Neo-zen? Filozofia zen a racjonalizm, libertynizm hedonizm

Neo-zen? Filozofia zen a racjonalizm, libertynizm hedonizm

Prof. dr hab. Agnieszka Kozyra jest zatrudniona w Katedrze Japonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w religii i filozofii Japonii. Opublikowała między innymi: Samurajskie chrześcijaństwo (1995), Nihon to seiyo ni okeru Uchimura Kanzo (Pomiędzy Wschodem a Zachodem – myśl religijna Uchimury Kanzo, 2001), Filozofia zen (2004), Filozofia nicości Nishidy Kitaro (2007), Estetyka zen (2010), Mitologia japońska (2011), Zen a sztuki walki (red.) (2014).

Na Zachodzie, a zwłaszcza w USA, nastąpiły tak znaczące zmiany w doktrynie i formie praktyki zen, że autorka tej książki określiła je mianem „neo-zen”, podkreślając, iż jest to najbardziej radykalna reinterpretacja w historii tej szkoły buddyjskiej. Wiele opracowań na temat zen, które powstały w USA, jest próbą adaptacji zen do kulturowej matrycy szeroko pojętego Zachodu. W efekcie takiej adaptacji pojawiają się nowe, oryginalne koncepcje. Elementy kultury Zachodu, które w procesie adaptacji zen stanowią największy problem, to racjonalizm, libertynizm i hedonizm. Te pojęcia łączą się z innymi koncepcjami, równie ważnymi dla kultury Zachodu. Racjonalizm, którego granice wyznacza logika klasyczna, jest podstawą światopoglądu naukowego. Libertynizm jest związany z indywidualizmem oraz demokratyczną ideą równości. Hedonizm to nie tylko poszukiwanie szczęścia, ale także konsumpcjonizm. Dla zachodniego wyznawcy zen wyzwaniem są więc buddyjskie nauki o konieczności odrzucenia (lub przekroczenia) rozumu, zanegowania swojego ‘ja’ oraz pozbycia się wszelkich pragnień, w tym potrzeb materialnych. Właśnie dlatego najważniejszą praktyką „neo-zen” stała się medytacja ‘pełni umysłu’ (Mindfulness).