Zoologia

Zoologia

Trzecia część tomu trzeciego podręcznika zoologii systematycznej obejmuje ssaki.

Jest to najnowsza polska teriologia. Zawiera szeroko omówioną morfologię, anatomię, rozmnażanie, a także przybliża dane z ekologii, etologii, biologii rozwoju i rozmieszczenia ssaków na kuli ziemskiej.

Treść podana jest w porządku systematycznym opartym na filogenezie, z uwzględnieniem najnowszych badań molekularnych i paleontologicznych.

W opracowaniu przyjęto hipotezę Atlantogenata, jako jedną z hipotez, która zakłada, że ssaki półkuli południowej: szczerbaki i afrotery są grupami siostrzanymi, a ssaki półkuli północnej tworzą olbrzymią grupę Boreoeutheria pochodzącą od innych przodków.

Zwraca uwagę drzewo filogenetyczne ssaków, w którym dane rozpoczynają się od późnej kredy, a więc nie ma w nim linii prowadzących do hipotetycznego przodka, gdyż w aktualnym stanie wiedzy byłoby to niemożliwe i całkowicie subiektywne.

W stosunku do dotychczasowej klasyfikacji typów występuje kilka zasadniczych, niekiedy zaskakujących, zmian. Walenie (Cetacea) mają wspólnego przodka z hipopotamami i w ten sposób rząd parzystokopytne uległ likwidacji, gdyż został utworzony nowy rząd: Cetartiodactyla obejmujący dotychczasowe parzystokopytne i Whippomorpha, do których należą hipopotamy i walenie.

Drugą wyraźną zmianą jest rozbicie rzędu owadożernych (Insectivora) na dwie grupy, z których jedna weszła w skład afroterów – afrosorkowce i ryjkonosy. Natomiast pozostałe dawne owadożerne, a mianowicie jeżokształtne i ryjówkokształtne utworzyły nowy rząd: owadożerów (Eulipotyphla). Systematyka i rekonstrukcja filogenezy ssaków będących najlepiej poznaną zarówno pod względem anatomicznym, jak i molekularnym grupą świata zwierząt może być traktowana jako model do badań innych grup zwierząt.

Na szczególną uwagę zasługuje położenie nacisku w poszczególnych grupach na gatunki od bliskich zagrożenia do krytycznie zagrożonych, z zaznaczeniem czynników, które mogą to spowodować.

Uzupełnieniem przeglądu systematycznego ssaków są trzy rozdziały Ewolucja ludzi, Pies – najstarsze zwierzę domowe oraz Nazewnictwo zoologiczne. Ewolucja ludzi napisana jest w sposób niekonwencjonalny i odmienny od dotychczasowych wyobrażeń. Rozdział ten będzie niewątpliwie wzbudzał nie tylko zaciekawienie, ale również dyskusje, a przecież o to chodzi w opracowaniach akademickich. W rozdziale Pies – najstarsze zwierzę domowe dowiadujemy się, że przodkiem psa był wilk, a wskazują na to dane molekularne. Omówione są w nim skrótowo poszczególne grupy psich ras. Rozdział Nazewnictwo zoologiczne jest wademekum dla wszystkich zoologów – systematyków, wyjaśniając sprawy związane z opisywaniem nowych gatunków oraz z redeskrypcjami.

Całość tomu uzupełnia słownik terminów używanych w tym tomie oraz 29 ramek, w których omawiane są wyjątkowe i niezwykle ciekawe problemy etologiczne, ekologiczne i ewolucyjne.

Szeroki zakres opracowania, cała jego konstrukcja i uwzględnienie najnowszych wiadomości dają w efekcie naukowe kompendium wiedzy zoologicznej na najlepszym, światowym poziomie. 

Jest to podstawowy podręcznik dla studentów biologii, biotechnologii, ekologii, ochrony środowiska, leśnictwa i weterynarii. Publikacja będzie również inspiracją dla doktorantów, pracowników naukowych uniwersytetów i placówek PAN do pogłębienia wiedzy zoologicznej. Po książkę tę sięgną nie tylko profesjonaliści, ale wszyscy pragnący poszerzyć wiadomości o ssakach.

W drugiej części tomu trzeciego będą omówione gady i ptaki.