Zarażanie afektywne. O procesie transferu emocji i nastroju między ludźmi
Jak to się dzieje, że przebywanie w towarzystwie radosnych osób podnosi nas na duchu? Dlaczego złość innej osoby sprawia, że również czujemy przypływ gniewu? Czy uczucia są zawsze zaraźliwe? Autorka wyjaśnia mechanizm zarażania afektywnego, omawia jego funkcje, a także przedstawia czynniki, które mogą modyfikować jego przebieg. Wśród nich szczególne miejsce poświęca relacji pomiędzy osobami, które wzajemnie zarażają się swoimi emocjami i nastrojami, pokazując, że do transferu afektu dochodzi wtedy, gdy są spełnione określone warunki.
Wprowadzenie 9
Rozdział 1. Uczucia są zaraźliwe, czyli jak to się dzieje, że czuję się tak jak Ty 13
1.1. Od wiedzy potocznej do badań naukowych 13
1.2. Zarażanie afektywne – istota zjawiska 14
1.2.1. Transfer stanów afektywnych pomiędzy ludźmi – w poszukiwaniu idealnego terminu 15
1.2.2. Czym zarażanie afektywne różni się od empatii? 18
1.3. Mechanizmy zarażania afektywnego 20
1.3.1. Klasyczny dwuetapowy model zarażania afektywnego 20
1.3.1.1. Emocjonalna mimikra 21
1.3.1.2. Sprzężenie zwrotne z ekspresji emocjonalnej 25
1.3.1.3. Emocjonalna mimikra i sprzężenie zwrotne – dwa etapy zarażania afektywnego? 28
1.3.2. Alternatywne mechanizmy zarażania afektywnego 30
1.3.2.1. Ucieleśniona symulacja 31
1.3.2.2. Ocena społeczna 32
1.3.3. Jak zidentyfikować mechanizm leżący u podłoża zarażania afektywnego? 35
1.4. Nowe perspektywy w badaniach nad zarażaniem afektywnym 36
Rozdział 2. Uczucia muszą być zaraźliwe, czyli jaką funkcję w relacjach między ludźmi pełni zarażanie afektywne 38
2.1. Społeczny wymiar zarażania afektywnego – perspektywa ewolucyjna 38
2.2. Komunikacyjna funkcja zarażania afektywnego 40
2.2.1. Zarażanie afektywne a komunikacja w grupie 42
2.2.2. Zarażanie afektywne a wywieranie wpływu na procesy myślowe i zachowanie odbiorcy 46
2.3. Zarażanie afektywne a budowanie i podtrzymywanie więzi w diadzie i grupie 48
2.4. Społeczne funkcje zarażania afektywnego a relacja pomiędzy nadawcą a odbiorcą 50
Rozdział 3. Uczucia mogą być mniej lub bardziej zaraźliwe, czyli jakie czynniki po stronie nadawcy i odbiorcy moderują przebieg zarażania afektywnego 52
3.1. Selektywny charakter zarażania afektywnego 52
3.2. Moderatory zarażania afektywnego leżące po stronie odbiorcy 53
3.2.1. Pomiar w podatności na zarażanie afektywne 54
3.2.2. Osobowościowe i temperamentalne moderatory podatności na zarażanie afektywne 58
3.2.3. Płeć odbiorcy jako moderator podatności na zarażanie afektywne 60
3.3. Moderatory zarażania afektywnego leżące po stronie nadawcy 64
3.3.1. Właściwości ekspresji emocjonalnej nadawcy a zarażanie afektywne 65
3.3.1.1. Intensywność ekspresji emocjonalnej nadawcy a zarażanie afektywne 66
3.3.1.2. Znak i jakość ekspresji emocjonalnej nadawcy a zarażanie afektywne 68
3.3.1.3. Autentyczność ekspresji emocjonalnej nadawcy a zarażanie afektywne 70
3.3.2. Moralne i sprawnościowe cechy nadawcy jako moderatory zarażania afektywnego 74
3.3.3. Wygląd zewnętrzny nadawcy jako moderator zarażania afektywnego 77
Rozdział 4. Uczucia mogą być mniej lub bardziej zaraźliwe, czyli jakie czynniki relacyjne moderują przebieg zarażania afektywnego 80
4.1. Relacyjne moderatory zarażania afektywnego 80
4.1.1. Przynależność grupowa nadawcy i odbiorcy a zarażanie afektywne 82
4.1.2. Podobieństwo między nadawcą a odbiorcą a zarażanie afektywne 85
4.1.3. Bliskość relacji między nadawcą a odbiorcą zarażanie afektywne 86
4.1.4. Rywalizacja versus współpraca między nadawcą i odbiorcą a zarażanie afektywne 88
4.1.5. Status nadawcy względem odbiorcy a zarażanie afektywne 89
4.2. Na czym polega rola relacyjnych moderatorów zarażania afektywnego? 91
Rozdział 5. Lubię Cię i czuję się tak jak Ty, czyli czy lubienie sprawia, że uczucia są bardziej zaraźliwe? 94
5.1. Cel i założenia badań własnych 94
5.2. Materiały eksperymentalne 97
5.2.1. Emocjonalnie Zaraźliwe Filmy – wersja poprawiona 97
5.2.2. Emocjonalnie Zaraźliwe Zdjęcia 100
5.3. Osoby badane, schemat badań i pomiar zmiennych 104
5.4. Badanie 1: Cechy charakteru nadawcy a zarażanie afektywne 107
5.5. Badanie 2: Atrakcyjność fizyczna nadawcy a zarażanie afektywne 110
5.6. Badania 3–6: Podobieństwo nadawcy i odbiorcy a zarażanie afektywne 113
5.7. Badanie 7: Bliskość relacji pomiędzy nadawcą i odbiorcą a zarażanie afektywne 121
5.8. Podsumowanie 126
Zakończenie 132
Bibliografia 134
Indeks nazwisk 155
Indeks rzeczowy 164
O Autorce 167