Święte wojny Piastów
W 1095 roku papież Urban II wezwał do zbrojnej pielgrzymki do Grobu Pańskiego. Rozpoczęła się era chrześcijańskich wojen świętych, które z czasem nazwano wyprawami krzyżowymi. Na Wschód wyruszyły rzesze rycerzy europejskich, aby wyrwać Jerozolimę i Ziemię Świętą z rąk niewiernych. Jak zareagowała na to Polska, znajdująca się wtedy nieco na uboczu wydarzeń rozgrywających się w centrum Europy? Czy idea świętej wojny była bliska polskim władcom? Czy
Piastowie włączyli się w ruch krucjatowy i podążyli do Ziemi Świętej? Czy święta wojna, uznawana za obowiązek każdego chrześcijańskiego władcy, była jednym z kierunków ich działań? Kiedy służyć miała zbawieniu, a kiedy stawała się doskonałym instrumentem polityki? Wyprawa do Jerozolimy wiązała się z wieloma niedogodnościami: wydatkami i koniecznością opuszczenia na dłuższy czas swoich ziem. To mogło zniechęcać, zwłaszcza w dobie rozbicia dzielnicowego, które nie służyło stabilizacji kraju. Nie dziwi więc, że książęta piastowscy woleli realizować swój obowiązek świętej wojny jak najbliżej domu i chętnie wybierali aktywną rolę w misjach w rejonie Bałtyku, prowadzonych, by zlikwidować ostatni bastion pogaństwa w Europie. Książka wpisuje się w prowadzony obecnie w polskiej historiografii dyskurs na temat recepcji idei krucjatowych w Polsce średniowiecznej, udziału Polski w szeroko rozumianym ruchu krucjatowym i wpływie tej recepcji na polskie elity. Güttner-Sporzyński omówił przyswajanie sobie przez polskie elity pojęcia świętej wojny i stopniowe łączenie tego pojęcia z pojęciem krucjaty. Oryginalność tego ujęcia jest zaletą pracy. Drugą ważną zaletą jest dokładna analiza międzynarodowego tła recepcji idei świętej wojny w Polsce. Prof. dr hab. Maria Starnawska (z recenzji) Darius von Güttner-Sporzyński – doktor historii, wykładowca na Uniwersytecie w Melbourne. Zajmuje się dziejami średniowiecza, na które spogląda z szerszej perspektywy i bada je interdyscyplinarne. Poszukuje wzorców i schematów, zwłaszcza w dziedzinie historii idei kultury. Istotne są dla niego kulturowe aspekty wojny, pamięci historycznej i tożsamości oraz duchowości człowieka wieków średnich. Podejmuje tematy związane z chrystianizacją, krucjatami, zakonami rycerskimi i papiestwem. Wśród jego szczególnych zainteresowań znalazła się historia państwa Piastów.
Wstęp do wydania polskiego 9
Wprowadzenie 11
Źródła 14
Pojęcie wojny świętej i krucjaty w poglądach badaczy 16
Badania nad udziałem Polaków w ruchu krucjatowym 20
I. Kształtowanie się idei świętej wojny i krucjaty 27
Architekci zmian 29
P o d s u m o w a n i e 49
II. Podbój Pomorza: Bolesław Krzywousty i święta wojna 51
Gall Anonim – autor i jego dzieło 52
Święta wojna – pojęcie i praktyka a Kronika Galla 62
Świadectwo pierwszej krucjaty 66
Nikczemni niewierni – przedstawienie pogan w Kronice Galla 70
P o d s u m o w a n i e 73
III. Mis ja i krucjata: Władysław II i piastowscy juniorzy 77
Krucjata przeciwko Słowianom Połabskim 86
P o d s u m o w a n i e 94
IV. Piastowski książę w Ziemi Świętej:
Henryk Sandomierski 97
P o d s u m o w a n i e 117
V. Piastowie i święta wojna przeciwko Prusom 121
P o d s u m o w a n i e 145
VI. Mis je do Prusów i początek krucjaty pruskiej 147
Sytuacja polityczna w Polsce 152
Misje zakonne w Prusach 157
Zakony rycerskie i instytucjonalizacja krucjaty 169
P o d s u m o w a n i e 173
Zakończenie i próba podsumowania 175
Wykaz skrótów bibliograficznych 181
Przypisy 183
Bibliografia 251
Indeks nazwisk 299