Justyna Pokojska w pełni przekonuje do podstawowego dla pracy założenia, że to charakter granicy decyduje o ładzie społecznym wśród mieszkańców pogranicza. W rozważaniach konsekwentnie sięga do wielu aspektów życia codziennego, poddając analizie cztery rodzaje relacji – rodzinne, religijne, sąsiedzkie i gospodarcze. Należy przy tym podkreślić, że każda z nich została potraktowana z uwzględnieniem wewnętrznego zróżnicowania.
z recenzji prof. dr. hab. Zbigniewa Kurcza
Prezentowana książka jest bogatym w warstwie empirycznej i oryginalnym studium funkcjonowania społeczności transgranicznych i pogranicznych, opartym na dobrej znajomości historii regionu, sprawnym wykorzystaniu teorii społecznej oraz gruntownych badaniach własnych (…). Mimo zachowania w pracy godnej pochwały rzeczowości i powściągliwości, Autorka zdradza w niej również fascynację regionem, będącym przedmiotem jej badań. Nie dostrzegam w tym bynajmniej uchybienia, uważam wręcz, że dzięki temu otrzymaliśmy pracę rzetelną, napisaną dodatkowo w sposób niebywale przystępny i zachęcający do lektury.
z recenzji dr. hab. Marcina Lubasia
Justyna Pokojska – socjolog, doktor nauk społecznych, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego i koordynator programu Jobs & Skills for the Future w DELab UW. Dwukrotna stypendystka Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pasjonatka badań terenowych. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół kwestii budowania i podtrzymywania tożsamości kulturowych i etnicznych, szczególnie w kontekście postępujących zmian cywilizacyjnych i technologicznych.
Spis treści Wprowadzenie 9 1. Uwagi wstępne 9 2. Miejsce badań 12 3. Cel i tematyka analizy 18 4. Założenia badawcze 20 5. Głowne tezy pracy 23 6. Metody i techniki badawcze 24 7. Porządek analizy 28 Rozdział 1. Granice i pogranicza w naukach społecznych 31 1.1. Wstęp 31 1.2. Od granic fizycznych do granic społeczno-kulturowych 33 1.3. Społeczne tworzenie i podtrzymywanie granic 50 1.4. Granice i tworzenie ładu społecznego w polsko-słowackim regionie transgranicznym 53 1.5. Podsumowanie 65 Rozdział 2. Historia i polityka w dziejach Sromowiec Niżnych i Czerwonego Klasztoru – ewolucja granicy państwowej 66 2.1. Wstęp 66 2.2. Relacje w społeczności polsko-słowackiego pogranicza naturalnego 68 2.3. Granica państwowa i relacje na pograniczu polsko-czechosłowackim w dwudziestoleciu międzywojennym 75 2.4. Okres II wojny światowej 79 2.5. „Granica nieprzepuszczalna” – powojenny ład społeczny na pograniczu polsko-czechosłowackim (1945‒1960) 84 2.6. Wielkie zmiany w małej wiosce (lata 1961‒1989) 89 2.7. Transgraniczność „symboliczna” (1989‒1993) – zawiązanie wspołpracy polsko-słowackiej w ramach Euroregionu „Tatry” 93 02.8. „Transgraniczność formalna” (1994‒1999) 97 02.9. Budowanie „semi-transgraniczności” (1999‒2006) 100 2.10. Moment zwrotny – powstanie kładki na Dunajcu, czyli „transgraniczność rzeczywista” 103 2.11. Podsumowanie 110 Rozdział 3. Granice i ład społeczny w polsko-słowackiej społeczności transgranicznej 113 3.1. Wstęp 113 3.2. Dzisiejszy ład społeczny na pograniczu polsko-słowackim 114 3.3. Polsko-słowackie rodziny naddunajeckie 120 3.4. „Transgraniczne” relacje sąsiedzkie 122 3.5. „Transgraniczne” relacje wyznaniowe (religijne) 132 3.6. Transgraniczne relacje „gospodarcze” 137 3.7. „Transgraniczne” relacje mieszkańcow Sromowiec Niżnych z sąsiadami ze Sromowiec Wyżnych 148 3.8. Podsumowanie 151 Rozdział 4. Granica „oswojona”: kultura regionalna pogranicza polsko-słowackiego 153 4.1. Wstęp 153 4.2. Ze swoimi godam. Gwara pienińska i jej społeczne funkcjonowanie na „transgraniczu” polsko-słowackim 154 4.3. Stroj regionalny – przeżytek czy nowa moda? 163 4.4. Pienińska kuchnia regionalna na pograniczu polsko-słowackim 177 4.5. Goralskie ceremonie „przejścia”: chrzest, komunia święta, ślub i wesele, zwyczaje funeralne 181 4.6. Rzemiosło i sztuka ludowa pogranicza polsko-słowackiego 188 4.7. Podsumowanie 191 Rozdział 5. „Mocne” granice na pograniczu polsko-słowackim 193 5.1. Wstęp 193 5.2. Instytucjonalizacja flisactwa w Pieninach 194 5.3. Żegluga flisacka w Sromowcach Niżnych 204 5.4. (Wspoł)praca flisakow polskich i słowackich 208 5.5. „Mocna” granica. Symboliczny wymiar granicy na pograniczu polsko-słowackim 214 5.6. „Trudna przeszłość” na pograniczu polsko-słowackim 219 5.7. Podsumowanie 225 Zakończenie 227 Bibliografia 230 Aneks 239 Indeks nazwisk 263