Religijność na pograniczach

Religijność na pograniczach

Książka zawiera eseje z zakresu antropologii religii, powstałe w wyniku badań etnograficznych i studiów kulturowych. Interpretuje wybrane zjawiska kultury symbolicznej, a zwłaszcza religijności, obserwowane w ciągu ostatniej dekady, w kontekście transformacji społecznej w Polsce. Są to zarazem zjawiska, które wydawały się autorce symptomatyczne dla Europy Środkowo–Wschodniej jako emanacje tutejszej, zmieniającej się tożsamości.

Inicjujący opis relacji między antropologią a historią w badaniach polsko–ukraińskiego pogranicza służy też wprowadzeniu w praktykę badań etnograficznych, które dostarczyły tej monografii materiału źródłowego. Apokryfowi nadano szersze znaczenie niż to, które przyjęło się na gruncie filologii i teologii, uznając go za kulturową praktykę pogranicza — wyznaniowego, społecznego, etnicznego, językowego, a zatem również pogranicza tożsamości — w stosunku do dyskursów dominujących. Porównanie praktyk apokryfu i pastiszu jest punktem wyjścia dla refleksji nad procesami transformacji kulturowej. Zmiany w dyskursach o kulturze ukazuje esej poświęcony przykładom interpretacji kultu maryjnego w polskiej etnologii i antropologii kulturowej. Niektóre z esejów rozwijają w syntetycznej formie charakterystykę tradycji religijnej w kulturze rolniczej w latach 80-90 XX w., w tym rytuałów ofiary, praktykowanej przez niektóre środowiska bułgarskich i macedońskich chrześcijan w postaci krwawego Kurbanu. Inne konfrontują tradycyjne wzory religijności z ich odpowiednikami w dominującej dziś kulturze popularnej, ukazując też poszukiwania współczesnych środków ekspresji doświadczenia religijnego. Obraz zmian w kulturze religijnej uwzględnia stan współczesnej religijności „kościelnej” rzymskich katolików oraz jej pogranicza, szczególną wagę przy-wiązując do pamięci i praktyk upamiętniania kultury żydowskiej w konstruowaniu współczesnej tożsamości hominis religiosi.