Zygmunt Bauman należy do wąskiego światowego grona najwybitniejszych współczesnych intelektualistów. W trakcie trwającej ponad sześć dekad aktywności naukowej opublikował siedemdziesiąt książek, około dwieście artykułów naukowych, a także niezliczoną ilość esejów i felietonów. Jest cytowany przez przedstawicieli wszystkich nauk humanistycznych i społecznych, a wpływ jego twórczości już dawno wykroczył poza świat akademicki.
Dariusz Brzeziński przekonuje, że tym, co stanowi kamień węgielny całej twórczości Baumana, jest utopijne ukierunkowanie – myślenie o rzeczywistości jako o otwartym projekcie.
Niniejsza monografia jest pierwszą książką, w której twórczość Baumana została zinterpretowana w sposób całościowy, włącznie z pracami napisanymi w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku. Będzie z pewnością cennym źródłem wiedzy i inspiracji dla socjologów, kulturoznawców, antropologów, literaturoznawców i wszystkich tych, którzy starają się zrozumieć współczesność.
Praca wskazuje na wielką erudycję jej autora, umiejętność zarówno syntezy jak i analizy, a przede wszystkim niepoddawanie się modom oraz zachowanie krytycznego dystansu wobec przedmiotu analizy. Nie jest to łatwe – Zygmunt Bauman należy bowiem do czołówki światowej socjologii, a jego komentatorzy rzadko przyjmują postawę krytyczną, znacznie częściej – apologetyczną.
prof. dr hab. Grażyna Skąpska, Instytut Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Socjologicznego
Dariusz Brzeziński – doktor nauk społecznych, adiunkt w Zakładzie Socjologii Teoretycznej IFiS PAN. Absolwent studiów kulturoznawczych i socjologicznych na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz europeistycznych na University of Exeter. Był stypendystą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, stypendystą Funduszu im. Stanisława Estreichera oraz laureatem I nagrody w konkursie im. Jana Józefa Lipskiego. Kieruje projektem badawczym: Twórczość Zygmunta Baumana w kontekście współczesnych teorii kultury, finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu FUGA.
Podziękowania 7 Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Myślenie utopijne jako kategoria organizująca twórczość Zygmunta Baumana 9 Rozdział I Od marksizmu-leninizmu po płynną nowoczesność: zarys biografii intelektualnej Zygmunta Baumana . . . . . . . . . . . 16 Wprowadzenie 16 Etap socjalistyczny w twórczości Baumana 18 Od socjologii polityki do badań kultury – działalność naukowa Baumana w Polsce 21 Emigracyjna twórczość Baumana przed upadkiem muru berlińskiego 24 Etap nowoczesny w twórczości Baumana 28 Refleksje nad przekształceniami nowoczesności 29 „Mozaikowe” analizy rzeczywistości płynnonowoczesnej 33 Podsumowanie 37 Rozdział II Utopia w myśli społecznej: stanowisko Baumana na tle rozpiętości ujęć teoretycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Wprowadzenie 39 Pole semantyczne kategorii „utopia” 40 Utopia jako projekt świata idealnego 43 Utopia jako wytwór fantazji 48 Utopia jako alternatywa 51 Różnorodność form myślenia utopijnego 57 Historyczne uporządkowanie form utopijnych 57 Sposoby przedstawiania wizji lepszej przyszłości 62 Zakres przedmiotowy wizji utopijnych 65 Podsumowanie 71 Rozdział III Kategoria utopii w dotychczasowych analizach teorii społecznej Zygmunta Baumana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Wprowadzenie 73 Kwestia utopii w pracach badaczy myśli społecznej Baumana 74 Diachroniczne analizy twórczości Baumana 75 Tematyczne analizy twórczości Baumana 79 Twórczość Baumana w pracach badaczy myśli utopijnej 86 Rozpoznania zawarte w pracach przedstawicieli utopian studies 87 Rozpoznania zawarte w pracach socjologów prowadzących badania nad utopią 91 Podsumowanie 96 Rozdział IV Marksizm i utopia: ewolucja idei lepszego świata w pismach Zygmunta Baumana z lat 1953–1989 . . . . . . . . . . . . . . 97 Wprowadzenie 97 Od konieczności dziejowej po ludzką praxis: ewolucja poglądów Baumana w Polsce 98 „Nurt mechanistyczny” w twórczości Baumana 99 „Nurt aktywistyczny” w twórczości Baumana 107 Socjalizm jako utopia w działaniu: ewolucja emigracyjnych nadziei Baumana 116 Reinterpretacje doktryny marksistowskiej w latach siedemdziesiątych XX wieku 117 Socjalistyczna utopia w świetle wydarzeń lat osiemdziesiątych XX wieku . 128 Podsumowanie 139 Rozdział V Nowoczesność i utopia: idee lepszego świata w pismach Zygmunta Baumana po 1989 roku . . . . . . . . . . . . . . . 142 Wprowadzenie 142 Utopie nowoczesności i ponowoczesności 143 Nowoczesność a utopie projektanckie 144 Nadzieje i zagrożenia świata ponowoczesnego 158 Utopijne oblicza i perspektywy płynnej nowoczesności 175 Myślenie utopijne w zindywidualizowanym społeczeństwie 176 Myślenie utopijne w obliczu „globalizacji negatywnej” 195 Podsumowanie 211 Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .215 Myślenie utopijne w testamencie Zygmunta Baumana 215 Literatura cytowana 224 Indeks nazwisk 245