Ku społeczeństwu cywilnemu i bogactwu narodów

Ku społeczeństwu cywilnemu i bogactwu narodów

Myśl polityczna szkockiego Oświecenia, reprezentowana przez Hume’a, Smitha, Kamesa i Fergusona, przedstawia imponujący dorobek intelektualny, posiadający (…) wiele właściwości wspólnych i specyficznych, wyznaczających ich autorom odrębne miejsce w dziejach intelektualnych Zachodu. (…)

Podkreślmy, że skupiając uwagę na społeczno-ekonomicznych uwarunkowaniach rozwoju cywilizacji czy - by użyć kategorii tytułowych - "społeczeństwa cywilnego" i "bogactwa narodu", ujawni szczególne rozpoznanie ewolucyjności i samorzutności tego procesu, przesądzające o bardziej ograniczonej wizji prawodawcy czy stosunków publicznych. W tego rodzaju podejściu będzie się można doszukać zarówno elementów ważnych dla późniejszych doktryn liberalnych, jak i konserwatywnych, a jednak - już choćby z powodu tych dwuznaczności (…) - będzie je można uznać za odrębne.

Głównym rozpoznaniem monografii pozostanie twierdzenie o łączących omawianych szkockich autorów - właśnie pomimo wszystkich różnic - sposobach myślenia o podstawach prawa, powstawaniu instytucji czy podstawowych funkcjach państwa. (…) Ukażemy więc, że pomimo tak silnego wyrazu tendencji republikańskich, najlepiej widocznych właśnie w obawie Fergusona i Kamesa przed "zepsuciem" "charakteru narodowego" i "upadkiem patriotyzmu", ich republikanizm nie prowadził wprost do odrzucenia nowoczesności.