Wzniosłość i makabra w literackich obrazach śmierci

Wzniosłość i makabra w literackich obrazach śmierci

Śmierć - nieunikniony kres ludzkiej egzystencji - jednakowo przeraża i fascynuje literatów oraz twórców kultury. Próbują ją poznać, zbadać, oswoić, opisać, niektórzy może nawet zaprzyjaźnić się. Jedni postrzegają śmierć poprzez doświadczenia, przekazy, objawienie religijne, inni próbują zmierzyć się z nią sami. Rezultatem tych różnorodnych u swej genezy, ale też w swym przebiegu poszukiwań są dzieła literackie oraz inne wszelkiego rodzaju artefakty.
Śmierć, w rzeczywistości nieuchwytna w swej istocie, jawi się w średniowieczu jako szkielet bądź rozkładające się zwłoki. Budząc przerażenie i szacunek zaprasza ludzi różnych stanów do swego tańca - danse macabre - tańca Śmierci. Straszy karą grzeszników, obiecuje rozkosze niebiańskie sprawiedliwym. Jest wpisana w porządek religijny. (…)
W literaturze po przełomie romantycznym, zwłaszcza XX-wiecznej, część twórców, jak i bohaterów, obcuje ze śmiercią, rezygnując z perspektywy religijnej. Niektórzy poszukują jej świadomie, przeprowadzają eksperymenty, pragną ustalić, gdzie jest granica między życiem a śmiercią, niejednokrotnie ją celowo lub przypadkowo przekraczają, pozostając przy życiu bądź znikając na zawsze po drugiej stronie. (…)
W literaturze spotykają się, często krzyżują bądź przenikają w opisach śmierci, obrazy wzniosłe i pełne makabry. Te dwa pojęcia nie wyczerpują wszakże całej bogatej palety doznań, jakie ze śmiercią kojarzymy. Wzniosłość i makabra stały się wszakże, jako własne przeciwieństwa, punktem wyjścia dla poszukiwań konferencyjnych podjętych w obszarze literatury i kultury (…).
Ze Słowa wstępnego

W monograficznej próbie znajdujemy studia na temat literackich zmagań ze śmiercią w twórczości m.in. Fabiana Birkowskiego, Franciszka Dionizego Kniaźnina, Jana Pawła Woronicza, Augusta Antoniego Jakubowskiego i Heinricha von Kleista, Juliusza Słowackiego, Anny Mostowskiej i Łucji Rautenstrauchowej, Bronisławy Ostrowskiej i Maryli Wolskiej, Henryka Sienkiewicza, Lucjana Rydla, Stanisława Piętaka, Anny Świrszczyńskiej i Anny Kamieńskiej, Jacka Kaczmarskiego, Edy Ostrowskiej, Susanny Clarke i Sarah Kane. Autorzy przyglądają się wzniosłości i makabrze w literackich obrazach śmierci od baroku po współczesność.