Czarodziejska góra w literaturze polskiej

Czarodziejska góra w literaturze polskiej

Tomasz Mann już za życia zaczął uchodzić w Polsce za „klasyka”, co w symboliczny sposób odsłoniła i przypieczętowała jego krótka wizyta w Warszawie w 1927 roku. Ale nie wszystkie utwory niemieckiego pisarza cieszyły się jednakowym zainteresowaniem wśród polskich czytelników. Czarodziejska góra zajmuje tu miejsce szczególne, bowiem udało jej się zdobyć uznanie zarówno krytyków, pisarzy, jak i „zwykłych” czytelników. Poczynając od dwudziestolecia międzywojennego, kolejne pokolenia polskich twórców reinterpretowały „szwajcarską epopeję” Manna, przykładając do niej różne klucze, które w zależności od społeczno-historycznych uwarunkowań uwypuklały wagę rozmaitych wątków niemieckiej powieści. Do dzisiaj jej epicki „duch” patronuje artystycznym wyborom wielu autorów, a sama powieść w Polsce pełni rolę narracji o doniosłej kulturowej randze.
Niniejsza książka stanowi swego rodzaju intertekstualną mapę nawiązań do Czarodziejskiej góry w literaturze polskiej. Jej zakres tematyczny obejmuje szeroką problematykę sytuującą powieść Manna m.in. w kontekście literatury Holocaustu, prozy postmodernistycznej, a także odczytań podejmujących dyskusję nad współczesnością w świetle ważnych dla Polski doświadczeń. W książce zrekonstruowany został unikalny międzytekstowy dialog, a także proces przenikania niemieckiego arcydzieła na grunt literatury polskiej potwierdzający niezaprzeczalną bliskość dwóch sąsiadujących ze sobą obszarów kulturowych: polskiego oraz niemieckiego.

Spis treści

Wprowadzenie
Przestrzenie badań porównawczych – rzut historyczny
Poza wymiar komparatystyczny. Analiza tekstu w perspektywie funkcjonalnego i twórczego wykorzystania zaplecza teoretycznego
Kilka uwag o stanie badań nad recepcją Czarodziejskiej góry

Rozdział I
Czarny wariant „Bildung”
O relacjach pomiędzy Czarodziejską górą Tomasza Manna a Szpitalem Przemienienia Stanisława Lema
Idea „Bildung” w Szpitalu Przemienienia
Szpital Przemienienia: powieść–­świadectwo

Rozdział II
Tradycja i nowoczesność w powieści Pawła Huellego Castorp
Uniwersum mieszczańskich ideałów. Szczeliny i pęknięcia
Na (post)kolonialnych rozdrożach
Konfrontacja dwóch światów. Opozycja Wschód–Zachód w perspektywie mitu i stereotypu
Uwagi końcowe

Rozdział III
Czarodziejska góra, ironia i postmodernistyczne tropy w powieści Jurka Zielonki Tadzio
Fikcja na usługach ironii. Ironia w Czarodziejskiej górze, ironia w Tadziu
Gramatyka intertekstualnych odwróceń

Rozdział IV
„To była powieść mojej młodości”. Czesław Miłosz wobec Czarodziejskiej góry
Poeta powieściopisarzem. Czarodziejska góra jako lustro poetyckiej biografii
Czarodziejska góra Miłosza

Rozdział V
W kręgu narracji sanatoryjnych
W Szwajcarii
Ramy sanatoryjnej egzystencji
Podsumowanie

Rozdział VI
Próba przekroju
W prozie i w poezji. Czarodziejska góra w dwudziestoleciu międzywojennym
Iwaszkiewicz: Brzezina
Jerzy Liebert i Czarodziejska góra
Reinterpretacje powojenne i współczesne
Marian Promiński: Sezon w Górach Jowiszowych
Józef Łoziński: Statek na Hel
Wilhelm Dichter: Szkoła bezbożników
Antoni Libera: Madame
Jerzy Pilch wobec Czarodziejskiej góry
Jerzy Łukosz: Tomasz Mann