W służbie obcych monarchów i państw

W służbie obcych monarchów i państw

Monografię utworzyło 20 studiów, których autorami są uznani badacze zajmujący się dziejami wojskowości Rzeczypospolitej oraz europejskiej z Polski, Białorusi, Niemiec, Rosji i Węgier. W zebranych studiach poruszone zostały różne aspekty służby cudzoziemców w armiach i administracji cywilnej I i II Rzeczypospolitej, Saksonii, Królestwa Pruskiego, Monarchii Habsburskiej i Cesarstwa Rosyjskiego na przestrzenie trzech i pół stuleci — od początków XVII w. do wybuchu II wojny światowej. Wiele uwagi poświęcono w nich motywom wyboru monarchy czy kraju służby, bardzo prostego do wyjaśnienia, gdy poza granicami państwa urodzenia — ojczyzny otwierała się możliwość osiągnięcia najwyższych zaszczytów i godności. W epoce nowożytnej cudzoziemcy podejmowali od XVI w. służbę w wojsku i administracji monarszej (państwowej) w krajach środkowej i środkowo-wschodniej Europy: Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Wielkim Księstwie Moskiewskim/Rosji czy państwie Habsburgów, licząc na osiągniecie znaczących korzyści materialnych, awans społeczny, sławę wojskową, a często na możliwość zachowania tego trybu życia i sposoby zarobkowania, do których przywykli. Często ich nadzieje spełniały się i w rezultacie wielu cudzoziemców nie tylko służyło, ale też osiedliło się w tej części Europy, i to niekiedy na kilka pokoleń. W XVIII w. atrakcyjnym miejscem służby stały się też Królestwo Pruskie i Elektorat Saski, które ściągnęły do swoich armii i administracji państwowej wielu cudzoziemców, w tym także Polaków. Część studiów poświęconych jest zbiorowym przykładom takiej służby innym monarchom i państwom niż rodzime („ojczyste”), a w kilku studiach omówiono przykłady międzynarodowych karier wybranych osób: Ernesta Korffa, Jacoba Jamesa Bruce, Aleksandra Józefa Sułkowskiego czy Johanna Christopha von Seherr-Thoss, czy kilku przedstawicieli rodziny O'Donell. Sporo uwagi poświęcono oddziałom „lekkim”, których rozpowszechnienie w XVIII w. doprowadziło do zaistnienia tzw. małej wojny jako elementu wielkich konfliktów zbrojnych. Wydatną rolę odegrała w tym jazda o polsko-litewskich korzeniach — ułani. Większość studiów chronologicznie odnosi się do okresu XVII w. — pocz. XX w., ale dwa studia poświecone są dziejom militarnym XX w., a konkretnie mało znanym epizodom związanym ze służbą w trakcie I wojny światowej Polaków w armii osmańskiej oraz udziałem XV Korpusu Armii Imperium Osmańskiego w walkach na froncie wschodnio-galicyjskim w latach 1916–1917; a także służbie w wojsku II Rzeczypospolitej w latach 1924–1939 oficerów kontraktowych cudzoziemców — Gruzinów, Ukraińców, Azerów i górali z Północnego Kaukazu. Zawarte w tomie studia adresowane są do szerokiego grona zawodowych historyków, jak i osób zainteresowanych przeszłością militarną.