementy diety 711

50. WYBRANE INFORMACJE O PREPARATACH ZIOŁOWYCH I INNYCH ZWIĄZKACH POCHODZENIA NATURALNEGO – Rafał Olszanecki 714
50.1. Fitofarmaceutyki 714
50.2. Adaptogeny 717
50.3. Senoterapeutyki 719
50.4. „Środki zastępcze” i „dopalacze” 720
50.5. Substancje stosowane w zjawisku „chemseksu” 721

51. PREPARATY DOSTĘPNE BEZ RECEPTY – KORZYŚCI I ZAGROŻENIA – Rafał Olszanecki 723

52. LEKI „SIEROCE” – STOSOWANE W LECZENIU CHORÓB RZADKICH – Rafał Olszanecki 725

53. LIFESTYLE DRUGS ORAZ FARMAKOLOGICZNE ASPEKTY DOPINGU W SPORCIE – Rafał Olszanecki 730
53.1. Lifestyle drugs 730
53.2. Farmakologiczne aspekty dopingu w sporcie 731

Najważniejsze podręczniki, monografie, bazy danych 736

Skorowidz 737