Socjologiczne i psychologiczne uwarunkowania dwujęzyczności staroobrzędowców regionu suwalsko augustowskiego
W pracy omówiony został wpływ czynników pozajęzykowych na dwujęzyczność staroobrzędowców zamieszkujących w regionie suwalsko-augustowskim. Uwzględnione zostały dwie perspektywy: makrosocjolingwistyczna - ukazująca zjawiska na poziomie grupowym oraz mikrosocjolingwistyczna - na poziomie indywidualnym. Analiza została oparta na materiale empirycznym w postaci nagrań i danych socjolingwistycznych zgromadzonych podczas serii ekspedycji w latach 1999-2009, dzięki czemu możliwe było uchwycenie zmian dokonujących się w bilingwizmie badanej społeczności.
Od autora / 11
Zasady transkrypcji oraz grafii tekstu / 15
Wykaz skrótów / 17
Rozdział I
Zarys historii i obecnej sytuacji społecznej staroobrzędowców w Polsce / 19
Najważniejsze fakty w historii ruchu staro obrzędowego / 19
Geneza / 19
Staroobrzędowcy w Rosji / 20
Staroobrzędowcy na ziemiach polskich / 21
Obecna sytuacja staroobrzędowców w Polsce / 24
Rozmieszczenie i liczebność polskich staroobrzędowców / 24
Region suwalsko-augustowski / 26
Staroobrzędowcy jako mniejszość wyznaniowa, etniczna, kulturowai językowa / 27
Wyspa gwarowa / 28
Rozdział II
Podstawy teoretyczne badań socjologicznych i psychologicznych uwarunkowań dwujęzyczności, zastosowane metody badawcze oraz dobór informatorów / 31
Najważniejsze założenia badań nad dwujęzycznością / 31
Wykorzystanie socjologii i psychologii w dotychczasowych badaniach dwujęzyczności / 33
Dotychczasowe badania staroobrzędowców / 35
Historia i kultura staroobrzędowców / 36
Język staroobrzędowców / 37
Potrzeba nowej perspektywy w badaniach języka polskich staroobrzędowców / 39
Założenia metodologiczne / 43
Ogólne założenia i podstawowe pojęcia strukturalizmu Uriela Weinreicha / 43
Czynniki kształtujące zjawisko interferencji / 44
Dwujęzyczność na poziomie jednostki i grupy / 45
Język jednostki / 45
Język grupy / 45
Strukturalistyczna lingwityska kontaktu Uriela Weinreicha – najważniejsze założenia / 47
Język w ujęciu socjologicznym i psychologicznym / 48
Pojęcia idiolektu i socjolektu / 49
Potrzeba perspektywy mikro- i makrosocjolingwistycznej / 51
Zastosowanie koncepcji kodu rozwiniętego i ograniczonego w lingwistyce kontaktu / 53
Pojęcie tożsamości kulturowej. Kanon kulturowy a język / 55
Pojęcia tożsamości osobowej oraz roli społecznej i ich znaczenie dla języka / 57
Podstawowe założenia i hipotezy badawcze / 58
Wybór metod badawczych oraz grupy objętej badaniem / 60
Różnorodność gromadzonego materiału / 60
Informatorzy / 61
Trudności z dotarciem do informatorów / 62
Dobór próby / 63
Sposób prowadzenia badań. Metody i techniki badawcze / 68
Perspektywa longitudinalna / 68
Techniki nagrań / 69
Obserwacja uczestnicząca / 70
Wykorzystanie dotychczasowych badań / 71
Charakterystyka informatorów / 72
Rozdział III
Dwujęzyczność staroobrzędowców w perspektywie makrosocjolingwistycznej / 76
Prymarność kodu językowego / 76
Typologia prymarności/sekundarności kodu językowego / 80
Dyglosja / 87
Założenia wstępne / 87
Sfery użycia języków w warunkach dyglosji / 88
Prestiż języków / 94
Dziedzictwo literackie / 96
Sposób akwizycji języków / 97
Standaryzacja / 97
Stabilność dyglosji / 98
Zasoby strukturalne języków w sytuacji dyglosji / 99
Dyglosja a bilingwizm – podsumowanie / 99
Przełączanie kodu / 100
Zapożyczenia / 105
Kalki / 109
Rozdział IV
Dwujęzyczność staroobrzędowców w perspektywie mikrosocjolingwistycznej / 114
Cechy indywidualne wpływające na kształt dwujęzyczności w ujęciu mikrosocjolingwistycznym / 114
Ogólna sprawność językowa / 114
Warunki przyswajania języków a dwujęzyczność / 118
Płeć – czy w badanej społeczności istnieją seksolekty? / 122
Biografia językowa / 124
Najważniejsze okresy biografii językowej / 125
Język domu rodzinnego w dzieciństwie / 127
Język okresu szkolnego i wieku dojrzewania / 132
Język wieku dojrzałego: małżeństwa i miejsca pracy / 141
Język starszego pokolenia / 145
Zjawiska językowe wspólne dla starszego pokolenia / 145
Opis biografii językowych i charakterystyka idiolektów przedstawicieli starszego pokolenia / 149
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku starszym – GB-K1920 / 149
