W pierwszej części opracowania zamieszczono opis najważniejszych sposobów postępowania diagnostycznego, uwzględniającego indywidualne konteksty życia dziecka i jego problemy. Natomiast w części drugiej znajdują się scenariusze zajęć socjoterapeutycznych do pracy z dziećmi agresywnymi, przeznaczone dla dwóch grup wiekowych uczniów (6–9-letnich oraz 10–12-latków). Przedstawione scenariusze stanowią jedynie przykład możliwego przebiegu zajęć i mają być inspiracją dla prowadzącego. Po uprzednio dokonanej diagnozie – uczestników zajęć i całej grupy (jej specyficznej osobowości, właściwości socjodynamicznych) – sam powinien ocenić „podatność” dzieci na niektóre zajęcia. Ponadto, planując zajęcia, należy uwzględniać możliwości organizacyjne (miejsce, czas, rytm pracy), dobór i frekwencję uczestników zajęć, posiadane umiejętności oraz specyficzne cele (sformułowane w oparciu o diagnozę). W proponowanych blokach zajęć wykorzystano wieloletnie doświadczenia dydaktyczne i terapeutyczne w pracy z dziećmi i młodzieżą. Publikacja powstała z myślą o potrzebach tych pedagogów (nauczycieli, wychowawców, opiekunów), którzy borykają się z rozmaitymi trudnościami w relacjach z podopiecznymi i w socjoterapii szukają inspiracji do swojej pracy wychowawczej. Książka zawiera propozycje pracy z dzieckiem, jednak należy pamiętać, że podstawowym warunkiem projektowania zajęć socjoterapeutycznych jest diagnoza dziecka oraz wnikliwa analiza warunków jego życia (tj. kontekstu zaburzonych zachowań).
Wprowadzenie 9 Część I. O metodzie socjoterapii 15 1. Czym jest, a czym nie jest socjoterapia? 17 2. Etapy postępowania diagnostycznego, czyli od czego zacząć 22 3. Na co zwrócić uwagę, budując grupę socjoterapeutyczną? 38 4. Jakie zasady decydują o efektywności zajęć? 44 5. Co się dzieje w grupie małych dzieci? 49 6. Kim jest socjoterapeuta? 59 7. Techniki socjoterapeutyczne 63 Arteterapia 64 Metodyczne wskazówki do pracy z bajką w celach terapeutycznych 66 Drama i socjodrama w socjoterapii 76 Techniki ludyczne 78 Relaksacja w socjoterapii 81 Trening interpersonalny 82 Zalety i wady „burzy mózgów” 84 Część II. Socjoterapia dla dzieci z problemem agresji 91 Uwagi do pracy z dziećmi agresywnymi 93 Blok 1. Integracja i współpraca 98 1. Integracja 98 Ćwiczenie 1. Spisanie kontraktu 98 Ćwiczenie 2. „To ja” 99 Ćwiczenie 3. „Podaj dalej” 100 Ćwiczenie 4. Zamiana miejsc 100 Ćwiczenie 5. Telefon 101 2. Współpraca 102 Ćwiczenie 6. Kijek 102 Ćwiczenie 7. Wycieczka z przewodnikiem 103 Ćwiczenie 8. Masażyki 103 3. Informacja zwrotna 104 Ćwiczenie 9. Jak cię odbieram? 104 Blok 2. Agresja reaktywna i proaktywna 106 1. Emocje 106 Ćwiczenie 1. Emocje – czym są? 106 Ćwiczenie 2. Figury woskowe 108 Ćwiczenie 3. Spotkanie z rekinem 109 Ćwiczenie 4. Album emocji 110 Ćwiczenie 5. Emocje – po co nam to? (zmysły) 111 Ćwiczenie 6. Emocje – po co nam to? (potrzeby) 112 Ćwiczenie 7. Emocje – po co nam to? (wspomnienia) 113 Ćwiczenie 8. Emocje – po co nam to? (redukcja napięcia) 113 2. Gniew 114 Ćwiczenie 9. Cukierek 114 Ćwiczenie 10. Szczególny gość – gniew 115 Ćwiczenie 11. Odmierzanie gniewu 116 Ćwiczenie 12. Barometr gniewu 116 3. Zachowanie 118 Ćwiczenie 13. Jak to działa? 119 Ćwiczenie 14. Butelki z listem 119 Ćwiczenie 15. Masażyki 120 Ćwiczenie 16. Konstruktywne sposoby wyrażania gniewu (praca z ciałem) 121 Ćwiczenie 17. Konstruktywne sposoby wyrażania gniewu (techniki) 122 Ćwiczenie 18. Konstruktywne sposoby wyrażania gniewu (ekspresja) 122 Ćwiczenie 19. Konstruktywne sposoby wyrażania gniewu (obniżanie napięcia) 123 4. Samokontrola 123 Ćwiczenie 20. Cień 124 Ćwiczenie 21. Samokontrola 124 Ćwiczenie 22. Opanowanie źródła gniewu 124 Ćwiczenie 23. Wyzwalacze agresji – jak je okiełznać? 125 Ćwiczenie 24. Kontrola (praca z oddechem) 125 Ćwiczenie 25. Kontrola (relaksacja) 127 Ćwiczenie 26. Wyciszanie (wizualizacja) 129 Ćwiczenie 27. Wyciszanie (afirmacja) 131 Ćwiczenie 28. Wyciszanie i samokontrola 132 Ćwiczenie 29. Wyciszanie poprzez pozytywne emocje 133 Ćwiczenie 30. Sesja podsumowująca. Dyrygent 134 Ćwiczenie 31. Sesja podsumowująca. Utrwalanie zdobytych umiejętności 135 Blok 3. Empatia 136 1. Co czują inni? 136 Ćwiczenie 1. Lustro 136 Ćwiczenie 2. Jakie uczucia? 137 2. Konflikty 138 Ćwiczenie 3. Wchodzenie w role 139 Ćwiczenie 4. Ścieranie się 139 Ćwiczenie 5. Uczciwa kłótnia 140 3. Negocjacje 141 Ćwiczenie 6. Wyłapywacz jajek 141 Ćwiczenie 7. Reguły negocjacji 142 Ćwiczenie 8. Efekty negocjacji 143 Ćwiczenie 9. Zasłużony odpoczynek 143 Ćwiczenie 10. Po nitce do końca 144 Blok 4. Reagowanie 145 1. Osłabianie sytuacji agresywnych 145 Ćwiczenie 1. O plotce i kłamstwie 146 Ćwiczenie 2. O wyśmiewaniu się z innych 148 2. Tworzenie koalicji 149 Ćwiczenie 3. Sylwetka dziecka szykanowanego 150 Ćwiczenie 4. Panika w windzie 152 Ćwiczenie 5. Nie jestem sam 153 Ćwiczenie 6. Sesja podsumowująca 160 Bibliografia 161 Załączniki 165