„Płonęli gniewem”. Autobiografia młodego Żyda
„Płonęli gniewem” to napisana w 1934 roku autobiografia i zarazem dziennik żydowskiego nastolatka z Bielska Podlaskiego, ukrywającego się pod pseudonimem „Beniamin R”. W tomie znalazł się też napisany w 1935 roku przez tego samego autora list do wybitnego filologa i językoznawcy Maksa Weinreicha.
W prezentowanych tekstach Czytelnik znajdzie fascynujący opis dzieciństwa i dorastania. Przedstawiona została w nich międzywojenna żydowska kultura młodzieżowa, a także syjonizm, socjalizm, komunizm i ostra rywalizacja między nimi. W tomie znajdują się też opisy katastrofy humanitarnej okresu pierwszej wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej czy też przemocy antyżydowskiej na podlaskiej prowincji w połowie lat trzydziestych XX wieku.
„Płonęli gniewem” jest też zapisem burzliwego procesu dorastania i konfliktów międzypokoleniowych, napięć między światem żydowskiej tradycji a procesami sekularyzacji. Na stronach autobiografii i listu Beniamina R. Czytelnik spotka też takie postaci, jak przyszły premier Państwa Izrael Menachem Begin czy też odwiedzający Polskę w 1931 roku największy hebrajski poeta XX wieku Chaim Nachman Bialik.
Wstęp VII
Beniamin R. (Beniamin Boszke Brawerman), dokumenty osobiste a pamięć o świecie polskich Żydów przed Zagładą VII
Kim był Beniamin R.? X
Konkursy JIWO na autobiografie młodzieży żydowskiej XVIII
Charakterystyka konkursu XVIII
Kto pisał autobiografie na konkurs JIWO? XXIV
Potencjał badawczy autobiografii JIWO XXVI
Beniamin R. a najważniejsze problemy historii kultury, społeczeństwa i polityki żydowskiej w II Rzeczypospolitej XXVIII
Dzieciństwo, okres dojrzewania, najbliższe otoczenie XXIX
Nowa rzeczywistość państwa polskiego, modernizacja, sekularyzacja a żydowski konflikt pokoleniowy XXXI
Edukacja hebrajska, wielojęzyczność i kultura dnia codziennego XXXIX
Polityka XLVII
Państwo a Żydzi w II Rzeczypospolitej lat trzydziestych, relacje chrześcijańsko-żydowskie LVIII
Podziękowania LXV
Nota edytorska LXVI
Bibliografia LXIX
„Płonęli gniewem”. Autobiografia młodego Żyda 1
List Beniamina R. do Maksa Weinreicha 79
Posłowie 110
Summary 111
Spis ilustracji 113
Indeks 114
Seria Żydzi. Polska. Autobiografia
W serii publikowane są wspomnienia żydowskie z ziem polskich, powstałe od początku XVII do połowy XX w. Planowane jest wydanie 27 tomów, w większości tłumaczeń z języków: hebrajskiego, jidysz, niemieckiego i rosyjskiego, edycja uwzględnia też teksty powstałe w języku polskim.
Seria prezentuje fascynujące ludzkie historie, opowiedziane personalnie, pełne przygód, emocji, wydarzeń historycznych oraz prozy codziennego życia. Są one osadzone w kulturze żydowskiej, ale bezpośrednio związane z historią Polski. Autorzy prezentują różne warstwy społeczne, są wśród nich osoby o rozmaitym wykształceniu i stopniu religijności, mieszkańcy wielkich miast i miasteczek, postaci znane i takie, które nie wyróżniały się czymś szczególnym, ale ich wspomnienia dostarczają wielu ciekawych szczegółów z zakresu obyczajowości i historii życia codziennego, a niekiedy bezcennych informacji o wielkich wydarzeniach historycznych, w których przyszło im uczestniczyć. Zespół osób pracujących nad edycją serii liczy ponad 30 osób. Są w nim tłumacze, redaktorzy i badacze (historycy, literaturoznawcy, socjologowie, religioznawcy, językoznawcy).
Seria ukazuje się w ramach projektu „Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich” realizowanego pod kierunkiem Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego, we współpracy z Muzeum Historii Żydów POLIN. Projekt finansowany jest przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.