Zdrada małżeńska w dziewiętnastowiecznych pałacach i dworach ziemiańskich
Dużym walorem pracy jest jej interdyscyplinarność (poza aspektami interesującymi historyka, znaleźć tu można elementy z zakresu socjologii, psychologii, literaturoznawstwa). Takie podejście do tematu otwiera pole szerokich możliwości wnioskowania. Oprócz naukowego warsztatu historycznego, przy szukaniu odpowiedzi na postawione pytania badawcze cenne okazały się zarówno zastosowanie aparatu pojęciowego i metod wypracowanych przez antropologię kulturową, socjologię, gender studies, jak i zaaplikowanie elementów psychohistorii. Zwłaszcza odwołanie się do wiedzy psychologicznej umożliwia przełożenie na minioną epokę współczesnych mechanizmów zdrady małżeńskiej, umożliwia podjęcie próby dociekania motywacji czy uczuć zdradzających i zdradzanych, rekonstrukcji psychologicznej sylwetki bohaterów z przeszłości. Należy też uwzględnić fakt historycznej zmienności psychologicznego funkcjonowania człowieka - psychologia historyczna nie daje gotowych odpowiedzi, jedynie wspomaga poznanie historyczne, na doświadczenie niewierności składały się przecież określone czasoprzestrzeń, atmosfera umysłowa, klimat kulturowy i obyczajowy, normy etyczne. Ziemiaństwo pozostawiło wiele pamiętników, dzienników, korespondencji, które dają wgląd w sferę życia prywatnego, we wzajemne relacje między małżonkami. Oprócz drukowanych materiałów pamiętnikarskich do badań wzięto dotąd niepublikowane, rękopiśmienne materiały z archiwów państwowych i zbiorów bibliotecznych w Polsce oraz na Litwie w Wilnie.
Wstęp 8
Rozdział I: Pojęcie zdrady małżeńskiej w XIX wieku 20
Definicja cudzołóstwa 20
Rodzina ziemiańska – charakterystyka ogólna 23
Zdrada w świetle nauki Kościoła katolickiego 37
Zdrada w świetle prawa cywilnego i karnego 52
Położenie prawne dzieci z cudzołożnych związków oraz dzieci prawych po rozwodzie lub separacji rodziców 62
Niewierność w zwierciadle społecznej percepcji 73
Wiarołomstwo w dyskursie emancypacyjnym 78
Rozdział II: Przyczyny, sposoby przeciwdziałania i konsekwencje małżeńskiej niewierności 102
Kiedy on szuka przyjemności poza domem? 102
Dlaczego ona bezcześci świętość domowego ogniska? 122
Czynniki zewnętrzne sprzyjające niewierności małżeńskiej 142
Sposoby przeciwdziałania zdradzie małżeńskiej 147
Jak zachować jego wierność? 153
Jak zachować jej wierność? 176
Przezorność a zazdrość 195
W obliczu zdrady małżeńskiej 205
Zdradzające, zdradzający 219
Rozdział III: Niewierni: mężowie i żony 226
Uwagi wstępne 226
Niewierni mężowie 229
Niewierne żony 256
Rozdział IV: „Ta trzecia”, „ten trzeci” pomiędzy małżonkami 314
Uwagi wstępne 314
„Ta trzecia” 315
„Ten trzeci” 335
Miłostki z służącymi i włościanami 357
Kochankowie z rydwanu Melpomeny 372
Kobiety nierządne 379
Położenie kochanków w świetle prawa 389
Zakończenie 394
Bibliografia 400
Indeks osobowy 426
Summary 442
Spis ilustracji 446
Spis treści 448