W książce zestawiono dwa momenty przełomu ustrojowego, co pozwoliło na rozpatrzenie polskiej historii
XX wieku w perspektywie nie tylko gwałtownych przekształceń, lecz także długiego trwania społecznych, politycznych i kulturowych narracji, które znalazły swoje odzwierciedlenie zarówno w wybranych polskich produkcjach filmowych, jak i organizacji przemysłu filmowego czy oczekiwaniach widowni wobec kina polskiego. Autorzy zastanawiają się nad tym, z jakimi narracjami zmierzyć się musieli polscy twórcy filmowi, jakie ich elementy przedostały się do tych polskich filmów, które dowodzą dziś polityczno-społecznych wstrząsów i ciągłości, składających się na skomplikowaną genealogię III Rzeczpospolitej. Teksty autorek i autorów podejmujących to zagadnienie w kinie niemieckim, rosyjskim i czechosłowackim pozwalają zobaczyć oba przełomy w polskim kinie w kontekście transnarodowym.
******
Rack Focuses. The Cinema in the Face of
Political Transformations of 1945 and 1989
The book summarizes two moments of political breakthrough, which allows to look at Polish history in the
20th century not only from the perspective of violent transformations, but also long-lasting social, political and cultural narratives, reflected in Polish film productions, the organization of the film industry and the expectations the film audiences held of
Polish cinema. The authors reflect on the narratives Polish filmmakers had to face, what elements of these narratives are present in Polish films which today prove both socio-political shocks and continuity and which form the complicated genealogy of the Third Polish Republic. The texts addressing this issue in German, Russian and Czechoslovakian cinema allow for seeing both transformations in Polish cinema in the transnational context.
Wstęp 7 Piotr Śmiałowski, Budowanie nowej władzy w scenariuszach i prozie Aleksandra Ścibora-Rylskiego 13 Jędrzej Kościński, Przełom łagodny. Twórczość Stanisława Urbanowicza 41 Tomáš Hučko, Nacjonalizacja kinematografi i czechosłowackiej w poglądach i działaniach filmowców Otakara Vávry i Elmara Klosa 65 Jerzy Stachowicz, Cyfrowa maszyna zmian i Pan Kleks. Obrazy komputerów na polskim ekranie w dobie transformacji 101 Grzegorz Fortuna jr, Zmiana nośnika. Sytuacja polskich kin i dystrybucji filmowej w okresie transformacji 121 Emil Sowiński, Młodzi i film? Instytucjonalne uwarunkowania debiutów okresu transformacji 135 Piotr Pławuszewski, Król i śmieci. O filmie dokumentalnym Autoportret (1993) Marcela Łozińskiego 161 Paulina Gorlewska, Kolegą moim bądź. Od „czarnuchy” do melodramatu, czyli ekscesy transformacji we wczesnych filmach Władysława Pasikowskiego 179 Denis Viren, Spojrzenie na komunistyczną przeszłość w rosyjskim kinie lat 90. 199 Marta Brzezińska-Pająk, Autem z papieru w nowe czasy. Symbolika trabanta w kontekście przełomu 1989 roku w filmie niemieckim (na wybranych przykładach) 213 Michał Piepiórka, Dorosłe dzieci mają żal. Obrazy lat 90. w polskim kinie najnowszym (2014–2021) 231 Biogramy i abstrakty 259 Indeks nazwisk 267