Unia w myśli politycznej Thomasa Jeffersona

Unia w myśli politycznej Thomasa Jeffersona

Problem Unii zajmował jedno z centralnych miejsc w amerykańskiej myśli politycznej doby rewolucji i okresu wczesnej republiki. Zresztą pozostał on jednym z najważniejszych wątków tamtejszej refleksji politycznej aż do wojny secesyjnej. Wysiłek intelektualny znacznej części – jeśli nie większości – bardzo licznych wówczas myślicieli politycznych pokolenia rewolucyjnego zmierzał w kierunku wypracowania optymalnej syntezy „zasady federalnej” (federal principle) oraz republikanizmu. W Ameryce od początku federalizm łączył się z republikanizmem, w tym sensie, że amerykańskie republiki rozwijały swą państwowość nie samodzielnie, lecz w ramach Unii. Początkowo, miała ona charakter stosunkowo luźnej konfederacji. Pod presją okoliczności doszło jednak do ściślejszej integracji republik, przy czym refleksja polityczna rozwijana w okresie rewolucyjnym pozwoliła wypracować nową formułę państwowości, „bliższą Unię”, mającej stanowić alternatywę zarówno wobec słabej konfederacji, jak i jednolitego państwa, które w warunkach tak rozległego terytorium, jakie obejmowały Stany Zjednoczone po wojnie o niepodległość nie mogło utrzymać się w formie republiki.

Jefferson wypracował własną ideę republikańskiej unii federalnej. Podstawowe zasady, na jakich miała się ona opierać zostały przez niego wypracowane jeszcze w okresie kolonialnym i rewolucyjnym. Rezolucje Kentucky są niewątpliwie najważniejszym dokumentem eksponującym doktrynę praw stanowych, prezentującą właściwą normatywną podstawę tego rodzaju unii. Zostały one ogłoszone oczywiście już w warunkach obowiązywania Konstytucji z 1787 roku. Niemniej jednak te same akcenty oraz niezwykle podobny sposób myślenia o zagadnieniach ustrojowych odnajdujemy już w piśmiennictwie Jeffersona pochodzącym z czasów przed powołaniem do życia federacji Stanów Zjednoczonych Ameryki.


Dr Tomasz Wieciech – doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Konstytucjonalizmu i Ustrojów Państwowych UJ. Autor monografii Ustroje federalne Stanów Zjednoczonych, Kanady i Australii (Kraków 2009) oraz Konwenanse konstytucyjne (Kraków 2011). Stypendysta International Centre for Jefferson Studies. Prowadził badania w ośrodkach akademickich w Szwajcarii (Uniwersytet we Fryburgu), Stanach Zjednoczonych (Uniwersytet Virginii) oraz Wielkiej Brytanii (Uniwersytet w Oksfordzie oraz Uniwersytet w Edynburgu).