Aktywność edukacyjna i zawodowa osób w wieku emerytalnym w perspektywie pomyślnego starzenia się. Diagnoza wybranych problemów
Aktywność edukacyjna i zawodowa osób starszych jest szczególnie ważnym problemem badawczym i społecznym, lokującym się w paradygmacie pedagogiki, edukacji dorosłych, pedagogiki pracy i polityki społecznej. Wyniki badań dr Iwony Mandrzejewskiej-Smól zawierają wskazania praktyczne dla polityki społecznej państwa – zorganizowania przestrzeni publicznej w wymiarze społecznym i instytucjonalnym dla seniorów. Autorka potwierdziła też tezę wielu badaczy, że przygotowanie ludzi do aktywnej edukacyjnie starości należy rozpocząć od najmłodszych lat przez angażowanie ich we wszelką aktywność na rzecz własnego rozwoju. Do poważnych zaś osiągnięć rozprawy należy sformułowanie w niej strategii rozbudzania potrzeb i pasji edukacyjnych w postaci.
Wstęp 9
Rozdział 1 Problematyka starości i starzenia się w ujęciu teoretycznym 17
1.1. Dylematy naukowego języka pedagogiki – heterogeniczność definiowania pojęć 17
1.2. Różnorodność sposobów definiowania pojęć starość i starzenie się 21
1.3. Wieloznaczność egzemplifikacji określania osób starych 26
Rozdział 2 Starość w perspektywie koncepcji pomyślnego starzenia się człowieka 31
2.1. Ograniczenia i szanse przeżywania starości – postawy ludzi starych wobec życia 31
2.2. Jakość i styl życia osób starych – wybrane stanowiska i ustalenia terminologiczne 41
2.3. Aksjologiczny kontekst jakości życia w starości 48
2.4. Pomyślne starzenie się w ujęciu konceptualnym 53
2.5. Wybrane koncepcje pomyślnego starzenia się w kontekście niezależnegoi samodzielnego funkcjonowania ludzi starych w społeczeństwie 58
2.6. Wybór teorii bazowych badań własnych 67
Rozdział 3 Aktywne starzenie się jako alternatywa pomyślnej starości Aspekty teoretyczne 73
3.1. Istota aktywności i jej znaczenie w perspektywie pomyślnego starzenia się 73
3.2. Aktywność osób starych na tle koncepcji aktywnego starzenia się – ujęcie krytyczne 77
Rozdział 4 Główne właściwości i wymiary aktywności edukacyjnej ludzi starych 85
4.1. Aktywność edukacyjna człowieka starego w kontekście określeń terminologicznych 85
4.2. Znaczenie edukacji w procesie starzenia się 89
4.3. Edukacja w perspektywie zadań rozwojowych w okresie starości 97
4.4. Potrzeby edukacyjne osób starych 100
Rozdział 5 Aktywność zawodowa osób w wieku emerytalnym na współczesnym rynku pracy 111
5.1. Aktywność zawodowa ludzi starych – jej znaczenie i potencjał w perspektywie globalnej 111
5.2. Wybrane problemy funkcjonowania osób w wieku emerytalnym na rynku pracy 115
5.3. Kluczowe koncepcje wspierające aktywność zawodową człowieka starego 119
Rozdział 6 Metodologiczne podstawy badań nad aktywnością edukacyjną i zawodową osób starych 127
6.1. Rudymentarne paradygmaty badań w naukach społecznych 127
6.2. Istota i znaczenie oraz zakres badań nad starzeniem się i starością 136
6.3. Przedmiot, cel badań, problemy badawcze, hipotezy, zmienne i wskaźniki oraz sposób prezentacji i metody analizy wyników badań 138
6.4. Charakterystyka ogólna badanych osób i terenu badań 150
Rozdział 7 Poziom, przejawy oraz uwarunkowania aktywności edukacyjnej i zawodowej osób w wieku emerytalnym – analiza i interpretacja wyników badań własnych 159
7.1. Sposób przyjęcia faktu przejścia na emeryturę przez badane osoby 159
7.2. Styl życia i formy spędzania czasu wolnego przez osoby w wieku emerytalnym 169
7.3. Orientacje aksjologiczne badanych osób 190
7.4. Formy aktywności preferowane przez badane osoby 196
7.5. Wybrane uwarunkowania i motywy podejmowania aktywności edukacyjnej przez badanych emerytów 209
7.6. Aktywność zawodowa osób w wieku emerytalnym 220
7.7. Podsumowanie. Próba kompleksowego spojrzenia 233
Rozdział 8 Teoretyczne i empiryczne przesłanki aktywizowania ludzi starych w zakresie edukacji i funkcjonowania na rynku pracy 241
8.1. Miejsce oraz rola aktywności edukacyjnej i zawodowej w obszarze pomyślnego starzenia się 241
8.2. Wspieranie aktywności osób w wieku emerytalnym – propozycje rozwiązań systemowych dotyczących aktywności edukacyjnej i zawodowej 244
8.3. Hipotetyczny model (wzorzec) stymulowania i inicjowania aktywności edukacyjnej osób starych w kontekście ich rzeczywistych potrzeb 247
Zakończenie Dyskusja wyników i perspektywy dalszych badań 253
Bibliografia 261
Spis tabel 284
Spis rysunków 288
Aneks 289
Summary 319