Ius dissidentium Granice konsensusu korporacyjnego i władzy większości w spółkach kapitałowych

Ius dissidentium Granice konsensusu korporacyjnego i władzy większości w spółkach kapitałowych

Publikacja dotyka kilku podstawowych zagadnień prawa spółek, takich jak fundamentalne zmiany korporacyjne, w tym zmiany strukturalne spółek kapitałowych, granice konsensusu korporacyjnego i zakres władzy większości.

Tytułowa problematyka iuris dissidentium, czyli praw sprzeciwiającej się mniejszości do wyjścia (ustąpienia) ze spółki, za słuszną (godziwą) spłatą, w związku z podjęciem przez większość uchwał w przedmiocie fundamentalnych zmian korporacyjnych, nie była dotąd przedmiotem systemowej refleksji w doktrynie. Tymczasem dotyka ona wielu newralgicznych i od lat spornych kwestii związanych z istotnymi zmianami treści umów i statutów spółek kapitałowych. Obszary, gdzie spór ten się konkretyzuje, obejmują takie doniosłe praktycznie kwestie jak m.in.:

problem trybu właściwego dla zmiany celu spółki;
tryb wymagany dla wprowadzenia do umowy spółki postanowień o przymusowym umorzeniu udziałów;
tryb wyłączenia indywidualnej kontroli wspólników w sp. z o.o.;
tryb wymagany dla zmian w zakresie prawa pierwszeństwa oraz innych modyfikacji zasad zbywalności udziałów;
wymogi następczej inkorporacji do umowy/statutu spółki klauzuli arbitrażowej; etc.

W wymienionych przypadkach ogniskuje się konflikt kontraktowej zasady konsensualności (omnium consensu) z organizacyjną zasadą władzy większości (majoryzacji). Dialektycznym sposobem na rozstrzygnięcie tego konfliktu jest wprowadzenie ius dissidentium, jako sui generis jednomyślności (quasi-konsensualność).

Do kręgu zagadnień, które na gruncie Kodeksu spółek handlowych i innych ustaw, poddane zostały specjalnemu trybowi obejmującemu prawo mniejszości do ustąpienia ze spółki, należą (ius dissidentium):

istotna zmiana przedmiotu działalności spółki;
uproszczone połączenie („wcielenie koncernowe”);
emigracyjna fuzja transgraniczna;
podział spółki z negatywną zmianą w zakresie praw wspólniczych;
zmiana formy prawnej spółki (przekształcenie);
przeniesieniu siedziby spółki za granicę w związku z migracją bądź łączeniem spółki europejskiej;
delisting;
konsolidacja sektorowa spółek z branży elektroenergetycznej.

Powyższe problemy, którym poświęcono obszerne rozważania w ramach niniejszej publikacji, zostały przedstawione w szerokim kontekście problemowym, obejmującym ekskurs do prawa spółek osobowych, szeroki rys prawnoporównawczy (komparatystyka funkcjonalna) oraz refleksję historycznoprawną.