Listy kopernikańskie

Listy kopernikańskie

Proponowane w niniejszym tomiku „listy kopernikańskie” Galileusza należą do klasyki nie tylko włoskiej, ale także światowej literatury. Zasadniczo mianem tym określa się listy Pizańczyka adresowane do o. Benedetto Castellego, do mons. Piero Diniego i do wielkiej księżnej Krystyny Lotaryńskiej. Jednak do grupy tej zaliczyć też można tzw. fragmenty kopernikańskie, czyli serię współczesnych listom zapisków Galileusza, które ze wspomnianymi wyżej tekstami łączy ten sam temat, te same idee oraz te same, niemal dosłownie przytaczane, sformułowania. „Listy kopernikańskie” to teksty, których znaczenie wykracza poza okazjonalny kontekst polemiki o charakterze teologicznym oraz poza szersze ramy czasu ich powstania w tym sensie, że zapraszają do refleksji na temat tych idei i wydarzeń należących do historii myśli, które legły u podstaw czasów nam współczesnych. Czym jest nauka, jakie jest jej miejsce wobec teologii (Pisma Świętego), czy i jak jest możliwy dialog nauka-teologia, jaka jest konstytucja wszechświata? – to zasadnicze kwestie poruszane przez Galileusza w tych listach, a zarazem kwestie wyznaczające zasadnicze rysy krajobrazu intelektualnego czasów współczesnych. Podejmując te zagadnienia, Pizańczyk pragnie „pogodzić Święte Teksty z nowymi i odbiegającymi od doświadczenia potocznego doktrynami przyrodniczymi”. Aby tego dokonać, „z konieczności trzeba dobrze poznać owe doktryny, nie można bowiem zestroić dwóch strun, słuchając tylko jednej z nich” (drugi list do Diniego, [6]). Wsłuchując się w dźwięki obu strun, co już samo w sobie jest niezwykle cenną metodologicznie zasadą dialogu nauka-wiara, Galileusz usiłuje odpowiedzieć na pytania, które może nie tyle go nurtowały, co raczej zostały mu nieco nachalnie narzucone. Refleksje Pizańczyka dały początek ujęciom, które nie tylko ukształtowały naszą współczesność, ale także weszły do kanonu zachodniej kultury duchowej. Nic zatem dziwnego, że jedno z ostatnich wydań tych listów w języku włoskim znalazło się w serii „L’anima del mondo” („Dusza świata”), wcześniej proponującej teksty m.in. Mistrza Eckharta, Pascala, Taulera, św. Augustyna i Marcina Lutra.