Rozmowy chrześcijańskie w nauce reformacji

Rozmowy chrześcijańskie w nauce reformacji

W monografii opisany jest dialog ewangelików z Prus Książęcych i księstwa legnickiego na Śląsku, będący jednym z poważniejszych sporów doby reformacji, toczonych pomiędzy zwolennikami nauk Schwenckfelda i Lutra w Prusach. Opis zachowuje porządek chronologiczny, co pozwala na ukazanie zmiany środków, a także płaszczyzn konfrontacji myśli i powiązanie ich ze zmieniającym się kontekstem funkcjonowania zinstytucjonalizowanych wspólnot protestanckich.
Pracę otwiera rozdział poświęcony kontaktom Fryderyka, księcia legnickiego, z Albrechtem, wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego, prowadzącym do wypracowania jednolitych poglądów na temat reformacji i jej roli w przekształceniu państwa zakonnego w nowoczesne księstwo świeckie. W rozdziale drugim autorka analizuje korespondencyjną wymianę poglądów między pruskimi i śląskimi zwolennikami reformacji w latach 1525-1528. W następnych dwóch pisze o konsekwencjach rozgorzałych dysput - konwersji Friedricha von Heydecka, starosty Piszu i Giżycka, współpracownika księcia Albrechta, na spirytualizm schwenckfeldiański i jego patronacie nad tym nurtem w Prusach. Dzięki tak prowadzonej narracji autorce udało się przedstawić typowe formy przemieszczania się idei: przekaz piśmienny, transfer ludzi i protektorat pozyskanych dla sprawy osób świeckich. Dalej omówiony jest synod zwołany przez biskupa Speratusa w Kętrzynie (Rastenburgu) w czerwcu 1531 roku, gdzie mogło dojść do konfrontacji przedstawicieli obu kierunków. W tym samym roku z inicjatywy księcia Albrechta i w obecności elity politycznej przeprowadzono kolokwium - tytułowe rozmowy chrześcijańskie, w duchu irenizmu, szukania porozumienia przez ustępstwa. W lokalny spór schwenckfeldiańsko-luterański wciągnięte zostały autorytety z Wittenbergi i Zurychu, co nadało mu wymiar ogólnoreformacyjny. Tym samym spór ze schwenckfeldianami stał się elementem polityki wyznaniowej w Prusach Książęcych.
Monografia jest ważną pracą o dziejach protestantyzmu i Kościoła pruskiego, a także istotnym przyczynkiem do dziejów reformacji i toczącego się w XVI-wiecznej Europie dyskursu nie tylko teologicznego, ale i dotyczącego społecznych funkcji Kościoła.