Prawdopodobieństwo w retoryce antycznej

Prawdopodobieństwo w retoryce antycznej

Pojęcie prawdopodobieństwa łączymy dzisiaj przede wszystkim ze statystyką. Otrzymujemy różne informacje określające, ile jest w stanie statystycznie wyprodukować, osiągnąć i stracić przeciętny człowiek, a w związku z tym, jakie jest przeciętne prawdopodobieństwo jego sukcesu czy porażki. Prawdopodobieństwo nie ogranicza się jednak tylko do matematycznych badań statystycznych i formalnych rozwiązań logicznych, ale sięga także obszaru mniej wymiernego – wiary czy przekonań. Prezentowana książka jest poświęcona temu drugiemu rodzajowi prawdopodobieństwa, mianowicie antycznemu prawdopodobieństwu retorycznemu, odnoszącemu się do wiary, zaufania, przesądów, czasami do pojęcia antytezy prawdy. Dla starożytnych teoretyków sztuki wymowy prawdopodobieństwo było jednym z ważniejszych instrumentów argumentacyjnych. Pojęcie prawdopodobieństwa występowało już w mowach bohaterów stworzonych przez Homera. Posługiwali się nim pierwsi sycylijscy przedstawiciele retoryki, Koraks i Tejzjasz, uchodzący za jego wynalazców. Korzystał z niego także Gorgiasz, który rozkochał Ateńczyków w sztuce wymowy. Antyfont, specjalista od mów w procesach o morderstwa, uznawał prawdopodobieństwo za podstawowe narzędzie sztuki retorycznej. Zainteresowanie, jakie wzbudzało prawdopodobieństwo wśród greckich teoretyków sztuki wymowy, wynikało z przeświadczenia, że prawda nie zawsze jest wygodna, wiarygodna i nie dla wszystkich przekonująca. Dzisiejsza teoria logomachii przejęła znaczną część antycznych reguł retorycznych, współcześni mówcy korzystają, często nieświadomie, z instrumentów wypracowanych już przez retorykę starożytną, a jednym z takich narzędzi jest właśnie prawdopodobieństwo. O tym, jak starożytni, a także współcześni adepci retoryki posługują się prawdopodobieństwem, jak wykorzystują je w sztuce argumentacji, traktuje książka Prawdopodobieństwo w retoryce antycznej.