Błąd Darwina
Błąd Darwina to doskonale uargumentowana publikacja pokazująca strukturalne nieścisłości w teorii doboru naturalnego.
Jerry Fodor i
Massimo Piattelli-Palmarini kwestionują rolę, jaką w procesie wykształcania się nowych cech miałaby odgrywać
ewolucja rozumiana jako dostosowywanie się organizmów do warunków środowiskowych. Autorzy próbują sprawdzić, jak centralne pojęcia teorii Darwina mają się do tradycyjnych kategorii przyczynowości, rozumowania czy poznania naukowego, a ich praca uświadamia, jak wiele zakładamy, postulując ewolucyjne wyjaśnienie tego czy innego fenomenu. Błąd Darwina to publikacja, która ma szanse przekształcić debatę na temat ewolucji i wyprowadzić ją poza fałszywy dylemat opowiadania się albo za selekcją naturalną, albo przeciwko nauce. „To nie jest książka o Bogu, inteligentnym projekcie ani o kreacjonizmie. Obaj trzymamy się od tych spraw z daleka i uznaliśmy, że warto z góry zadbać w tej kwestii o jasność. Zasadniczą tezą tej pracy jest twierdzenie, że w teorii doboru naturalnego tkwi błąd – być może nawet zasadniczy błąd. Zdajemy sobie również sprawę, że przywiązanie do
darwinizmu to kryterium, za pomocą którego odróżnia się ludzi wyznających «naprawdę naukowy» światopogląd od całej reszty (kryterium tym posługują się nawet osoby, które nie wiedzą o darwinizmie za wiele). «Trzeba wybierać między wiarą w Boga a wiarą w Darwina, a ten, kto chce być świeckim humanistą, wybiera drugą opcję». Ponoć każdy to wie”.
podziękowania 11
warunki kontraktu 13
1 jakiego rodzaju teorią jest teoria doboru naturalnego 23
wprowadzenie 23
selekcja naturalna jako czarna skrzynka 26
teoria warunkowania instrumentalnego jako czarna skrzynka 27
ograniczenia własne (1): powtarzalność 29
ograniczenia własne (2): ekologizm 30
ograniczenia własne (3): gradualizm 31
ograniczenia własne (4): monotoniczność 34
ograniczenia własne (5): lokalność 36
ograniczenia własne (6): brak umysłu 37
wewnątrz myśli 40
mechanizm uczenia się według teorii warunkowania instrumentalnego 41
mechanizm selekcji według teorii ewolucji 43
I argument biologiczny45
2 ograniczenia wewnętrzne: czego uczy nas nowa biologia 47
oczywiście (poprawnie rozumiany) dobór naturalny naprawdę istnieje 48
jednowymiarowość 50
genetyka mendlowska 54
wewnętrzne ograniczenia i filtry: evo-devo 57
pewne (niepotrzebne) wątpliwości związane z rewolucją evo-devo 61
czego nauczyło nas evo-devo? 63
dużo więcej prawie tego samego 64
chaperony 68
alternatywny splicing 70
i na koniec: napęd molekularny oraz ukierunkowana konwersja genów 71
wnioski 73
3 genomy, sieci, moduły i inne złożone problemy 75
sieci regulatorowe genów 75
zakotwiczenie generatywne 77
niewrażliwość genetyczna 78
geny nadrzędne rządzą 80
moduły rozwojowe 83
koordynacja 87
eksplozje morfogenetyczne 87
plastyczność i (nie)przechodniość przystosowania 90
wnioski i zastrzeżenie 94
4 wiele ograniczeń, wiele środowisk 96
selekcja bez adaptacji 96
ograniczenia doboru i odrodzenie przygodności 100
bakterie, cukry i ślepe uliczki 101
nieco wniosków z tego bardzo prostego, paradygmatycznego przypadku 102
nowe typy środowisk 105
epigenetyka i imprinting 106
skaczące geny i transfer horyzontalny 109
wymienność między reakcjami na perturbacje zewnętrzne i wewnętrzne 112
wnioski 114
5 powrót praw formy 115
nieco historii 119
„czwarty wymiar” systemów biologicznych 123
natywizm niegenomiczny 125
kolejne przykłady 127
idealne skrzydła 133
kilka pytań ewolucyjnych 138
ciemność widzę, ciemność 139
wnioski 139
II analiza sytuacji pojęciowej143
6 wielu jest powołanych, lecz mało wybranych: problem selekcji ze względu na cechę 145
„gapowicze” 146
sztandarowe przykłady problemu „selekcji-ze-względu-na”: teleologia 151
sztandarowe przykłady problemu „selekcji-ze-względu-na”, ciąg dalszy: „co jest wyuczone?” (problem „bodźca znaczącego”) 153
sztandarowe przykłady problemu „selekcji-ze-względu-na”, ciąg dalszy: „co jest nabyte?” („znacząca reakcja”) 156
sztandarowe przykłady problemu „selekcji-ze-względu-na”, ciąg dalszy: naturalizacja znaczenia 159
tymczasowe podsumowanie i przegląd sytuacji 163
skąd pochodzą problemy „selekcji-ze-względu-na”? 164
dobrze, ale co to ma wspólnego z pytaniem, czy to selekcja naturalna jest mechanizmem ewolucji fenotypów? 165
7 sytuacja bez wyjścia? kilka rozwiązań problemu „selekcji-ze-względu-na” 173
skrótowa rekapitulacja 174
opcja pierwsza: powrót Matki Natury 175
opcja druga: prawa selekcji 181
błąd ceglanego fenotypu 182
opcja trzecia: sito Sobera 189
opcja czwarta: a może adaptacjonizm wcale nie jest teorią, tylko schematem teorii 193
jaką teorią jest wobec tego teoria doboru naturalnego? 195
wniosek retoryczny 200
8 czy to dodo stracił swoją niszę ekologiczną, czy też może było odwrotnie? 205
idealne dopasowanie 207
środowisko kontra nisza ekologiczna 209
9 podsumowanie i zakończenie 220
posłowie i odpowiedź krytykom 234
o naszej książce i o tym, jak została ona odebrana 234
niektórzy biolodzy (niebezpośrednio) zgadzają się z nami 237
odpowiedzi na krytykę biologów 240
odpowiedzi na krytykę dotyczącą sytuacji pojęciowej 248
wnioski 259
dodatek 260
„tacy darwiniści” w psychologii i filozofii umysłu 260
psychologia ewolucyjna (1988–2009) 263
bibliografia 273
indeks osób 292