Gospodarka dworska w dobrach biskupów krakowskich w połowie XVII wieku

Gospodarka dworska w dobrach biskupów krakowskich w połowie XVII wieku

Monografia przedstawia stan gospodarki dworskiej w połowie XVII w. w dużym kompleksie majątkowym, jaki stanowiły w ówczesnej epoce tzw. dobra stołowe biskupstwa krakowskiego (na użytek dworu i stołu biskupiego). To olbrzymie terytorium obejmowało 19 kluczy gospodarczych, rozrzuconych na znacznej przestrzeni obu województw zachodniej Małopolski – krakowskiego i sandomierskiego. Analizę gospodarki poszczególnych obiektów ułatwiło wydzielenie na badanym obszarze charakterystycznych pod tym względem regionów: dwóch rolniczych – sandomierskiego i krakowskiego, bogatego w surowce przemysłowego regionu Gór Świętokrzyskich, regionu pogranicza polsko-śląskiego, z także charakterystyczną tam przewagą gospodarki przemysłowej oraz bardzo specyficznego, górzystego i pasterskiego rejonu Sądecczyzny. Praca wpisuje się we współczesną tendencję rozszerzania granic badań nad gospodarką pierwszej Rzeczypospolitej, a zwłaszcza trudniejszego w ocenie okresu połowy XVII w. Jeśli bowiem jedną z największych bolączek wcześniejszych studiów nad tym problemem było zawężenie bazy źródłowej do danych skarbowych, to wprowadzenie źródeł o innej proweniencji wydaje się mieć zasadnicze znaczenie dla powodzenia podjętego przedsięwzięcia. Najbardziej plastycznie zmiany w gospodarce biskupstwa pokazują, poprzedzone statystycznymi zestawieniami tabelarycznymi, wykresy. Wynika z nich, że odbudowa gospodarstwa dworskiego po wojnach połowy XVII w. następowała dość szybko, co zresztą jest zjawiskiem występującym w szerszej skali w majątkach większych, w których łatwiej było o przywrócenie stanu przedwojennego. Nie odnotowano wielkich zmian w podstawowej w tym okresie w gospodarstwie folwarcznym – gospodarce zbożowej, nie spadł też drastycznie areał folwarków biskupstwa. Większe zmiany widoczne są w poszczególnych, wyróżnionych rejonach gospodarczych. Nie dokonały też wojny połowy XVII stulecia większego uszczerbku w gospodarce przemysłowej biskupstwa. Oczywiście wiele osad przemysłowych dotknęły wydarzenia wojenne, ale w ogólnym bilansie stwierdzić można, że wojny zwiększyły zapotrzebowanie na produkty tej gałęzi gospodarstwa dworskiego. Szczególnie zaś korzystnie wpłynęły na rozwój przemysłu zbrojeniowego w Zagłębiu Staropolskim.