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku starszym w otoczeniu homogenicznym – GB-K1922a / 151
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku starszym w otoczeniu heterogenicznym – SE-M1925 / 155
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku starszym z zauważalnymi wpływami rosyjskiej gwary na język polski – AB-K1926 / 159
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku starszym w otoczeniu homogenicznym – GB-M1932 / 162
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku starszym w otoczeniu homogenicznym; kod rozwinięty w gwarze – GB-M1933 / 164
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku starszym w otoczeniu homogenicznym z widocznym wpływem gwary na polszczyznę – GB-K1941 / 168
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku starszym w otoczeniu heterogenicznym – W-M1942 / 172
Biografie językowe starszego pokolenia – podsumowanie / 174
Język średniego pokolenia / 176
Zjawiska językowe wspólne dla średniego pokolenia / 177
Biografie językowe przedstawicieli średniego pokolenia / 181
Typ bilingwizmu ze znacznym wpływem języka ogólnorosyjskiego w otoczeniu heterogenicznym – S-M1947b / 181
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku dojrzałym w otoczeniu homogenicznym – GB-K1951b / 183
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku dojrzałym w otoczeniu homogenicznym – GB-M1951 / 188
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku dojrzałym w otoczeniu okresowo homogenicznym i heterogenicznym z wpływem języka ogólno rosyjskiego – GB*-M1959 / 192
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku dojrzałym w otoczeniuheterogenicznym – BP-K1961c / 196
Typ bilingwizmu zanikającego w wieku dojrzałym w otoczeniu
heterogenicznym – GB*-K1965.. . _198
Typ bilingwizmu rozwiniętego w wieku dojrzałym w otoczeniu homogenicznym – GB-K1967 / 201
Biografie językowe średniego pokolenia – podsumowanie / 203
Język młodszego pokolenia / 205
Zjawiska językowe wspólne dla młodszego pokolenia / 206
Biografie językowe przedstawicieli młodszego pokolenia / 209
Typ bilingwizmu rozwiniętego zbliżony do amblilingwizmu – GB-M1972 / 209
Typ bilingwizmu ograniczonego w wieku dojrzałym – GB-M1974 / 214
Typ bilingwizmu rozwiniętego przekraczający ramy kodu ograniczonego – GB-M1977 / 217
Typ rozwiniętego bilingwizmu w wieku dojrzewania i dojrzałym – GB-K1984a / 224
Typ ograniczonego bilingwizmu w okresie dzieciństwa – GB-M1990 / 228
Typ bilingwizmu rozwijanego w okresie dojrzewania – GB-M1992a / 230
Typ bilingwizmu zanikającego w okresie dojrzewania – GB-M1993b / 234
Typ rozwiniętego bilingwizmu w okresie dzieciństwa – GB-K1997 / 239
Biografie językowe młodszego pokolenia – podsumowanie / 242
Podsumowanie biografii językowych – typologia / 244
Rozdział V
Utrzymanie i zanik języka mniejszości / 251
Normy językowe / 252
Dwukulturowość i di-ethnia / 256
Zmiana społeczna a język mniejszości / 258
Rewitalizacja / 262
Znaczenie struktury społecznej dla zachowania języka mniejszości. Czynniki demograficzne / 265
Utrzymanie i zanik języka mniejszości – podsumowanie / 270
Zakończenie / 272
Bibliografia / 277
Literatura przedmiotu / 277
Słowniki i encyklopedie / 296
Aneks 1 – Teksty gwarowe
AB-K1926 / 297
GB-M1933 / 298
BP-1937b / 299
GB-K1951b / 300
GB-M1956 / 301
BP*-K1961c / 302
GB-M1977 / 303
GB-K1985 / 304
GB-M1992a / 305
Łuczyna / 306
Aneks 2 – Spis informatorów i ich krótka socjolingwistyczna charakterystyka
Starsze pokolenie – 43 informatorów / 307
Średnie pokolenie – 37 informatorów / 314
Młodsze pokolenie – łącznie 48 informatorów / 320
Osoby dojrzałe – 33 informatorów / 320
Dzieci i młodzież szkolna – 15 informatorów / 324
Aneks 3 – Mapy
Mapa 1. Ojczyzna językowa staroobrzędowców w XVII wieku a ich obecne miejsce zamieszkania / 326
Mapa 2. Region suwalsko-augustowski z wyróżnieniem miejscowości, z których pochodzą informatorzy opisani w pracy / 327
??????????????? ? ??????????????? ??????? ????????? ????????????? ?????????-????????????? ??????? (p?????) / 329
Sociological and psychological conditions of bilingualism of the Old. Believers in the Suwałki-Augustów region (summary) / 339