Nad brzegami Niemna

Nad brzegami Niemna

Książka jest rodzajem sagi rodzinnej, umiejscowionej głównie w rodzinnych okolicach autora, jego rodziców i dziadków, poczynając od końca XIX wieku, ale przenosi też czytelnika do carskiej armii i przedwojennego Petersburga. Następnie na linię frontu i do okopów pierwszej wojny światowej. Dowiadujemy się też, w jaki sposób przynajmniej niektórzy żołnierze rosyjskiej armii trafiają do austriackiej niewoli, jakie warunki tam im przygotowano.

Zapoznając się z krótkim opisem okresu międzywojennego można wyciągnąć wniosek, że mieszkańcy terenów nadgranicznych żyli w ciągłych strachu przed zagrożeniem ze strony byłego Związku Radzieckiego, ale z nadzieją, że z roku na rok będą coraz szczęśliwsi.

Okres wojny, to okres, w którym do wspomnień wynikających z opowieści starszego pokolenia, dołączają własne wspomnienia autora. Autor bezpośrednio nie widzi działań wojennych, nie widzi strzelających żołnierzy, ale uczucie strachu, zagrożenia życia i bezradność rodziców w warunkach nadciągającej jakiejś strasznej siły promieniuje z każdej strony książki z tego okresu.

Dość szczegółowo przedstawiony jest okres po ponownym wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny byłych Kresów Wschodnich. Tu możemy zapoznać się z NKWD i wywózkami rodzin Polskich na Syberię. Przymusową kolektywizację, zmuszaniem do pracy bez wynagrodzenia nie tylko osób dorosłych, ale i młodzieży szkolnej. Ujrzymy bezsens systemu tzw. „gospodarki uspołecznionej” nie z pozycji naukowej, a zwykłego mieszkańca wsi. Dowiemy się w jakich warunkach i jakimi metodami zdobywano bochenek chleba, który stał się prawdziwym rarytasem.

Będziemy mogli też wyciągnąć być może zadziwiający wniosek, że tak trudne warunki nie miały większego wpływu na samopoczucie młodzieży, bez względu na narodowość, że podrostki w wieku kilkunastu lat mają całkiem inną ocenę rzeczywistości, niż osoby dorośli i potrafią się cieszyć z najbardziej błahych powodów.

Opowieść kończy się w momencie, kiedy długi pociąg składający się z wagonów towarowych, zwanych powszechnie wagonami bydlęcymi, przekracza granicę na Bugu i do pociągu podchodzi polska załoga, a stojący w drzwiach wagonu polscy uchodźcy po raz pierwszy słyszą słowa polskie i po raz ostatni rosyjskie.

Decyzja o wyjeździe nie była łatwa i być może daje odpowiedź, dlaczego tak wiele rodzin polskich nie skorzystało z możliwości opuszczenia terenów, które znalazły się w granicach Białorusi i Litwy i nie wyjechało do Polski w nowych granicach.

Warto jeszcze dodać, że żadne streszczenie nie zastąpi przyjemności bezpośredniego czytania.