Szlojme od reb Chaima
Szlojme od reb Chaima to
powieść autobiograficzna Szolema Abramowicza, znanego czytelnikom pod pseudonimem Mendele Mojcher-Sforim. Wspomnienia jednego z najważniejszych współczesnych pisarzy żydowskich koncentrują się na okresie dorastania chłopca z dobrego domu w gminach litewskiej prowincji. Jest to portret małomiasteczkowej społeczności połowy XIX w., odmalowany z charakterystyczną dla Mendelego dbałością o szczegóły etnograficzne. Jednakże w odróżnieniu od wcześniejszych powieści tego autora, znanych z ciętej satyry towarzyszącej krytyce stosunków społecznych, obraz wyłaniający się z autobiografii przepełnia nostalgia. Czytelnik otrzymuje do rąk świadectwo niegdysiejszego świata, ukazujące jego głęboką różnorodność, dni radosne i dni dotknięte grozą życiowych dramatów, postawy ludzi zamożnych i ubogich, codzienność kobiet i mężczyzn. Tytułowy Szlojmele zderza się z normami narzucanymi przez społeczność i początkowo bardzo dobrze odnajduje się w stworzonych przez nie formach (jako uczeń czy student szkoły talmudycznej). Z biegiem czasu ulega jednak pokusom odkrywania tego, co wykracza poza granice tradycji.
Powieść autobiograficzna Abramowicza, Szlojme od reb Chaima, pisana w latach 1899–1912, jest obecnie uważana za główne źródło informacji na temat jego dzieciństwa i rodziny (autentyczność przedstawionych tam wydarzeń potwierdzili uznani badacze literatury żydowskiej: Max Weinreich, Szmuel Niger, David Aberbach, Jan Schwartz).
W serii ukazały się:
Ludwig Kalisch, Obrazki z moich lat chłopięcych
Jecheskiel Kotik, Moje wspomnienia, TOM I
Najstarsze pamiętniki Żydów krakowskich: Meir ben Jechiel Kadosz z Brodu, Zwój pana Meira, Jom Tow Lipmann Heller, Zwój nienawiści
Jecheskiel Kotik, Moje wspomnienia, TOM II
Estera Rachela Kamińska, Boso przez ciernie i kwiaty. Memuary „matki teatru żydowskiego”
Mordechaj Aron Gincburg, Awiezer. Wyznania maskila
Beniamin R., „Płonęli gniewem”. Autobiografia młodego Żyda
Rachela Fajgenberg, Dziewczęce lata. Młodość w poleskim sztetlu
Kadia Mołodowska, Spadek po pradziadku. Opowieść
Natan Sternharz, Dni Natana
Josef R. Ehrlich, Droga mojego życia. Wspomnienia byłego chasyda
Wstęp VII
Tło historyczne VIII
O autorze X
Charakterystyka wspomnień XVI
Charakterystyka recepcji XXII
Wartość wspomnień dla badań XXVII
Podsumowanie XXXII
Nota edytorska XXXIV
Bibliografia XXXVI
Szlojme od reb Chaima. Obraz życia żydowskiego na Litwie 1
Powiada Mendele 3
Część pierwsza 23
Rozdział I 23
Rozdział II 28
Rozdział III 32
Rozdział IV 37
Rozdział V 42
Rozdział VI 48
Rozdział VII 53
Rozdział VIII 56
Rozdział IX 62
Rozdział X 68
Rozdział XI 73
Rozdział XII 78
Rozdział XIII 83
Rozdział XIV 87
Rozdział XV 91
Rozdział XVI 95
Rozdział XVII 98
Część druga 103
Rozdział I 103
Rozdział II 108
Rozdział III 112
Rozdział IV 116
Rozdział V 121
Rozdział VI 126
Rozdział VII 128
Rozdział VIII 130
Rozdział IX 132
Rozdział X 135
Rozdział XI 137
Rozdział XII 142
Rozdział XIII 145
Rozdział XIV 148
Summary 153
Spis ilustracji 155
Indeks 156
Seria Żydzi. Polska. Autobiografia
W serii publikowane są wspomnienia żydowskie z ziem polskich, powstałe od początku XVII do połowy XX w. Planowane jest wydanie 27 tomów, w większości tłumaczeń z języków: hebrajskiego, jidysz, niemieckiego i rosyjskiego, edycja uwzględnia też teksty powstałe w języku polskim.
Seria prezentuje fascynujące ludzkie historie, opowiedziane personalnie, pełne przygód, emocji, wydarzeń historycznych oraz prozy codziennego życia. Są one osadzone w kulturze żydowskiej, ale bezpośrednio związane z historią Polski. Autorzy prezentują różne warstwy społeczne, są wśród nich osoby o rozmaitym wykształceniu i stopniu religijności, mieszkańcy wielkich miast i miasteczek, postaci znane i takie, które nie wyróżniały się czymś szczególnym, ale ich wspomnienia dostarczają wielu ciekawych szczegółów z zakresu obyczajowości i historii życia codziennego, a niekiedy bezcennych informacji o wielkich wydarzeniach historycznych, w których przyszło im uczestniczyć. Zespół osób pracujących nad edycją serii liczy ponad 30 osób. Są w nim tłumacze, redaktorzy i badacze (historycy, literaturoznawcy, socjologowie, religioznawcy, językoznawcy).
Seria ukazuje się w ramach projektu „Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich” realizowanego pod kierunkiem Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego, we współpracy z Muzeum Historii Żydów POLIN. Projekt finansowany jest przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.