Awanturnik i koneser sztuki

Awanturnik i koneser sztuki

Przedmiotem prezentowanych studiów są losy Tomasza Czapskiego (1711-1784), który należał do grona najwybitniejszych osobistości swoich czasów. [...] Czapski wydawał się bowiem osobowością nietuzinkową i nieprzeciętną. Współcześniu mu uważali go przede wszystkim za aroganta, a przy tym pieniacza i awanturnika. Dla lepszego zrozumienia tych słów zacytuję Franciszka Karpińskiego, który pisał o nim: "tak był okrutny, że tych których nie lubił albo winnymi sobie osądził w beczkę nabitą brantlami sadzał i takie beczki, dla swej rozrywki, przed sobą toczyć kazał". Notabene przywołany autor odpowiedzialnością za słabą kondycję Rzeczpospolitej obarczał takich ludzi jak Czapski, a zaliczył do tej grupy także Hieronima Floriana Radziwiłła (szwagra Tomasza) i Mikołaja Bazylego Potockiego. Również później krążyła o nim zła opinia, a umocnił ją poniekąd w polskiej historiografii m.in. Janusz Tazbir, który opisując Czapskiego i jego ekonoma Mateusza Jeżewskiego, wspomniał: "chłeptali obaj krew ludzką jak smoki". Nie zmienia to faktu, że biografia właśnie takich osób może być szczególnie interesująca dla historyka. Oczywiście podejmując się przedstawienia życiorysu takiej postaci, nie należy ulegać powiastkom, by nie zacierać prawdy historycznej na rzecz plotek czy legend.
fragment Wstępu