Traktat o sztuce dobrego umierania

Traktat o sztuce dobrego umierania

Jakub z Paradyża (ok. 1380–1464) był jednym z najwybitniejszych teologów moralistów późnego średniowiecza. Z dziedziną teologii pastoralnej, połączonej z teologią mistyczną, związany jest jego traktat De arte bene moriendi, omawiający zarówno sztukę dobrego życia, jak i łączącą się z nią sztukę umierania. Traktat ten powstał w Erfurcie około 1450 roku, a jego wydania inkunabułowe pojawiły się u schyłku XV wieku w Lipsku (ok. 1492, 1495). Dotąd nie było polskiego przekładu tego dzieła. Publikowane tutaj tłumaczenie oparto na lipskiej edycji z około 1492 roku.
Przekład został poprzedzony wstępem, w którym przypomniano życie i dzieło Jakuba z Paradyża, przedstawiono informacje o kształtowaniu się i rozwoju traktatów dotyczących „dobrego umierania”, a wreszcie scharakteryzowano De arte bene moriendi Jakuba, przeanalizowano treść i wykorzystanie źródeł (Biblia, tradycje patrystyczna i monastyczna), omówiono styl i zastosowane środki retoryczne. Pozwala to stwierdzić, że wspomniany traktat jest dziełem oryginalnym, wyróżniającym się powiązaniem „sztuki dobrej śmierci” ze „sztuką dobrego życia”, zachętą do życia ascetycznego i rezygnacji ze „światowych rozkoszy” oraz zaszczytów, zwróceniem się ku teologii mistycznej.

„Czytelnik zainteresowany dawną kulturą religijną (podejmującą wszakże kwestie zarazem uniwersalne i podstawowe), a zwłaszcza badacz średniowiecznego piśmiennictwa otrzyma naukowe opracowanie i pełną, obejmującą polski przekład, krytyczną edycję traktatu Jakuba z Paradyża, która w sposób istotny wzbogaci kolekcję tekstów źródłowych z zakresu ars moriendi, od wielu już lat konsekwentnie tworzoną przez Macieja Włodarskiego. […]
Zasługa tłumacza jest tym większa, że zdołał uprzystępnić polskiemu czytelnikowi utrzymany w stylu ornatus difficilis, a przy tym niełatwy miejscami wykład Paradyżanina w stosunkowo klarownym i wiernie oddającym myśl oryginału przekładzie”.
Z recenzji prof. dra hab. Romana Mazurkiewicza


Maciej Włodarski – emerytowany profesor zwyczajny, przez lata związany z Katedrą Literatury Staropolskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Główne kierunki jego badań to tematyka tanatologiczna w literaturze i kulturze staropolskiej, polsko-bazylejskie związki literackie i kulturalne, polska i łacińska poezja oraz proza w średniowieczu i baroku. Jest autorem takich książek, jak „Ars moriendi” w literaturze polskiej XV i XVI w. (1987), Obraz i słowo. O powiązaniach w sztuce i literaturze XV–XVI wieku na przykładzie „ars moriendi” (1991), Barokowa poezja epicedialna. Analizy (1993), Dwa wieki kulturalnych i literackich powiązań polsko-bazylejskich. 1433–1632 (2001), Świat średniowieczny w zwierciadle romansu (2012), Trzy traktaty o sztuce umierania (2015), Staropolskim szlakiem (2020), a także opracowanych dla Biblioteki Narodowej tomików Polska poezja świecka XV wieku (BN I 60, 1997) i Średniowieczna poezja łacińska w Polsce (BN I 310, 2007).