Cmentarz, do którego trudno dojechać, bo zawalił się most do niego prowadzący. Park, przez który codziennie idzie się na skróty po zakupy, nie wiedząc, że kiedyś teren ten znajdował się za bramami miasta. Podwórko, odgrodzone od świata zamkniętą ażurową bramą, przez którą przechodnie mogą zobaczyć macewy. Cmentarze wojenne, na których spoczywają obok siebie dawni wrogowie. Wszystkie te przestrzenie – będące zarazem świadectwem pamięci, jak i niepamięci – stały się przedmiotem interdyscyplinarnych badań przeprowadzonych przez Autorki. W ich efekcie powstała książka – rodzaj przewodnika po mieście, które przez wieki budowali wspólnie katolicy, protestanci i żydzi. O czym sami poznaniacy zdają się nie pamiętać…
Małgorzata Fabiszak – dr hab. prof. UAM, pracuje na Wydziale Anglistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; w latach 2012–2015 profesor wizytująca na Uniwersytecie Wiedeńskim. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na dwóch nurtach: językoznawstwie kognitywnym i analizie dyskursu. W 2012 roku ukończyła Podyplomowe Studium Historii i Kultury Żydów w Polsce prowadzone w Instytucie Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Przez kilkanaście lat mieszkała w pobliżu Parku Kosynierów w Po-znaniu.
Anna Weronika Brzezińska – dr hab. etnolożka, pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na zagadnieniach związanych z dziedzictwem kulturowym – jego społecznym postrzeganiu i ochronie, aktywizacją społeczności lokalnych i edukacją regionalną. Jest członkinią Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego oraz Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego. Mieszka w pobliżu Parku im. Gustawa Manitiusa w Poznaniu.
Spis treści Wprowadzenie 9 Rozdział 1. Pamięć i niepamięć w przestrzeni miasta 15 1.1. Pamięć zbiorowa i jej odmiany 16 1.2. Zapominanie i niepamięć 23 1.3. Miejsca pamięci 31 1.4. Cmentarz jako element krajobrazu kulturowego 37 1.5. Pamięć w przestrzeni miasta – podsumowanie 43 Rozdział 2. Zakres i metodologia badań 46 2.1. Strony internetowe 46 2.2. Korpus artykułów prasowych 49 2.3. Mapy archiwalne jako źródło wiedzy 52 2.4. Wywiady indywidualne 56 2.5. Wywiady 62 2.6. Analiza językowa 71 2.7. Analiza etnograficzna 76 2.8. Triangulacja oraz synergia danych i metod 78 Rozdział 3. Pamięć i rekreacja 80 3.1. Cmentarze wojenne Cytadeli 80 3.2. Pamięć i zapomnienie w okresie transformacji 84 3.3. Żołnierze niemieccy: pamięć, upamiętnienie, pojednanie 93 3.4. Groby powstańców wielkopolskich – odzyskanie pamięci czy jej zawłaszczenie? 103 3.5. Edukacja i rekreacja w miejscu pamięci 107 Rozdział 4. Podwórko i pływalnia 113 4.1. Cmentarze żydowskie w Poznaniu, pomniki i synagoga, społeczność żydowska 113 4.2. Żydowski cmentarz przy ul. Głogowskiej – wymazywanie, zapominanie, odzyskiwanie pamięci 118 4.3. Drugie (u)życie nagrobków 129 4.4. Synagoga-pływalnia: represyjne wymazanie i dziesięciolecia pasywnej niepamięci 132 4.5. Wspomnienia w konflikcie: zgodne współżycie czy antysemickie prześladowania 137 Rozdział 5. Parki (nie)pamięci 146 5.1. Historia parafii protestanckich 147 5.2. Od Wzgórza Winiarskiego do parków 152 5.3. Kontrowersje wokół zabudowy terenów pocmentarnych 162 5.4. Roszczenia o zwrot majątku i trudności z jego utrzymaniem 165 5.5. Nostalgia i niepamięć 169 5.6. Poznań miastem wielokulturowym – mit i rzeczywistość 172 Rozdział 6. Zapominanie czy odpominanie? 179 6.1. Wspólne początki i pierwsze przekształcenia cmentarzy katolickich do 1939 roku 181 6.2. Wojenne i powojenne losy cmentarzy świętomarcińskiego i farnego 185 6.3. Ekshumacje a pamięć 190 6.4. Ożywienie cmentarza 196 6.5. Kommemoracyjny aktywizm poznańskich kiboli 203 6.6. Miejsce (nie)pamięci 205 6.7. Zmęczeni pamięcią? 210 Podsumowanie 220 Bibliografia 229 Aneksy 243 Aneks 1. Spis opisanych map 243 Aneks 2. Współczesne cmentarze Poznania i parki utworzone na terenach pocmentarnych 244 Aneks 3. Charakterystyka analizowanych stron internetowych 252 Aneks 4. Kody informatorów w wywiadach grupowych (fokusowych) 254