Prawna ochrona wolności sumienia i wyznania

Prawna ochrona wolności sumienia i wyznania

Problematyka wolności sumienia i wyznania była już wielokrotnie przedmiotem rozpraw naukowych, a pomimo to ponowne podejmowanie tego tematu nie może stać się mniej ciekawe lub choćby mało oryginalne. Religia i religijność zmieniają się na całym świecie, a współczesność zdaje się dowodzić intensyfikacji tych zjawisk.

Tytuł pracy „Prawna ochrona wolności sumienia i wyznania” nie oddaje precyzyjnie jej charakteru. Z jednej strony, ma ona bowiem charakter interdyscyplinarny, bo oprócz zagadnień prawnych znajdują się w niej elementy socjologiczne oraz historyczne. Bez nich trudno byłoby nawet rozpocząć rozważania prawne, bo brakowałoby określenia samej materii, którą później określa prawo. Choć tytuł wskazuje na podejmowanie oceny przepisów, to rozważania, a zwłaszcza wnioski, mają szerszy charakter. Przedstawiona zostaje bowiem ocena, mająca też charakter socjologiczny i politologiczny. Z drugiej strony, nie jest to całościowe studium tych zagadnień, których bogactwo stanowi niewyczerpane źródło wręcz nieskończonej liczby opracowań. Prawna ochrona oznacza prawo wewnętrzne i międzynarodowe najbliższego nam kręgu kulturowego, co powoduje skupienie się przede wszystkim na współczesnej Europie.

Pierwszym celem Publikacji było ukazanie samej religii jako zjawiska społecznego, jej znaczenia, modyfikacji i przewidywalnej przyszłości.

Drugi cel nawiązywał do pierwszego, bo znaczenie religii i organizacji religijnych konfrontował z ich funkcjonowaniem w ramach ustrojów państwowych.

Kolejnym celem pracy było przedstawienie zagadnień prawnokarnych, jednak nie w pełnym zakresie. Skupiono się na analizie zagadnień budzących spory w nauce i ocenie konkretnych zachowań, zwłaszcza w kontekście wszystkich zasad ochrony wolności wyznania. Chodziło o skonfrontowanie dwóch wartości jakim jest ochrona wolności i uczuć religijnych oraz wolność do wyrażania poglądów, zwłaszcza w ramach krytyki i wolności artystycznej.

Głównym założeniem jednak było skupienie się na orzecznictwie Trybunału Europejskiego, jako sądu unifikującego państwa w kontekście wspólnie akceptowanych wartości spisanych w Konwencji Europejskiej.

Praca podzielona jest na rozdziały, podejmujące kolejne zagadnienia.

Pierwszy rozdział ma charakter socjologiczny. Korzystając z dorobku socjologii religii i historii religii podjęta została tu próba zdefiniowania pojęcia religii oraz opisania jej społecznego znaczenia. Rozdział drugi dotyczy religii i prawa wyznaniowego jako funkcji polityki państwowej. Odnosi się ona do różnych systemów państwowych, głównie w obrębie demokratycznego świata, określających wzajemny stosunek państwa do religii i organizacji religijnych oraz współistnienie obu organizacji. Zagadnienia trzeciego rozdziału dotyczą już samej wolności sumienia i wyznania (konieczne stało się określenie definicji wolności, rozdzielenie pojęć „sumienie” i „wyznanie” oraz przypisanie ich do podmiotów indywidualnych i zbiorowych). Czwarty rozdział dotyczy tych samych zagadnień, jednak w nieco innym ujęciu, skupia się na konkretnych sytuacjach, które stały się lub powinny się stać przedmiotem oceny pod kątem obowiązującego prawa praz sądy i trybunały. Ta część pozwala na zaobserwowanie praktycznej realizacji zapisów ustawowych i konwencyjnych oraz przedstawienie prawdziwych i hipotetycznych zdarzeń oraz ludzkich postaw w odniesieniu do tej wolności. Piąty rozdział to analiza prawnej ochrony tej wolności w kontekście polskiego prawa karnego. Większej uwagi wymagają zagadnienia rodzące spory i różne interpretacje, głównie w odniesieniu do przestępstwa obrazy uczuć religijnych opisanego w art. 196 KK. Te problematyczne zagadnienia to zwłaszcza kwestia zamiaru, jaki powinien towarzyszyć sprawcy tego przestępstwa, kontrowersje wokół interpretacji znamienia „przedmiotu czci religijnej” oraz zachowania, mogące być oceniane jako znieważające, zwłaszcza w kontekście wolności artystycznej, naukowej lub szerzenia poglądów. Końcowy rozdział zawiera wynikające z poprzednich podsumowujące określenie wagi religii i innych przekonań dla współczesnego człowieka, adekwatność i skuteczność aktualnych regulacji prawnych wewnętrznych oraz międzynarodowych, a także ich wpływ na kształtowanie świata i stosunków międzyludzkich.

Praca ma charakter interdyscyplinarny, bo oprócz zagadnień prawnych obejmuje rozważania z zakresu socjologii religii i, w mniejszym stopniu, politologii. Wymagało to wykorzystania wiedzy z różnych dziedzin, a tym samym spowodowało konieczność zastosowania metod badawczych, pozwalających na stworzenie spójnego obrazu problematyki, uwzględniającego punkty widzenia i instrumenty badawcze różnych dziedzin nauki.

Jest to monografia skierowana nie tylko do prawników, studentów prawa, ale także do wszystkich osób zainteresowanych tą materią.