Nowe, piąte wydanie znanego podręcznika, w którym czytelnik znajdzie: uaktualnione dane dotyczące nazewnictwa jednostek tektonicznych oraz wydzieleń stratygraficznych, najnowsze informacje na temat budowy geologicznej wszystkich jednostek tektonicznych Polski, wynikające z postępu w rozpoznaniu budowy geologicznej tych jednostek; nowe wiadomości na temat kratonu wschodnioeuropejskiego; duże zmiany dotyczą podłoża platformy paleozoicznej zachodniej i środkowej Europy, zwłaszcza Górnego Śląska oraz Małopolski, utworów permskich Niżu Polskiego oraz Tatr; są także informacje dotyczące występowania gazu ziemnego w złożach niekonwencjonalnych, tzw. gazu łupkowego, a także odkrytych niedawno złóż węglowodorów w innych regionach Polski. Uaktualniona jest tabela stratygraficzna przygotowana na podstawie Międzynarodowej Tabeli Stratygraficznej z 2012 r.
1. POZYCJA POLSKI W STRUKTURZE GEOLOGICZNEJ EUROPY 11 Główne rysy budowy geologicznej Europy 11 Pozycja Polski na tle jednostek tektonicznych Europy 19 Piętrowość budowy geologicznej Polski 24 Jednostki tektoniczne Polski 27 ĆWICZENIE 29 PYTANIA KONTROLNE 29 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 29 2. KRATON WSCHODNIOEUROPEJSKI 30 Budowa i ewolucja podłoża platformowego 31 Charakterystyka jednostek tektonicznych kratonu wschodnioeuropejskiego 36 Synekliza perybałtycka 36 Antekliza mazurska 41 Synekliza podlaska 43 Struktura zrębowa podlasko-lubelska 48 Niecka nadbużańska 50 Kopaliny użyteczne 52 ĆWICZENIA 55 PYTANIA KONTROLNE 55 TEST 55 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 56 3. PODŁOŻE PLATFORMY PALEOZOICZNEJ EUROPY ZACHODNIEJ I ŚRODKOWEJ 57 Wiek deformacji skał podłoża platformowego na pogrążonym przedpolu kratonu wschodnioeuropejskiego 58 Blok pomorski 61 Blok radomsko-łysogórski 69 Blok kielecki 69 Blok dolnośląski 71 Główne kompleksy strukturalne 76 Kompleks kadomski (neoproterozoik–dolny paleozoik) 76 Kompleks sowiogórski (dolny paleozoik) 77 Ultramaficzno-maficzny kompleks ofiolitowy (dolny paleozoik) 77 Syntektoniczny kompleks kaledońsko-waryscyjski (ordowik–dewon) 78 Synorogeniczny kompleks waryscyjski (górny dewon–dolny perm) 78 Kompleks platformowy (górny perm–mezozoik–neogen) 79 Główne jednostki tektoniczne 80 Jednostki orogeniczne 81 Blok karkonosko-izerski 81 Pasmo kaczawskie 85 Masyw łużycki 88 Masyw Gór Bystrzyckich i Orlickich 89 Masyw Lądka i Śnieżnika 89 Blok gnejsowy Gór Sowich 91 Metamorfik kłodzki 93 Blok Gór Bardzkich 94 Struktura Świebodzic 97 Masyw kłodzko-złotostocki 97 Masyw Kudowy 97 Masyw strzegomski 97 Jednostki platformowe 98 Synklinorium północnosudeckie 98 Synklinorium śródsudeckie 99 Rów Nysy i zapadlisko Kudowy 102 Niecka Żytawa–Węgliniec 103 Blok przedsudecki 103 Blok Sudetów Wschodnich 105 Pasmo fałdowe morawsko-śląskie 106 Zapadlisko górnośląskie 108 Trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich 119 Piętra i kompleksy strukturalne 122 Styl tektoniczny utworów paleozoicznych 127 Wiek i charakter deformacji tektonicznych 128 Blok małopolski 131 Kopaliny użyteczne 133 ĆWICZENIA 139 PYTANIA KONTROLNE 139 TEST 140 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 140 4. POKRYWA PERMSKO-MEZOZOICZNA PLATFORMY PALEOZOICZNEJ I KRATONU PREKAMBRYJSKIEGO 143 Ogólna charakterystyka kompleksu permsko-mezozoicznego 143 Jednostki laramijskie 159 Antyklinorium środkowopolskie 161 Segment pomorski 162 Segment kujawski 164 Segment szydłowiecki 165 Synklinorium szczecińsko-miechowskie 169 Segment szczecińsko-gorzowski 170 Fałdy Drawno–Poznań 172 Segment mogileńsko-łódzki 172 Fałdy radomszczańskie 175 Segment miechowski 175 Monoklina przedsudecka i śląsko-krakowska 178 Monoklina przedsudecka 178 Niecka opolska 181 Monoklina śląsko-krakowska 182 Synklinorium brzeżne 185 Segment kościerzyński 185 Segment warszawski 186 Segment puławski 186 Kopaliny użyteczne 189 ĆWICZENIA 192 PYTANIA KONTROLNE 192 TEST 193 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 193 5. KARPATY 196 Karpaty wewnętrzne 197 Tatry 198 Trzon krystaliczny 200 Sukcesje osadowe 200 Sukcesja wierchowa 201 Sukcesja reglowa dolna (kryżniańska) 203 Sukcesja reglowa górna (choczańska) 205 Powstanie jednostek płaszczowinowych 205 Kenozoiczna ewolucja obszaru Tatr 207 Pieniński Pas Skałkowy 208 Sukcesje skałkowe 210 Osłona skałkowa 212 Sukcesje wewnątrzkarpackie 212 Sukcesja zewnątrzkarpacka – magurska 212 Ewolucja geotektoniczna 213 Magmatyzm andezytowy 215 Niecka podhalańska 216 Karpaty zewnętrzne 221 Charakterystyka basenu sedymentacyjnego 223 Etapy ewolucji geotektonicznej 227 Jednostki płaszczowinowe 228 Płaszczowina magurska 228 Płaszczowina grybowska (przedmagurska) 233 Płaszczowina dukielska 234 Płaszczowina śląska 234 Łuski przeddukielskie 238 Skałki andrychowskie 238 Płaszczowina podśląska 238 Płaszczowina skolska 238 Płaszczowina borysławsko-pokucka 241 Płaszczowina stebnicka 241 Łuski zgłobickie 242 Kopaliny użyteczne 242 ĆWICZENIA 243 PYTANIA KONTROLNE 243 TEST 243 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 244 6. ZAPADLISKO PRZEDKARPACKIE 246 Charakterystyka basenu zapadliska przedkarpackiego 247 Badeńska seria solonośna Wieliczki 251 Miocen w północnej części zapadliska przedkarpackiego 254 Kopaliny użyteczne 255 PYTANIA KONTROLNE 256 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 257 7. PALEOGEN I NEOGEN POLSKI POZAKARPACKIEJ 258 Paleogen 258 Paleocen 258 Eocen 258 Oligocen 259 Neogen 260 Miocen 260 Pliocen 262 Kopaliny użyteczne 263 PYTANIA KONTROLNE 263 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 263 8. OSADY CZWARTORZĘDOWE POLSKI 264 Zlodowacenia plejstoceńskie 264 Charakterystyka osadów 264 Historia Bałtyku 268 PYTANIA KONTROLNE 269 TEST 270 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 270 Tabela stratygraficzna 271 Indeks rzeczowy 272