Monografia przedstawia efekty serii badań prowadzonych nad związkami pomiędzy temperamentem a procesami poznawczymi, takimi jak: uwaga, pamięć robocza, inteligencja poznawcza i emocjonalna oraz metapoznanie. Po raz pierwszy do analizy procesów poznawczych zastosowano uznaną na świecie Regulacyjną Teorię Temperamentu Jana Strelaua. Prezentowane w książce oryginalne, w większości autorskie metody badawcze opierają się na pomiarze komputerowym, wspomaganym klasycznymi metodami kwestionariuszowymi. Wyniki badań pokazują znaczenie temperamentu dla aktywności umysłowej i odpowiadają na pytania, jakie konfiguracje cech temperamentu (np. wytrzymałość, wrażliwość sensoryczna, reaktywność) i inteligencji sprzyjają przebiegowi różnych procesów umysłowych.
Wstęp 9 Rozdział 1. Regulacyjna Teoria Temperamentu (RTT) 13 Uwagi wstępne 13 Temperament jako przedmiot badań psychologicznych 13 Podstawowe tezy regulacyjnej teorii temperamentu 20 Energetyczna charakterystyka zachowania 21 Czasowa charakterystyka zachowania 24 Struktura temperamentu 25 Metody szacowania struktury temperamentu 28 Funkcjonalne znaczenie temperamentu 29 Temperament a styl działania 30 Temperament i stres 32 Diagnoza temperamentu w ujęciu RTT 39 Rozdział 2. Temperament a procesy uwagi 42 Wprowadzenie 42 Uwaga jako podstawowy proces poznawczy 43 Przegląd teorii uwagi 45 Teorie selekcji źródła 45 Teorie przeszukiwania pola percepcyjnego 47 Teorie podzielności uwagi 48 Teorie przedłużonej koncentracji, czyli czujności 50 Teorie przerzutności uwagi 51 Uwaga jako procesor przetwarzania informacji i zasób 52 Temperament, inteligencja a uwaga: kierunki i modele badań 56 Inteligencja a uwaga 56 Osobowość a uwaga 57 Temperament a uwaga 58 Badania własne 58 Badanie 1 63 Osoby badane 63 Narzędzia badawcze 63 Badane zmienne i ich wskaźniki 65 Analizy statystyczne 68 Wyniki 69 Dyskusja 78 Badanie 2 81 Metoda 81 Zmienne niezależne 83 Wyniki 86 Podsumowanie 91 Rozdział 3. Temperament i pamięć robocza 93 Wprowadzenie 93 Modele pamięci roboczej 93 Inteligencja, temperament i pamięć robocza 97 Badanie 1 100 Metoda 100 Wyniki 103 Dyskusja 105 Badanie 2 106 Metoda 106 Wyniki 108 Podsumowanie 112 Rozdział 4. Temperament a inteligencja 115 Wprowadzenie 115 Badanie 1. Temperament a inteligencja ogólna 123 Metoda 124 Wyniki i dyskusja 124 Badanie 2. Temperament a inteligencja skrystalizowana 128 Metoda 128 Wyniki i dyskusja 129 Badanie 3. Temperament a zróżnicowanie zdolności intelektualnych 131 Metoda 131 Wyniki i dyskusja 131 Podsumowanie 132 Rozdział 5. Temperament a inteligencja emocjonalna 135 Wprowadzenie 135 Pojęcie inteligencji emocjonalnej 136 Czy inteligencja emocjonalna jest rzeczywiście inteligencją? 137 Teoria inteligencji emocjonalnej autorstwa Saloveya i Mayera 139 Inteligencja emocjonalna a poznanie 140 Dotychczasowe badania nad powiązaniem inteligencji emocjonalnej i temperamentu 144 Badania własne 148 Hipotezy 148 Metoda 149 Wyniki 150 Temperament, inteligencja płynna i inteligencja emocjonalna 153 IE a neurotyczność 159 Podsumowanie 160 Rozdział 6. Temperament i metapoznanie 162 Istota i struktura metapoznania 162 Różnorodność studiów metapoznawczych 165 Metapoznanie w perspektywie badań różnicowych 165 Metapoznanie w ujęciu psychologii poznawczej 167 Metapoznanie w studiach rozwojowych i edukacyjnych 173 Badania własne: temperament i metapoznanie 175 Badanie 1. Temperament i kontrola myśli 176 Metoda 179 Wyniki 179 Badanie 2. Temperament i kontrola treści (przekonań) metapoznawczych 181 Metoda 182 Wyniki 183 Badanie 3. Temperament i kontrola zachowania (uczenia się) 184 Metoda 186 Wyniki 186 Badanie 4. Temperament i kontrola czasu 187 Metoda i wyniki 188 Badania 5, 6, 7. Temperament i doświadczenia metapoznawcze 190 Badanie 5. Temperament a siła doznań stresu informacyjnego 192 Badanie 6. Temperament a doświadczany stres informacyjny – replikacje 194 Badanie 7. Związki między doznawanym stresem informacyjnym a cechami temperamentu w pięciu ujęciach 196 Temperament i metapoznanie – wnioski końcowe 197 Podsumowanie 199 Rozdział 7. Temperament a funkcjonowanie poznawcze. Próba syntezy i perspektywy dalszych badań 203 Znaczenie poszczególnych cech temperamentu dla funkcjonowania poznawczego 204 Żwawość 204 Perseweratywność 206 Wrażliwość sensoryczna 208 Reaktywność emocjonalna 210 Wytrzymałość 212 Aktywność 214 Perspektywy dalszych badań 217 Bibliografia 220 Noty o Autorach 247