Kościół katolicki w Marchii Granicznej w latach 1920-1945

Kościół katolicki w Marchii Granicznej w latach 1920-1945

Praca niniejsza została podzielona na sześć rozdziałów. Pierwszy charakteryzuje terytorium, uwzględniając sytuację polityczną, szczególnie wytworzoną wskutek Powstania Wielkopolskiego i Traktatu Wersalskiego, następnie przynależność kościelną, od delegatury arcybiskupa gnieźnieńsko-poznańskiego, poprzez administrację apostolską, aż po prałaturę pilską, z uwzględnieniem dokonujących się przekształceń administracji kościelnej. Rozdział drugi został poświęcony sieci parafialnej, kościołom filialnym i stacjom duszpasterskim, wreszcie budownictwu sakralnemu i dekanatom. W szczególności wspomniano w nim o powstawaniu nowych parafii i budowie nowych kościołów. (…) W rozdziale trzecim jest mowa o rządcach tego Kościoła lokalnego oraz o wspomagających ich urzędach centralnych. W praktyce były to dwa urzędy: konsystorz (odpowiednik kurii biskupiej) i sąd prałatury. Oba miały obsadę personalną ograniczoną do niezbędnego minimum. W czwartym rozdziale poświęcono uwagę duchowieństwu i instytutom życia konsekrowanego. (…) Rozdział piąty jest zdecydowanie daleki od wyczerpania zagadnienia duszpasterstwa: porusza tylko niektóre jego przejawy, które można uznać za charakterystyczne dla tego Kościoła partykularnego. Są to w szczególności: zakres stosowania języka polskiego, rola sanktuariów maryjnych oraz działalność Caritas, wieloraka i aktywna. Kres prałatury nastąpił w 1945 r. wskutek ofensywy Armii Czerwonej, która wymordowała pewną część duchowieństwa i wiernych, pewną część wywiozła w głąb Rosji, a pozostawiła po sobie ruiny i zgliszcza. Większość księży uciekła jeszcze przed nadejściem frontu, podobnie pewna część wiernych, nie wszyscy jednak zdążyli uciec, a niektórzy po prostu nie mieli dokąd się udać. Prałatura w praktyce przestała funkcjonować, tymczasem jeszcze w 1945 r. zaczęli przybywać na jej teren duchowni i wierni przesiedleni z dotychczasowych wschodnich ziem Polski. (…) Całość pracy została uzupełniona o aneks – zbiór biogramów księży pracujących w administracji apostolskiej, potem w prałaturze, zarówno inkardynowanych, jak i przynależnych do innych diecezji lub do zgromadzeń zakonnych.

Ze Wstępu