Wyzwania, szanse, zagrożenia i ryzyko dla bezpieczeństwa RP o charakterze wewnętrznym
Zadaniem każdego państwa demokratycznego reprezentowanego przez władzę jest zagwarantowanie swoim obywatelom poziomu bezpieczeństwa, który jest przez nich do zaakceptowania oraz stopnia rozwoju, który umożliwia im osiągnięcie odpowiedniego poziomu egzystencji. Z kolei najważniejszym celem każdej władzy jest zapewnienie
obywatelom takich warunków w państwie, w których zarówno ich bezpieczeństwo, jak i rozwój jest im zagwarantowany. W sytuacjach wyższej konieczności
władza przy podejmowaniu prób zmierzających do zwiększenia stopnia bezpieczeństwa w państwie powinna czynić wszystko, aby wprowadzane zmiany w minimalnym tylko stopniu miały wpływ na sposób funkcjonowania podstawowych swobód obywatelskich
i w miarę możliwości nie naruszały demokratycznych praw.
W związku z tym, iż bezpieczny byt i rozwój państwa może zostać w każdej chwili ograniczony bądź naruszony, badania dotyczące uwarunkowań jego bezpieczeństwa są nieodzownym elementem zabiegów państwa jako organizacji. Jednym
z takich czynników są uwarunkowania wewnętrzne bezpieczeństwa narodowego. W efekcie badań tych uwarunkowań diagnozuje się i prognozuje wyzwania, szanse, zagrożenia i ryzyko dla bezpieczeństwa narodowego. Taki właśnie cel prac przyjęli autorzy
niniejszego opracowania.
Książka jest efektem działań dwutorowych. Z jednej strony jest ona rezultatem działań pracowników naukowo-dydaktycznych m.in. Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Akademii Obrony Narodowej w Warszawie oraz Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego w Siedlcach realizowanych w ramach projektu badawczego finansowanego ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju nt. „System bezpieczeństwa
narodowego RP”. Z drugiej zaś efektem prac równoległych — w których udział wzięli specjaliści z zakresu nauk o bezpieczeństwie — wykraczających poza przyjęte potrzeby wynikające z wyżej wymienionego projektu.
Wprowadzenie 7
1. Żywotne kwestie dla współczesnej teorii bezpieczeństwa narodowego 11
1.1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa narodowego 11
1.2. Polityka bezpieczeństwa narodowego 19
1.3. Strategia bezpieczeństwa narodowego 23
1.4. Ogólna charakterystyka wybranych czynników
wpływających na trwałość państwa 27
1.4.1. Morale i dziedzictwo kulturowe 27
1.4.2. Kultura (jakość) władzy 30
1.4.3. Właściwości potencjału społecznego w Polsce 33
1.4.4. Organizacja państwa i społeczeństwa polskiego 35
1.4.5. Aktywność podmiotów spoza władzy publicznej
wpływająca na trwałość państwa 37
1.4.6. Globalizacja 38
1.5. Konkluzje 47
2. Zakres znaczeniowy pojęć: wyzwanie, szansa, zagrożenie i ryzyko 49
2.1. Wyzwanie 50
2.2. Szansa 55
2.3. Zagrożenie 58
2.4. Ryzyko 65
2.5. Konkluzje 74
3. Ogólna dynamika wpływu wewnętrznych procesów
społecznych, politycznych i ekonomicznych
na bezpieczeństwo RP 77
3.1. Projekcja czynników ze sfery społecznej państwa wpływających na bezpieczeństwo RP 77
3.2. Projekcja czynników politycznych wpływających
na bezpieczeństwo RP 87
3.3. Projekcja czynników ekonomicznych wpływających
na bezpieczeństwo RP 107
3.4. Konkluzje 122
4. Wyzwania i szanse dla bezpieczeństwa narodowego RP o charakterze wewnętrznym 125
4.1. Charakter i dynamika zjawisk i procesów społecznych wpływających na trwałość państwa 125
4.2. Charakter i dynamika zjawisk i procesów politycznych wpływających na trwałość państwa 135
4.3. Charakter i dynamika zjawisk i procesów ekonomicznych wpływających na trwałość państwa 144
4.3.1. Potencjał reprodukcyjny gospodarki narodowej 145
4.3.2. Przedsiębiorczość gospodarcza 156
4.3.3. Innowacyjność gospodarcza 165
4.3.4. Konkurencyjność gospodarki 174
4.3.5. Restrukturyzacja gospodarki 186
4.3.6. Wielkość i tempo zmian finansów publicznych 192
4.3.7. Inne zjawiska i procesy ekonomiczne 194
4.4. Konkluzje 195
5. Zagrożenia bezpieczeństwa narodowego RP, możliwa ich dynamika oraz ryzyko wystąpienia w wymiarze wewnętrznym 197
5.1. Charakter i dynamika zjawisk i procesów społecznych zagrażających stabilności wewnętrznej państwa 197
5.1.1. Bezpieczeństwo społeczne w Polsce
w kontekście globalizacji 197
5.1.1.1. Bezrobocie 198
5.1.1.2. Ubóstwo 199
5.1.1.3. Edukacja 202
5.1.1.4. Korupcja 207
5.1.1.5. Demografia 209
5.1.2. Społeczne skutki procesów współczesnej
gospodarki rynkowej 212
5.1.3. Wyzwania bezpieczeństwa narodowego
w zakresie społecznym 222
5.2. Charakter i dynamika zjawisk i procesów politycznych zagrażających stabilności wewnętrznej państwa 224
5.3. Charakter i dynamika zjawisk i procesów ekonomicznych zagrażających stabilności wewnętrznej państwa 243
5.3.1. Zjawiska i sytuacje konfliktowe jako generatory zjawisk i procesów ekonomicznych zagrażających
stabilności wewnętrznej bezpieczeństwa państwa 244
5.3.1.1. Potencjał reprodukcyjny gospodarki narodowej 252
5.3.1.2. Przedsiębiorczość gospodarcza 258
5.3.1.3. Innowacyjność gospodarcza 258
5.3.1.4. Konkurencyjność gospodarki 263
5.3.1.5. Restrukturyzacja gospodarki 266
5.3.1.6. Wielkość i tempo zmian finansów publicznych 270
5.3.1.7. Inne zjawiska i procesy ekonomiczne 270
5.3.2. Ogólne oceny, wnioski i propozycje zmiany charakteru zjawisk i procesów ekonomicznych zagrażających stabilności wewnętrznej państwa 272
5.4. Konkluzje 279
Zakończenie 281
Bibliografia 283
Wykaz skrótów 301
Wykaz tabel, rysunków, wykresów 302
Załącznik 1
Skutki braku właściwej polityki bezpieczeństwa Polski w okresie XVII–XXI w. 303