Geostrategiczny wybór Rosji u zarania trzeciego tysiąclecia, monografia stanowiąca owoc projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, ma na celu wskazanie potencjalnej możliwości i faktycznej realizacji idei partnerstwa strategicznego Federacji Rosyjskiej z innymi podmiotami na początku XXI wieku. Pierwsza część drugiego tomu monografii koncentruje się na wyjaśnieniu zachowań politycznych Rosji na europejskim kierunku jej aktywności zagranicznej, który przez długi czas był w deklaracjach Moskwy ujmowany w kategoriach partnerstwa strategicznego. Eksplanacja oparta jest z jednej strony na analizie decyzji politycznych państwa rosyjskiego w odniesieniu do zachodnich partnerów, a z drugiej na systemowej próbie odtworzenia jego priorytetów w skali globalnej i regionalnej. Niespodziewane wydarzenia z początku 2014 roku, który przyniósł aneksję Krymu dokonaną dzięki zastosowaniu oddziałów powietrznodesantowych i GRU w charakterze tzw. zielonych ludzików (uprzejmych ludzi) oraz zakamuflowane wsparcie Kremla dla prorosyjskich separatystów na wschodzie Ukrainy, uzmysłowiły światu zachodniemu, że nie docenił determinacji Moskwy w zakresie obrony własnych interesów. Niniejsza publikacja stanowi próbę zarysowania motywów rosyjskiej asertywności na arenie międzynarodowej, a także przyczyn kryzysu w relacjach rosyjsko-europejskich i perspektyw dalszej współpracy Federacji Rosyjskiej z Unią Europejską.
Wprowadzenie 7 1. Ewolucja polityki zagranicznej Rosji. Konsekwencje dla relacji z UE 11 1.1. Wpływ rezultatów rywalizacji zimnowojennej na politykę współczesnej Rosji 14 1.2. Od atlantystów do wielobiegunowego świata dierżawników.Od współpracy do „powstrzymywania” Zachodu 21 1.3. Zmiany w polityce rosyjskiej doby Putina 31 2. Uwarunkowania wewnętrzne rosyjskiego oglądu rzeczywistości międzynarodowej i ich konsekwencje dla Zachodu 41 2.1. Pozycja władzy w rosyjskim społeczeństwie 42 2.2. Statokratyzm rosyjskiej polityki 49 2.3. Znaczenie czynnika siły w polityce Federacji Rosyjskiej 50 2.4. Idea suwerennej demokracji 52 3. Uwarunkowania geopolityczne współpracy Rosji z Zachodem 57 3.1. Realizm i geopolityka – podstawowe cechy rosyjskiej polityki międzynarodowej 57 3.2. Równowaga sił w relacjach międzynarodowych 60 3.3. Mocarstwowość/imperializm 63 3.4. Pragmatyzm rosyjskiej polityki zagranicznej 75 3.5. Rosja jako kraj rozłożony na dwóch kontynentach 77 3.6. Zachód i rywalizacja geopolityczna 78 3.7. Zachód – partner czy konkurent? 82 4. Rosyjski model gospodarczy a współpraca z partnerami zagranicznymi 87 4.1. Kwestia syndromu petrostate 95 4.2. Gospodarka a elity i polityka gospodarcza 97 4.3. Kondycja rosyjskiej gospodarki a polityka wewnętrzna i zagraniczna 108 5. Miejsce Unii Europejskiej wśród regionalnych priorytetów polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej 117 5.1. Priorytety regionalne w polityce zagranicznej FR – warstwa deklaratywna 118 5.2. Realia współpracy regionalnej w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej. Miejsce Unii Europejskiej 122 5.3. Relacje FR – regiony światowej polityki – wnioski dla relacji UE–FR 137 6. UE jako partner strategiczny Rosji – wymiar polityczny 141 6.1. Analiza poziomu instytucjonalizacji wzajemnych relacji 142 6.2. Przeszkody w realizacji partnerstwa rosyjsko-unijnego 149 6.3. Sfera bezpieczeństwa 157 7. Znaczenie związków gospodarczych dla partnerstwa rosyjsko-unijnego 179 7.1. Przesłanki partnerstwa gospodarczego 180 7.2. Różnice w polityce gospodarczej 189 7.3. Problemy dialogu gospodarczego 193 7.4. Polityka energetyczna 200 8. Rosja i jej polityka wobec poszczególnych krajów UE 211 8.1. Znaczenie geostrategiczne poszczególnych krajów europejskich dla Federacji Rosyjskiej 211 8.2. Kraje zachodniej Europy 218 8.3. Europa Środkowo-Wschodnia 229 8.4. Inne kraje zachodnie i skandynawskie 240 Podsumowanie 245 Bibliografia 249 Summary 273