Witamy w zatrutym kielichu
To było prawdziwe błogosławieństwo, że Jamie Galbraith zgodził się doradzać nam w ministerstwie finansów, w okresie naszej historycznej walki przeciwko skrajnej gospodarczej bezrozumności, w jej skrajnie mściwej postaci. Mieć w Jamesie bliskiego przyjaciela to już niemal szczyt szczęścia.
Janis Warufakis, były Minister Finansów Grecji Kryzys gospodarczy w Grecji to katastrofa na skalę międzynarodową, a jednocześnie jeden z najbardziej wyjątkowych dramatów polityczno-monetarnych naszych czasów. Kłopoty finansowe małego europejskiego kraju stały się zagrożeniem dla euro jako takiego, a jednocześnie ujawniły słabość ideału jedności europejskiej. Rozwiązania proponowane przez liderów Europy stały się zarzewiem wojny na dumne słowa i przyczynkiem do walki o utrzymanie swojego na wierzchu. Jak twierdzi znany ekonomista James K. Galbraith rozwiązania te nie mogą się sprawdzić, ponieważ opierają się na niewłaściwych przesłankach. To właśnie hipokryzja partnerów europejskich skłoniła byłego ministra finansów Grecji Janisa Warufakisa do powitania Galbraitha jako swojego doradcy w Atenach słowami: „Witamy w zatrutym kielichu”. Galbraith przedstawia nam fascynujący, pouczający i inspirujący zbiór tekstów – listów oraz prywatnych notatek kierowanych do amerykańskich i greckich urzędników. Prezentuje również wcześniej niepublikowane eseje – w których poddaje analizie sam kryzys, jego przyczyny, przebieg oraz sens, jak również zasadność samego programu oszczędności narzuconego greckim obywatelom. W pełnych emocji, mocnych słowach autor rozprawia się z polityką gospodarczą, która jego zdaniem „budzi moralne obrzydzenie”. Stara się otworzyć światu oczy i przedstawić opisywane wydarzenia jako współczesną grecką tragedię, która swoją skalą wykracza dalece poza granice jednej małej gospodarki. Przewracając kartki tej książki, oczy otwierają się coraz szerzej. Każdy czytelnik sam może dojść do prawdy oraz przekonać się, kto czemu jest winien, kto za co powinien odpowiadać, a tym samym jak nader często sprymitywizowane są medialne przekazy i jak przekłamane bywają niektóre komentarze „znanych ekonomistów” oraz gazetowych, telewizyjnych i internetowych „ekspertów”, zabierających głos w sprawie greckiej sagi. Także w Polsce. Miejmy nadzieję, że ta książka utrudni im czarowanie i omamianie zainteresowanych osób, których przecież nie brakuje, a których zapewne będzie jeszcze więcej wraz z pojawianiem się kolejnych faz trwającego dramatu i ich kulminacyjnych momentów. Z przedmowy prof. Grzegorza W. Kołodko Nie sposób nie zgodzić się z Jamesem Galbraithem, gdy pisze on, że
grecki kryzys gospodarczy to jeden z największych dramatów ekonomiczno-politycznych naszych czasów (…), a zarazem wielki sprawdzian dla euro. Podziwiam profesora Galbraitha za jego wkład w rozwój teorii ekonomii, ale również za to, że nie dał się skuć w kajdany ideologii i potrafi trzeźwo oceniać rzeczywistość. W pełni zgadam się z jego wnioskami. Giuseppe Guarino, były Minister Finansów Włoch Lektura tekstów Jamesa K. Galbraitha pozwala odświeżyć umysł, a jednocześnie także pogodzić się z rzeczywistością. Zatruty kielich to historia prawdziwa. W tym kielichu faktycznie była szczypta cykuty. Pocieszenie możemy jednak czerpać z tego, że przynajmniej znamy prawdę. Michel Rocard, były Premier Francji
Przedmowa. Jaka piękna katastrofa… Grzegorz W. Kołodko 9
1. Wprowadzenie 39
Część I. 2010–2014 63
2. Kryzys Europy. Przemyślane do końca 65
3. Grecja a projekt europejski 71
4. Kwestia odpowiedzialności moralnej 75
5. Ani oszczędność, ani wzrost. Jedyną nadzieją dla Europy jest solidarność 81
6. Zwycięstwo Syrizy nie stoi w sprzeczności z interesami amerykańskimi 85
7. Stany Zjednoczone a Europa. Jak wygląda sytuacja 89
Część II. 2015 93
8. Grecka nadzieja 95
9. Wiadomość dla Sarah Raskin 99
10. Komentarz w sprawie dalszego rozwoju wypadków 103
11. Ameryka musi wesprzeć Grecję 105
12. Właściwa interpretacja porozumienia w sprawie Grecji 109
13. Czy Niemcy grają w Grexit 115
14. Poziom polityczny 119
15. Doniesienia z Aten 123
16. Czy Europa potrzebuje oddłużenia 131
17. Realistyczne spojrzenie na strategię długoterminową 135
18. Opcje strategiczne 145
19. Kolejna wiadomość dla Sarah Raskin 149
20. Grecki dramat a demokracja w Europie. Niebanalna zmiana władzy w Grecji 153
21. Notatka ze spotkania Warufakis – Schäuble 8 czerwca 2015 177
22. Reforma – co to takiego? Dziwny przypadek Grecji i Europy 181
23. Co się może wydarzyć w najbliższych dniach 187
24. Zła wiara. MFW i Europa przeciwko Grecji 191
25. Tylko „nie” może uratować euro 195
26. Dziewięć mitów o greckim referendum 199
27. Co się dzieje z Europą 203
28. Prosty sposób na wyjście ze strefy euro 207
29. Grecja, Europa i Stany Zjednoczone 213
30. Plan B 217
31. Oświadczenie dotyczące grupy roboczej powołanej przy ministerstwie finansów 221
32. Informacja przesłana do redakcji „Guardian” 223
33. Czy rozkręci się spirala śmierci 225
34. Przyszłość Europy 231
35. Do czego sprowadza się greckie memorandum 237
36. Powrót do punktu wyjścia 245
37. Ostatnie słowo 249
Dodatek 253
Podziękowania 267