Praktyki fotograficzne i teksty kultury

Praktyki fotograficzne i teksty kultury

Tematem książki jest propozycja takiego ujęcia relacji i związków między fotografią a innymi tekstami kultury, w którym fenomen fotografii rozumiany jest nie tylko jako kompleks motywów i problemów związanych ze zdjęciem, lecz także jako zespół praktyk i procesów technicznych, o istotnym, a słabo obecnym w badawczej refleksji potencjale estetycznym, filozoficznym, interpretacyjnym i semantycznym. Ważnym kontekstem kulturowym i historycznym, z którego wyrasta, czerpie inspiracje, i do którego powraca proponowane ujęcie tematu, są pierwsze dekady dziejów fotografii, moment szczególny dla procesu tworzenia się i formowania metafotograficznego dyskursu, z jego istotnymi konceptualizacjami, figurami i metaforami, produktywnymi i rozwijanymi w latach późniejszych, w rozmaitych nurtach teorii i filozofii fotografii. Przyjęta w książce podwójna perspektywa badawcza, odwołująca się z jednej strony do technicznych aspektów fotografii, a z drugiej do ich kulturowych, antropologicznych i egzystencjalnych konsekwencji, prowadzi do poszerzenia tradycyjnego repertuaru metafotograficznych pytań i problemów oraz do wzbogacenia odczytań, analiz i interpretacji tekstów kultury, w których praktyki fotograficzne, rozumiane jako działania, wytwory i procesy właściwe technice fotografii, obecne są jako motyw, model lub metafora. Refleksja, która wiąże ze sobą techniczny i egzystencjalny aspekt fotografii, doświadczenie materialności fotograficznych praktyk i ontologicznej niestabilności fotograficznego obrazu, refleksja, w której chemia fotografii spotyka się z jej alchemią, a wymiar fizyczny z metafizycznym, jest fundamentem zaproponowanego w książce ujęcia, które pokazuje relacje między genetycznym a antropologicznym doświadczeniem fotografii, powinowactwa między nimi oraz ich wielowymiarową, produktywną obecność w tekstach kultury. Analizowane w książce pola badań odnoszą się do następujących praktyk fotograficznych: procesu pozytywowo-negatywowego, techniki ciemni oraz roli stykówki. Figury wyprowadzone z powyższych ujęć – inwersja, metamorfoza i montaż – występują w dwojakiej roli: jako przedmiot refleksji teoretycznej i jako narzędzie interpretacji. W rozumieniu węższym są w bezpośredni sposób związane – kolejno – z obrazem negatywowym, operacjami zachodzącymi w fotograficznej ciemni oraz konstrukcją i funkcją stykówki. W ujęciu szerszym, rozumiane jako model, metafora, figura interpretacyjna, zachowują swój podstawowy związek z praktykami fotograficznymi, a jednocześnie, umieszczone w szerszych układach odniesień (antropologicznych, filozoficznych, psychologicznych), zyskują nowe sensy i znaczenia. Wielowymiarowość i bogactwo znaczeń, ujawniających się w próbach użycia tak szeroko rozumianych figur inwersji, metamorfozy i montażu do analizy i interpretacji form obecności praktyk fotograficznych w tekstach kultury, pokazane zostały na rozmaitych przykładach tekstów literackich, filmów, narracji fotograficznych i dziennikarskich.