Autorka stara się znaleźć odpowiedzi na następujące pytania:
– Czy lękowe style więzi są koniecznym i wystarczającym predyktorem rozwoju „emocjonalnej ślepoty” i dysocjacji?
– W jakich warunkach bezpieczne przywiązanie stanowi fundament adaptacyjnego radzenia sobie z konsekwencjami traumy, a w jakich nie chroni już wystarczająco efektywnie?
– Czy dezintegracja psychiczna, będąca skutkiem skłonności do patologicznej dysocjacji, sprzyja zaburzeniom afektywnym, analizowanym w książce na przykładzie uzależnienia od alkoholu?
– Jak to się dzieje, że powiązane ze sobą aleksytymia i dysocjacja, pełniąc rolę nieadaptacyjnych mechanizmów radzenia sobie z emocjami negatywnymi – głównie lękiem i złością – utrudniają radzenie sobie z przeciwnościami opartymi na refleksji i samokontroli oraz wręcz blokują dojrzałe relacje z innymi?
Książka ta przeznaczona jest dla przedstawicieli psychologii klinicznej, neurokognitywistyki, psychologii poznawczej i psychologii rozwoju człowieka, psychoterapeutów, psychotraumatologów, terapeutów uzależnień. Publikacja adresowana jest także do osób zainteresowanych wpływem stylów więzi na rozwój emocjonalny człowieka, również w kontekście tworzenia bliskich relacji w dorosłości – w tym związków romantycznych.
Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała – psycholog, dr nauk humanistycznych, pracuje na Uniwersytecie SWPS w Warszawie. Autorka artykułów i książek naukowych z zakresu uwarunkowań rozwoju psychicznej reprezentacji emocji w normie i patologii (aleksytymii) oraz zaburzeń po stresie traumatycznym. Realizuje projekty badawcze w obszarze wpływu traum na rozwój PTSD i innych zaburzeń związanych z konsekwencjami traum złożonych. Kieruje autorskimi studiami podyplomowymi na Uniwersytecie SWPS: Psychologia kryzysu i interwencji kryzysowej oraz Psychotraumatologia. Od kilkunastu lat nieprzerwanie zajmuje się praktyką kliniczną, specjalizując się w psychoterapii osób, które doświadczyły traum złożonych. Jest członkiem m.in. Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i European Society for Traumatic Stress Studies.
Spis treści Podziękowania 9 Wstęp 11 Rozdział I Trauma – Definicja i kryteria diagnostyczne 19 1.1. Trauma – konfrontacja z zagrożeniem życia 19 1.2. Krytyczne wydarzenia życiowe a doświadczenia traumatyczne 23 1.3. Krytyczne wydarzenia życiowe – ujęcie w kategoriach urazu 27 1.4. Zaburzenia po stresie traumatycznym 31 1.4.1. Kryteria diagnostyczne PTSD według DSM-IV-TR i DSM-5 32 1.4.2. Kryteria diagnostyczne PTSD u dzieci młodszych niż 6-letnie 38 1.5. Charakterystyka osiowych objawów zaburzeń pourazowych 40 1.5.1. Nadmierne pobudzenie (arousal) 40 1.5.2. Ponowne przeżywanie (intrusive re-experiencing) 41 1.5.3. Unikanie (avoidance) 44 1.5.4. Zmiany w procesach poznawczych i nastroju 45 Rozdział II Neuropsychiczna reprezentacja doświadczeń traumatycznych 52 2.1. Wprowadzenie 52 2.2. Neurofizjologiczne i neuroanatomiczne poziomy kodowania traumy 53 2.3. Koncepcja psychicznej reprezentacji emocji 63 2.4. Tworzenie psychicznej reprezentacji doświadczeń traumatycznych 72 Rozdział III Aleksytymia i dysocjacja w kontekście traumatycznego rozwoju 82 3.1. Wprowadzenie 82 3.2. Aleksytymia – współczesne ujęcie 85 3.3. Style więzi a aleksytymia 86 3.4. Aleksytymia a percepcja emocji 90 3.5. Neuronalne korelaty aleksytymii 97 3.6. Dysocjacja – ramy pojęciowe 102 3.7. Style więzi – trauma a skłonność do dysocjacji 106 3.8. Neurobiologiczne korelaty dysocjacji 111 3.8.1. Style więzi i wczesnodziecięca trauma jako źródło skłonności do patologicznej dysocjacji – poziom neurobiologiczny 112 3.9. Aleksytymia i dysocjacja a deficyty mentalizacji 116 Rozdział IV Style więzi i trauma, dysocjacja i aleksytymia a zaburzenia regulacji afektu 120 4.1. Wprowadzenie 120 4.2. Uczestnicy badania i procedura 128 4.2.1. Uczestnicy badania 128 4.2.2. Narzędzia badawcze 129 4.2.2.1. Ankieta 129 4.2.2.2. Kwestionariusz stylów przywiązaniowych 129 4.2.2.3. Traumatic Experiences Checklist (TEC) 130 4.2.2.4. Toronto Alexithymia Scale – 20 130 4.2.2.5. Curious Experiences Survey (CES) 131 4.2.2.6. Michigan Alcoholism Screening Test (MAST) 131 4.3. Wstępna analiza uzyskanych rezultatów 132 4.3.1. Statystyki opisowe – rodzaj stylów więzi, natężenie doświadczeń traumatycznych, poziom aleksytymii i dysocjacji w badanych grupach 132 4.3.2. Style więzi w badanych grupach 135 4.3.3. Trauma w badanych grupach 135 4.3.4. Nasilenie dysocjacji i aleksytymii w badanych grupach 137 4.4. Style więzi – trauma a uzależnienie od alkoholu 142 4.5. Podsumowanie 150 Rozdział V Style więzi – trauma – aleksytymia a skłonność do uzależnień w świetle badań własnych 152 5.1. Style więzi–trauma a aleksytymia 152 5.2. Trauma–aleksytymia a uzależnienie od alkoholu 170 5.3. Styl więzi–trauma–aleksytymia a uzależnienie 176 5.4. Podsumowanie 184 Rozdział VI Style więzi – trauma – dysocjacja a skłonność do uzależnień w świetle badań własnych 188 6.1. Styl więzi–trauma–dysocjacja – analiza związku w przeprowadzonych badaniach 188 6.2. Trauma–dysocjacja–uzależnienie od alkoholu 194 6.3. Style więzi–trauma–dysocjacja–uzależnienie 198 6.4. Podsumowanie 206 Rozdział VII 208 Style więzi – trauma – aleksytymia – dysocjacja a uzależnienie od alkoholu – weryfikacja modelu teoretycznego 7.1. Aleksytymia–dysocjacja a uzależnienie od alkoholu 208 7.2. Style więzi–dysocjacja–aleksytymia a uzależnienie 211 7.3. Trauma–aleksytymia–dysocjacja a uzależnienie 216 7.4. Weryfikacja modelu relacji style więzi–trauma–aleksytymia– dysocjacja a uzależnienie od alkoholu 220 7.5. Dyskusja uzyskanych rezultatów 226 Rozdział VIII Zakończenie 229 8.1. Od pozabezpiecznych więzi do chronicznych stanów potraumatycznych 229 8.2. Aleksytymia i dysocjacja a zaburzenia pourazowe 233 8.3. Poszukiwanie bezpieczeństwa – terapia PTSD i nadużywania substancji psychoaktywnych 236 8.4. Uwagi końcowe 239 Bibliografia 241 Indeks nazwisk 260 Spis rycin i tabel 268